Seyyid Bey and His Paper on “Comparing Euoropean and Islamic Philosophy of Law in Perception of The Concept of Law and Its Sanction Power”

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 3, 147 - 190, 01.01.2014

Fatma Sümer

Öz

Muhammed Seyyid Bey, who taught civil procedure at Istanbul University Faculty of Law and legal history at the Faculty of Theology, is the first minister of justice of the Republic and the first dean of Istanbul University Faculty of Theology. In studies on the history of the early Republic, the first thing that comes to mind about Seyyid Bey is the speech he made during his membership in the Turkish Grand National Assembly, in order to convince the members of parliament that the caliphate was not essentially an Islamic motto, before the vote to abolish the caliphate. Seyyid Bey's speech achieved its purpose, but when his views during the subsequent legalization efforts were incompatible with the official ideology, he was eliminated from the parliament. Seyyid Bey, who is mostly studied with an emphasis on his political aspect, is a jurist who is admired for the depth of his works, although he has left very few works to the present day due to his death at a relatively early age and his active involvement in politics.

The subject of the conference is the comparison of the perception of the concept of right and the power of sanction in Islamic legal philosophy with the approaches to legal philosophy accepted in the Western world. Seyyid Bey chose the subject of Islam and human rights, which was an important area of ​​discussion among the thinkers of the 2nd Constitutional Monarchy period, for the conference.

Seyyid Bey ve “Hak Mefhumunun ve Kuvve-i Müeyyidesinin Suret-i Telakkisi Hakkında İslam Felsefe-i Hukuku ile Avrupa Felsefe-i Hukuku Arasında Bir Mukayese” Başlıklı Konferansı

Öz

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde hukuk usulü ve ilahiyat fakültesinde hukuk tarihi dersleri vermiş olan Muhammed Seyyid Bey, Cumhuriyet’in ilk adalet bakanı ve İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin ilk dekanıdır. Erken Cumhuriyet tarihi çalışmalarında, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sırasında hilafetin kaldırılması amacıyla yapılan oylama öncesinde milletvekillerini hilafetin esasen İslami bir şiar olmadığına ikna etmek amacıyla yaptığı konuşma ise, Seyyid Bey’in ilk akla gelen özelliği olmuştur. Seyyid Bey’in konuşması amacına ulaşmış vefakat daha sonra gerçekleşen kanunlaştırma çalışmaları sırasındaki görüşleri resmi ideolojiyle bağdaşmayınca meclisten tasfiye edilmiştir. Çoğunlukla siyasi yönü vurgulanarak çalışılan Seyyid Bey, erken sayılabilecek yaşta vefat etmiş olması ve aktif siyasette yer alması sebepleriyle günümüze çok az eser bırakmış olsa da, aynı zamanda çalışmalarının derinliği ile hayranlık uyandıran bir hukukçudur.

Konferansın konusu, hak mefhumunun ve yaptırım gücünün Batı dünyasında kabul gören hukuk felsefesi yaklaşımları ile İslam hukuk felsefesindeki algılanış biçimlerinin kıyaslanmasıdır. Seyyid Bey, konferans için 2. Meşrutiyet dönemi düşünürleri arasında önemli bir tartışma alanı olan İslam ve insan hakları konusunu seçmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefe Hukuku, Seyyid Bey, hak kavramı, felsefe hukuku, karşılaştırmalı hukuk

Kaynakça

• Adem Efe, “Sosyolojik bir Bakış Açısıyla Seyyid Bey (1873-1925) ve “İçtihad ve Taklid” Adlı Makalesi Üzerine Bir Değerlendirme”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı:6, 2005.
• Bahattin Ergül, Seyyid Bey ve Usul-i Fıkha Bakışı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2006.
• Gülhan Ekici, Seyyid Bey’in (1873-1925) Kelamî Görüsleri ve Hilafet Hakkındaki Düşünceleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2007.
• Halis Demir, “Muhammed Seyyid Bey’in Medhali”, Hikmet Yurdu, Ocak – Haziran 2012, Yıl: 5, C: 5, Sayı: 9.
• Hüseyin Cahit Yalçın’ın, “Tanıdıklarım- Seyit Bey”, Yedigün, nu. 183, 9 Eylül 1936.
• İsmail Kara, “Seyyid Bey (1873-1924)”, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi-Metinler/Kişiler I, Dergah Yayınları, İstanbul, 2011.
• İsmail Kara, “Garı, Ganun ve Şapka”, Dergâh, S.5, Temmuz 1990.
• Osman Eskicioğlu, “Seyyid Bey’in Hilafet Anlayışı Üzerine Bazı Düşünceler”, Türk Hukuk ve Siyaset Adamı Seyyit Bey Sempozyumu, İzmir, 1999.
• Sami Erdem, “Cumhuriyete Geçiş Sürecinde Hilafet Teorisine Alternatif Yaklaşımlar”, (Bundan sonra “Alternatif Yaklaşımlar” olarak anılacaktır.), Divan, 1996/2.
• Sami Erdem, “Osmanlı’dan Cumhuriyete Din ve Siyasette Modernleşme: Seyyid Bey Örneği”, Uluslararası Müslüman- Hıristiyan Diyalog Sempozyumu, İstanbul, 2007.
• Sami Erdem, “Seyyid Bey: Hayatı ve Eserleri” Türk Hukuk ve Siyaset Adamı Seyyit Bey Sempozyumu, İzmir, 1999.
• Sami Erdem, “Seyyid Bey (1873-1925)-Hukukçu-Cumhuriyet döneminin ilk adliye vekili”, İslam Ansiklopedisi, C:37, İstanbul, 2009.
• Sami Erdem, Seyyid Bey’in İslam Hukuku Sahasındaki Çalışmalarının Değeri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1993.
• Seyyid Bey, Usul-i Fıkıh Dersleri, 1911.
• Seyyid Bey, Usul-i Fıkıh Dersleri - Mebahis-i Hüsün ve Kubuh, 1914.
• Seyyid Bey, Usul-i FıkıhMedhal, 1917.
• Seyyid Bey, Usul-i Fıkıh Usulü-Giriş , (sadeleştirmesi: H. Karayiğit) 2010.
• Seyyid Bey, Hak Mefhumu ve Kuvve-i Müeyyidesinin Suret-i Telakkisi Hakkında İslâm Felsefe-i Hukuku ile Avrupa Felsefe-i Hukuku Arasında Bir Mukayese (Konferans metninin kitaplaşmış şekli, 1922.
• Seyyid Bey, Usul-i Fıkıh Mebahisinden İrade, Kaza ve Kader, 1922.
• Seyyid Bey, Hilafet ve Hakimiyet-i Milliye, 1923 (anonim yayınlanmıştır).
• Seyyid Bey, Hilafetin Mahiyet-i Şer’iyyesi (TBMM’deki konuşmanın kitaplaşmış şekli) 1924.
• Seyyid Bey, Tarih-i Fıkıh Dersleri, 1924.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 3 Mart 1340 Tarihinde Mün’akid İkinci İçtimaında Hilafetin Mahiyet-i Şer’iyyesi Hakkında Adliye Vekili Seyyid Bey Tarafından İrad Olunan Nutuk, Ankara, TBMM Matbaası.