KARS VOLKANİK PLATOSU’NUN ÇILDIR (ARDAHAN İLİ) KUZEYİNDEKİ BÖLÜMÜNÜN VOLKANOSTRATİGRAFİSİ, PETROGRAFİSİ VE MAGMATİK AYIRIMLAŞMA SÜREÇLERİ
Öz
Erzurum-Kars Volkanik Platosu’nun
(EKVP) en iyi volkano-stratigrafik kesitlerinden biri, Çıldır kuzeyinde
(Ardahan) Gürcistan sınırına yakın Kura nehri kanyonu boyunca görülmektedir.
Derinliği kimi yerde 700 m’ye ulaşan Kura kanyonunun dik yamaçlarında sayıları
20’yi aşan lav yaygıları ve piroklastik birimler mostra vermektedir. Aktimur ve
diğ. (1991)’nin paleontolojik yaş verilerine göre bu kesit, Üst Miyosen’den
Kuvaterner’e kadar neredeyse 10 milyon yıllık bir zaman aralığını
kapsamaktadır. Dolayısıyla Doğu Anadolu çarpışma zonunun bu bölümünün Üst
Miyosen’den Kuvaterner’e kadar magmatik ve jeodinamik evriminin kayıtlarını
içeren bir arşiv niteliği taşımaktadır. Çalışma alanı içinde plato
volkanitlerinin temeli yüzeylenmez. Plato istifi üç farklı evrede gelişmiş ve
birbirinden litolojik açıdan farklı özellikler sunan dört birimden oluşur. Üst
Miyosen-Alt Pliyosen arasında püskürmüş piroklastik ve ortaç nitelikli
piroksen-plajiyoklas içerikli lavlardan oluşmuş Birinci Evre ürünleri Kura
volkaniti olarak isimlendirilmişlerdir. Pliyosen döneminde püskürmüş İkinci
Evre volkanitleri kendi içinde iki faza ayrılır. Birinci faz literatüre “Kars
platosu” olarak geçmiş olan tipik plato morfolojisini oluşturan ve bu çalışmada
Öncül volkaniti olarak isimlendirilmiş olan birimle temsil edilir. Öncül
volkaniti, olivin, piroksen ve plajiyoklas içeren bazik lavlardan oluşur. Kars platosu
üzerinde oturan ve Öncül volkaniti’nin lavları ile hemen hemen aynı petrografik
ve jeokimyasal özellikler sergileyen ikinci fazdaki küçük volkan konisi ve lav
çıkışları, Kalaçatepe volkaniti olarak isimlendirilmişlerdir. Göl ve akarsu
ortamında oluşmuş gevşek ve tutturulmamış sedimentler, volkanizmanın birinci ve
ikinci evresine ait birimlerle yanal geçişlidir. Pliyosen yaşlı bu çökel birim,
Kalkalkale formasyonu olarak adlandırılmıştır. Çarpışma kökenli volkanizmanın
üçüncü ve son evresini, Üst Pliyosen-Alt Pleistosen yaşlı Sazlısu volkaniti’nin
ortaç-asidik nitelikteki plajiyoklaz-piroksen içeren porfirik lavları teşkil
eder. Volkanizmanın bütün ürünleri kalkalkali nitelikte olup tipik bir yitim
bileşeni içerirler. Ana oksit ve iz element davranışlarına bakıldığında volkanitlerin
üç evresinde de susuz ve sulu minerallerin her ikisinin de kristallendiği anlaşılmaktadır.
Amfibol kristallenmesine duyarlı Rb-Y ve plajiyoklas kristallenmesine duyarlı
Rb-Sr diyagramları üzerinde Rayleigh fraksiyonel kristallenme vektörlerinin
petrolojik modellemesinden elde edilen veriler, petrografik gözlem ve jeokimyasal
diyagramlardaki trendlerin yorumlanmasından elde edilen mineral davranışları
birlikte yorumlandığında, magma odası evriminde fraksiyonel kristallenme
sürecinin egemen işlem olduğu anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Lambert, R.S.T., Holland, J.G., Owen, P.F., 1974. Chemical petrology of a suite of calc-alkaline lavas from Mount Ararat, Turkey. J. Geol. 82, 419–438
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 19 Ağustos 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 27 Sayı: 1 |