FROM TELEX TO ROBOT JOURNALISM: A CRITICAL APPROACH TO TURKEY'S MEDIA ADVENTURE

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 8 - Yeni Yüzyıl'da İletişim Çalışmaları Dergisi Cumhuriyetimizin 100. Yılı Özel Sayısı, 9 - 20, 27.10.2023

Cihan Oğuz

Öz

The history of Turkish media actually narrates a process shaped by social and political changes. Throughout this process, the times when media truly felt itself as the "fourth estate," beyond its role as a "mediacracy" in certain periods, are limited. In fact, Turkish media history, apart from the extraordinary period reshaped by non-media and unethical conditions after the first 15 years of the 2000s, also represents a distinct phase characterized by a prominent oppositional stance. At the very least, it involves looking at developments and events from a more "central" perspective, where partial objectivity has been institutionalized and internalized. However, its fate remains surrounded by a political structure extending back to the era of one-party rule during the age of world wars, despite the technological advancements of the 21st century and the global attainment of democracy's "peak." In this regard, the journey of journalism/media during the first century of the Republic, to some extent, follows a parallel course with the stages the society has gone through. This study, from a critical perspective, is an effort to define the place and identity of the media in Turkish society in the process that transformed from telex to robot journalism.

Anahtar Kelimeler

Media, Communication tools, Republican era, Power

TELEKSTEN ROBOT GAZETECİLİĞE: TÜRKİYE’NİN BİR ASIRLIK MEDYA SERÜVENİNE ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM

Öz

Türk medya tarihi, aslında toplumsal ve siyasal değişimlerle biçimlenmiş bir süreci anlatmaktadır. Medyanın bu süreçte -belirli dönemlerde üstlendiği- medyakrasi rolü dışında kendisini fiili anlamda 4. kuvvet olarak hissettiği zamanlar sınırlıdır. Aslında Türk medya tarihi, 2000’li yılların ilk 15 yılından sonraki olağanüstü dönemle yeniden şekillenen medya-dışı ve etik-dışı koşullar sayılmazsa, aynı zamanda belirgin bir muhalif tavrın hüküm sürdüğü, en azından gelişmelere ve olaylara daha “merkezden” bakan, kısmen objektifliğin kurumsallaştığı ve içselleştirildiği bir süreçtir. Ancak kaderi, dünya savaşlarının hüküm sürdüğü çağdaki tek partili dönemden, 21. Yüzyıl’ın teknolojik gelişmelerine ve küresel anlamda demokraside ulaşılan “pik” noktaya rağmen yine tek partiye uzanan bir siyasal yapılanmayla kuşatılmıştır. O açıdan, Cumhuriyet’in ilk asrında gazeteciliğin/medyanın geçirdiği serüven, bir bakıma toplumun geçirdiği aşamalarla paralel bir seyir izlemektedir. Bu çalışma, eleştirel açıdan, teleksten robot gazeteciliğe dönüşen süreçte medyanın Türk toplumundaki yerini ve kimliğini tanımlama çabasıdır.

Anahtar Kelimeler

Medya, İletişim araçları, Cumhuriyet dönemi, İktidar

Kaynakça

• Açar, A. (2012). 12 Mart (1971) Döneminde Muhalif Bir Dergi: Ortam. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, sayı: 42.
• Akşin, S. (1996). Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi. İmaj Yayıncılık.
• Alacı, B. & Babaoğlu, R. (2021). 27 Mayıs Sürecinde Türkiye’deki Basın Politikaları, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl: 17, Sayı: 33.
• Ayan, V. M. (2019). AKP Devrinde Medya Âlemi. Yordam Kitap.
• Bağımsızlık, Demokrasi ve Sosyalizm Mücadelesinde Gençlik Dergisi (1999). Cilt I, 2. Baskı, Boran Yayınları.
• Beki, A. (2012). “Babıâli’den Tanklarla Geçilmez”. Radikal, 8 Mart 2012.
• Birand, M.A., Dündar, C., Çaplı, B. (2008). 12 Mart - İhtilalin Pençesinde Demokrasi. İmge Kitabevİ
• Bulunmaz, B. (2012). Türk Basın Tarihi İçerisinde Demokrat Parti Dönemi ve Sansür Uygulamaları. Öneri Dergisi, 10 (37), 203-214.
• Cumhuriyet (2019). Darbe dönemlerinde bile olmayan baskı. Miyase İlknur. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/darbe-donemlerinde-bile-olmayan-baski-1411977. Erişim tarihi: 04.09.2023.
• Çelikiz, E. & Kuzucanlı, G. (2019). İnönü Döneminde Basın Özgürlüğü: Cumhuriyet, Akşam ve Vatan Gazeteleri Örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 6(4), 111-126.
• Çetinkaya, A. (2018). İçerik Üretiminden Reklama Çevrimiçi Gazetecilik. Nobel Yayınları.
• Eroğul, C. (1990) Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Kitabevi.
• Gürkan, N. (1998). Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945-1950). İletişim Yayınları.
• Hoş, M. (2014). Abluka. Destek Yayınları.
• İnuğur, N. (1992). Türk Basın Tarihi (1919-1989). Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Kabacalı, A. (1994). Türk Basınında Demokrasi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kopar, M. (2016). Cumhuriyetin Kuruluş Yıllarında Basın İktidar İlişkisi (1920-1925). CÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 40, Sayı: 1, 117-135.
• Oral, F.S. (1968). Türk Basın Tarihi: Cumhuriyet Dönemi. Doğuş Matbaacılık.
• Osmançavuşoğlu, R. (2019). "28 Nisan 1960 üniversite öğrenci olayları". Cumhuriyet Gazetesi.
• Özdemir, Z. (2019). “Dijital Dönüşümün Gazetecilik Mesleğine Getirdiği Yeni Roller”. Dijital Çağda Habercilik içinde. Ed. Zafer Özdemir ve Aysel Çetinkaya, DER Yayınları.
• Sertel, S. (1978). Roman Gibi ( 1915–1950). Cem Yayınevi.
• Toker, M. (1970). Tek Partiden Çok Partiye. Milliyet Yayınları.
• Tokgöz, O. (2017). Temel Gazetecilik. 12. Baskı. İmge Kitabevi.
• Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. Remzi Kitabevi.
• Topuz, H. ve Yaşar, R. (2020). Yakın Dönem Türk Basın Tarihi. Notabene Yayınları . Türker, H. (2000). Türk Basın Tarihi 1922-1925. Dokuz Eylül Yayınları.
• Yücel, İ. (2017). Demokrat Parti Dönemi Türk Basını Üzerine İngiliz ve Fransız Gözlemleri. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 14, Sayı 1.
• İNTERNET KAYNAKLARI https://www.bbc.com/turkce/articles/c727exvzdzqo, Erişim tarihi: 19.10.2023 https://istanbultarihi.ist/229-cumhuriyet-doneminde-istanbulda-haberlesme, Erişim tarihi: 31.08.2023 https://www.tccb.gov.tr/cumhurbaskanlarimiz/celal_bayar/, Erişim tarihi: 04.09.2023 https://m.bianet.org/bianet/toplum/93099-12-eylul-askeri-darbesi-ve-basin, Erişim tarihi: 15.09.2023 https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-54873430, Erişim tarihi: 15.09.2023 https://onedio.com/haber/ana-akim-medyadan-uzak-durmak-isteyenlere-youtube-da-takip-edebileceginiz-10-haber-ve-yorum-kanali-908413, Erişim tarihi: 19.10.2023