Cumhuriyet Devrimleri’nin Halkla İlişkileri ve Asimetrik Model Uygulaması

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 8 - Yeni Yüzyıl'da İletişim Çalışmaları Dergisi Cumhuriyetimizin 100. Yılı Özel Sayısı, 87 - 104, 27.10.2023

Serra İnci Çelebi , Çağdaş Lara Çelebi

Öz

Cumhuriyet Devrimleri’nin gerçekleştirilmesi ve devamının sağlanması için, her şeyden önce Türk halkı tarafından kabulünün sağlanması gerekmekteydi. Yapılan inkılapların topluma anlatılması babında devlet yetkilileri ve resmi kurumlarca çeşitli halkla ilişkiler çalışmaları yapılmış ve bu doğrultuda dönem basınının desteği alınmıştır. Devrimlerin hayata geçirilmesi arifesinde ve sonrasında Mustafa Kemal Atatürk, çevresindeki erkanlarının ve halkın sürekli nabzını tutarak onlardan gelen tepkiye göre amaçlanan yenilikleri planlı bir şekilde ve rasyonel politikalar çerçevesinde, zamanlamaya dikkat ederek ileri sürmüştür. Devrimlerin halka benimsetilmesi esnasında kimi zaman kanaat önderleri kullanılırken, bazen de günümüz standartlarına göre bile avangart olarak tabir edebileceğimiz etkin ve akılda kalıcı yöntemler kullanılmıştır. Çalışmamızda devrimleri bütünüyle ele almaya yerimiz olmadığından, Saltanatın Kaldırılması, Şapka Devrimi, Harf İnkılabı ve Kadınlara Siyasal Hakların Tanınması meseleleri topluma anlatılırken uygulanan faaliyetler ve bu etkinliklerin halkla ilişkiler temelinde hangi model ve tekniklere tekabül ettiği irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyet devrimleri, Türk basını, halkla ilişkiler, reklam.

Teşekkür

Yazım aşamasında değerli görüşlerini aldığımız Prof. Dr. Safiye Kırlar Aksu’ya, bu konuyu işlememiz için esin kaynağı olan ve cesaretlendiren Dr. Öğretim Üyesi Nimet Ersin’e, arşivde bizlere sağladığı kolaylıklar ve yardımları için Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde Kütüphaneci Erol Atmaca’ya, arşiv taraması esnasında bizi sabırla bekleyen, ne zaman ihtiyaç duysak desteğini esirgemeyen ve Cumhuriyet Devrimleri’nin ilk zamanlarında dedemiz Ziya Purut’un Atatürk ile şapkayla selamlaşması anısını bizimle paylaşan annemiz Sevim Purut’a ve makalemizin yazımında bizlere her daim büyük moral kaynağı olan babamız Dr. Salim Çelebi’ye sonsuz teşekkürlerimizle.

PUBLIC RELATIONS OF THE REPUBLICAN REVOLUTIONS

Öz

For the realization and continuation of the Republican Revolutions, first of all, they had to be accepted by the Turkish people. In order to explain the ongoing reforms to the Turkish public, various public relations methods were carried out by state officials and institutions, besides this the support of the press was received. On the eve of and after the realization of the revolutions, Mustafa Kemal Atatürk constantly saw how the land lies first, and than according to the reaction of the people around him and the public, put forward the intended revolution in a planned way, within the framework of rational policies and by paying attention to timing. During public’s adoption of the revolutions, sometimes the opinion leaders were adressed, and occasionally effective and catchy methods, which can be called avant-garde even according to today's standards, were used. Since in our study we do not have enough place to deal with the revolutions as a whole, only the Abolition of Sultanate, Hat Revolution, Alphabet Revolution and Women’s Right to Elect and to be Elected, will be scrutunized within the scope of public relations models and techniques.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Atatürk, Republican revolutions, Turkish press, public relations, advertising.

