ÇAYIRHAN (ANKARA) NEOJEN HAVZASININ STRATİGRAFİSİ VE NEOTEKTONİK ÖZELLİKLERİ

Yıl 2018, Cilt: 29 Sayı: 2, 0 - 0, 05.02.2019

Hayrettin Koral

Öz

Orta Anadolu Neojen Çökelleri’nin yaygın şekilde gözlenebildiği, böylelikle Türkiyenin Neojen dönemindeki jeolojik evriminin

incelenebileceği bir bölgedir. Bu bölgenin batısındaki Çayırhan (Nallıhan/Ankara) beldesi kuzeyini kapsayan çalışma alanında,

Paleozoyik’ten Senozoyik’e kadar uzanan kaya birimleri yer almaktadır. Paleozoyik yaşlı Metamorfik Birimler, bu birimlerle

tektonik dokanaklı kırmızı renkli çakıltaşı-kumtaşı-şeyl aradalanmasından oluşan Paleojen yaşlı Kızılçay Formasyonu ve andezitbazalt-

aglomera’dan oluşan Sarıcakaya Volkanitleri çalışma alanı Neojen istifinin tabanındaki temel kaya birimlerini

oluşturmaktadır. Temel birimler üzerine uyumsuz olarak göl, bataklık ve akarsu ortamını temsil eden birimler gelmektedir. Bunlar,

konglomera-kumtaşı-silttaşı ardalanmalı ve yer, yer organik kömür seviyeleri içeren Hırka Formasyonu ile başlar. Bu birimin

üzerinde uyumlu-geçişli olarak bulunan ve silisifiye kireçtaşı ve marndan oluşan Akpınar Formasyonu yeralır. Bu birimlerin

üstünde paralel uyumsuzlukla (parakonformite) bulunan zayıf çimentolu marn-kumtaşı-çamutaşı’dan oluşan Çayırhan Formasyonu

ve onun üzerinde ise uyumsuzlukla çökelmiş olan, tabanda kumtaşı-konglomera ile başlayıp tavan seviyelerinde anhidrit ve

kireçtaşına doğru geçiş gösteren, Bozbelen Formasyonu vardır. Bölgede Geç Kretase-Paleosen’de Neotetis okyanusunun

kapanmasıyla gerçekleşen orojenezi takip eden evrede gelişen (post orojenik) havzada çökelen bu birimleri Kuvaterner yaşlı

alüvyon uyumsuzlukla örtmektedir.

İnceleme alanı çeşitli jeolojik süreçlere ait kaya gruplarının yanı sıra, bir çok yapısal unsuru da barındırmaktadır. Örtü birimleri

içerisinde belirgin olarak gözlenen Sekli, Davutoğlan, Çatalkaya Fayları; asimetrik Davutoğlan ve Nalçabayır Antiklinalleri

bölgedeki ana yapısal unsurlara örnektir.

Sedimenter ve tektonik özellikler birlikte değerlendirildiğinde, çalışma alanındaki Neojen yaşlı havzanın birimlerinin ve tektonik

yapılarının oluşum şekli, gelişimi ve yaşıyla ilgili yeni veriler derlenmiştir. Bu çalışma ile, incelenen alanın; Erken Miyosen’den

önce sıkışmalı tektonik rejim etkisi ile yükselerek etkin bir aşınma evresine girmiş olduğu, Erken-Orta-Geç Miyosen’de

transtansiyonel/tansiyonel tektonik rejim etkisi altında yarı-kapalı bir Neojen havzalar özelliği kazandığı ve Geç Miyosen

sonrasında ise; KKB-GGD yönünde genişlemeli tektonik rejimin etkisinde kalmış olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Neojen, Stratigrafi, Tektonik, Davutoğlan Kıvrımı

Kaynakça

• Tarvirdi, M., 2013. Mineralojik, Petrografik ve Element İçeriklerinin İşletilen İki Kömür Damarı İçindeki Değişimlerinin İncelenmesi, Çayırhan- Beypazarı, Ankara, Yüksek lisans tezi, 271 s., Hacetepe Üniversitesi, Ankara