Kaynakça

• Alikılıç, Ö. & Saatcıoğlu, E. (2018). Halkla ilişkiler uzman rolleri açısından Mustafa Kemal Atatürk: ‘’Atatürk’ün söylev ve demeçleri’’ üzerine bir durum çalışması. Selçuk İletişim, 11(1), 66-101.
• Ataman, N. (2000). Halkla ilişkiler ve arşiv. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi.
• Atatürk, K. (1970). Nutuk. C. 1: 1919-1922. Milli Eğitim Basımevi.
• Atatürk, K. (1969). Nutuk. C. 2: 1920-1927. Milli Eğitim Basımevi.
• Ateş, T. (2000). Yaşasın Cumhuriyet. Konferanslar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bozkır, G. (2010). İzmir basınında Mustafa Kemal Atatürk’ün Kastamonu gezisi. ÇTTAD, IX (20-21), 109-126.
• Çelebi, Ç. L. (2022). Elizabeth’in günlüğü ve Amerikan Board misyonerlerinin çağı. Elpis yayınları.
• Çuhadar, C. H. (2017). Müziksel zeka. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 1-12.
• Davison, R. (2005). Osmanlı İmparatorluğu’nda reform, 1856-1876. Agora Kitaplığı.
• Demircan, B. (2017). Ulus inşa sürecinde kullanılan iletişim stratejileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 3(4), 1333-1351.
• Erdoğan, İ. (2013). Dördüncü güç medyadan beşinci güç internete: Demokratik bir dönüşüm mü yaşanıyor? Selçuk İletişim, 8(1) , 176-191.
• Gülsünler, M. E. & Anakız Ertürk, H. (2013). Cumhuriyet devrimlerinin benimsetilmesinde halkla ilişkilerin rolü. 1. Uluslararası Siyasal İletişim ve Yeni Süreçler Sempozyumu.
• İnönü, İ. (2003). Konuşma, demeç, makale, mesaj ve söyleşiler 1933-1938. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 98.
• Kalafat, O. (2021). Harf inkılabı ve millet mektepleri. Atlas International Congresson Social Sciences, (8), 637-652.
• Karabağ, S. F. & Yavuz, M. C. (2006). Halkla ilişkilerde kurumsal amaçların hedef kitle tarafından nasıl algılandığının tespiti ve değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15( 2), 2006, s.231-242.
• Kavas, Y. (1989). Okullar için Türkçe sözlük. Ötüken Neşriyat.
• Kazancı, M. (2005). Türklerde devletle ilişkiler üzerine bazı notlar. İletişim: araştırmaları, 3(1-2), 5-40.
• Kılıç, S. (1995). Şapka Meselesi ve Kılık Kıyafet İnkılabı. Atatürk Yolu Dergisi, (4), 529-547.
• Kırmıt, Ö. F. (2021). Harf inkılabı sürecinin Hakimiyet-i Milliye gazetesine yansımaları. Edebi Eleştiri Dergisi, Takvîm-i Vekâyi’den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat Özel Sayısı, s. 144-171.
• Kıroğlu, Y. (2008). Harf inkılabı’nın Atatürk devrimlerinin yayılmasına etkisi. Yayınlanmamış yüksek Lisans tezi. Marmara Üniversitesi.
• Kısıklı, E. (2010). Harf İnkılabı’nın Türk ve Dünya Basınındaki Yankıları. Erdem, (56), 115-160.
• Korkmaz, E. (2019). TBMM Zabıt Cerideleri ve Nutuk ekseninde Saltanatın kaldırılması. Sosyal ve Beşeri Bilimlere Multidisipliner Bakış. Güven Plus A.Ş. Yayınları.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin doğuşu. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Marttin, V. (2017). Cumhuriyet’in ilk beş yılında sosyal hayat. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 1(2), 70-94.
• Muşmal, H. & Gümüş H. (2022). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Konya’da Dil Bayramı Kutlamaları (1934-1950). Türk Dili ve Kültür Araştırmaları. 269-289.
• Oral, M. (2003). Birinci TBBMM’de Hilafet ve Saltanat meselesi üzerine bazı notlar. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 19(57), 1172-1190.
• Özdemir, K. (2007). Cumhuriyet döneminde şapka devrimi ve tepkiler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Anadolu Üniversitesi.
• Özkan, G. (2019). Bir halkla ilişkiler çalışması olarak Türkiye’de düzenlenen ilk güzellik yarışması. Erciyes İletişim Dergisi, 6(1), 587-606.
• Özkan, K. (2021). Amerikan basını ve Türkiye’de görev yapan Amerikalı diplomatların gözüyle ‘’yeni Türkiye’nin’’ oluşumunda Atatürk’ün rolü. Atatürk Yolu Dergisi, 69, 396-429.
• Özkaya, Y, (1985 ). Millî mücadele’de “Anadolu Ajansı”nın kuruluşu ve faaliyetine ait bazı belgeler. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1, 587-608.
• Pir E. Ö. (2019). Halka ilişkiler modellemesinde iki yönlü simetrik model ile iki yönlü asimetrik model arasındaki uygulama farklılıkları. Journal of International Scientific Researches, DOI: 10.21733/ibadjournal.583840
• Sarı, B. (2021). Saltanattan Cumhuriyete geçişte Ankara basınının dili (Hakimiyet-i Milliye ve Yeni Gün gazeteleri). Yayınlanmamış yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi.
• Szuret, E. (2013). Dil Bayramı Une lecture somatique de la fête politique dansla Turquie du Parti unique. Nathalie Clayer & Erdal Kaynar (editörler), Penser, agir et vivredans l’Empire ottomanet en Turquie içinde. 497-523.
• Tamer Torun, A. (2018). Türk ulusçuluğu ve dil: Harf devrimi tartışmaları (1923-1928). Loji Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 45-86.
• Tunca, E. A. (1999). Atatürk döneminde (1919-1938) Türkiye’nin tanıtım politikası ve bu politika içerisinde Türk devrimlerinin yeri. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi.
• Tunca, E. A. (2006). Türk harf devrimi’nin halka tanıtımı çalışmaları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 111-122.
• Ulu, C. (2014). Osmanlıda alfabe tartışmaları ve latin alfabesinin kabulü sürecinde Mustafa Kemal’in çıktığı yurt gezileri: Tekirdağ Örneği. Tarih Araştırmaları Dergisi, 33(55), 277-302.
• Varol, M. Ç. (2023). Yeni nesil halkla ilişkiler aracı olarak ünlülerin dijital platform belgeselleri: İletişim akademisyenleri üzerine bir Q metod araştırması. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 13(3), 715-730.
• Yel, N. (2005). Bir gazetenin tarihi: Akşam. Yapı Kredi Yayınları.
• Yıldırım, G. (2016). Kültürel diplomasi ve uluslararası halkla ilişkiler çerçevesinde Cumhuriyetin ilk yıllarında Türk kültürü ve sanatının uluslararası alanda tanıtımı. Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 2(4), 221-256.
• Yıldız, Y. (2017). Türk düşünce tarihinin bir kaynağı olarak Cumhuriyet gazetesi (1937-1952). İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 207-234.
• İNTERNET KAYNAKLARI Atatürk Ansiklopedisi, (t.y.). Anadolu Ajansı - Atatürk Ansiklopedisi (ataturkansiklopedisi.gov.tr) Atatürk Ansiklopedisi, (t.y.). Atatürk Devrimleri - Atatürk Ansiklopedisi (ataturkansiklopedisi.gov.tr) Atatürk Ansiklopedisi-Posta, Telgraf, Telefon İdaresi PTT, ( t.y). Posta, Telgraf ve Telefon İdaresi (PTT) - Atatürk Ansiklopedisi (ataturkansiklopedisi.gov.tr) Atatürk Ansiklopedisi, (t.y.). Şapka İnkılabı - Atatürk Ansiklopedisi (ataturkansiklopedisi.gov.tr)
• ARŞİVLER Ankara Üniversitesi / Osmanlıca Açık Gazete Arşivi Hakimiyet-i Milliye Gazetesi 31 Ekim 1922, 225 (ankara.edu.tr) 2 Kasım 1922, 231 (ankara.edu.tr) 5 Mart 1923, 194 (ankara.edu.tr) 11 Ağustos 1928, 15.08.1928.pdf 29 Eylül 1928, 29.09.1928.pdf
• Beyazıt Devlet Kütüphanesi / Süreli Yayınlar Arşivi Akşam gazetesi 13 Mayıs 1929. 8 Haziran 1929. 17 Kanunusani 1930. 18 Kanunusani 1930. 19 Kanunusani 1930. 20 Kanunusani 1930. 26 Kanunusani 1930. 8 Aralık 1934. 15 Mayıs, 1930. 8 Kanunuevvel 1934.
• Cumhuriyet gazetesi 7 Nisan 1929. 14 Nisan 1929. 20 Nisan 1929. 22 Nisan 1929. 29 Nisan 1929. 22 Haziran 1929. 6 Temmuz 1929. 15 Eylül 1929. 29 Eylül 1929. 9 Kasım 1929. 4 Mayıs 1930. 30 Mart 1931.
• Haber gazetesi 5 Birinci Kanun 1934.
• Hakimiyet-i Milliye 3 Nisan 1930. 4 Nisan 1930. 29 Nisan 1930. 30 Mayıs 1930. 26 Eylül 1932. 27 Eylül 1932. 17 Eylül 1934. 18 Eylül 1934. 23 Eylül 1934. 26 Eylül 1934. 25 Eylül 1934. 12 Birinci teşrin 1934. 13 Birinci teşrin 1934. 14 Birinci teşrin 1934.
• Halkın Sesi gazetesi 5 Birinci Kanun 1934.
• Kurun 4 Birincikanun 1934. 7 Birincikanun 1934.
• Milliyet 19 İkincikanun 1935. 9 Şubat 1935.
• Türk Dili 5 İlk Kanun Çarşamba 1934.
• Yeni Asır Cuma 7 Kanunuevvel 1934.