Hz. Muhammed'in İstihbârâtî Faaliyetleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 17, 95 - 118, 21.12.2020

Bürhan Mustafa Büyükarslan

Öz

İngilizce ve Fransızca’da “intelligence” sözcüğü ile ifade edilen; manası “akıl” ve “zekâ” olan istihbarat sözcüğünün günümüz Türkçesi’nde sözlük manası “haber almak”dır. İstihbarat; iç ve dış tehditlere karşı askeri, iktisadi ve politik sahaya dair bütün malumatların toplanmasına vesile olan ve düşmanın bütün istihbarat faaliyetlerini tesirsiz hale getiren kuruluşlar, kullanılan malzemeler ve metotlar manasına gelmektedir. Ayrıca istihbarat, devletlerin her sahada hareket politikalarını belirlemelerinde baş aktör olmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, Hz. Muhammed’in (s.a.a.v) istihbarat oluşumunu ve faaliyetlerini nasıl gerçekleştirdiği, gerçekleştirilen istihbarat oluşumunun ve faaliyetlerinin muhtevası ve İslam’a yönelik tehditlerin önlenmesinde istihbarat faaliyetlerinin nasıl bir rol oynadığını ortaya koymaktır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme şeklinde yapılmıştır.
Elde edilen bulgular ışığında İslam Tarihi kaynaklarında Hz. Muhammed ’in (s.a.a.v) istihbarat oluşumunun ve faaliyetlerinin yer aldığı bulgusuna ulaşılmıştır. Hz. Muhammed (s.a.a.v) nübüvvetin ilk yıllarında Erkam b. Ebi’l-Erkam’ın evini istihbarat ve hareket üssü olarak kullanmış, Müşriklerin Daru’n-Nedve’de aldıkları gizli kararlara ulaşabilmek için istihbarat ajanlarını görevlendirmiş, Hicret esnasında da bu istihbarattan faydalanmıştır. Medine’de ise İslam Devletini kurar kurmaz istihbarata gereken önemi vermiş, civarındaki yollara ve bölgelere istihbarat toplaması için seriyyeler göndermiştir. Gönderdiği bu seriyyelerin gizliliği için develerin boyunlarına takılan zilleri dahi söktürmüştür. Bedir Savaşı’na giderken Kureyş’in iki adamını yakalamış, sorgulamış ve onlara her gün kaç deve kestiklerini sorarak ordunun sayısını tahmin etmeye çalışmıştır. Medine Kuşatması’nda ise ajanını kullanmış, kendisi hakkında istediği gibi konuşabilmesine müsaade etmiş, ittifak yapan Yahudileri ve Mekkeli müşrikleri birbirine düşürmüş, ittifakı bozdurmuş ve düşmanın çekilmesini sağlamıştır.
Sonuç olarak Hz. Muhammed yaşadığı dönemin siyasal, sosyal, toplumsal olaylarını ve insânî algılarını değerlendirerek bunlardan istihbarat raporları elde ettiği ve bu raporlara göre hareket ettiği sonucuna ulaşılabilir. Bundan dolayı Hz. Muhammed’in istihbarat oluşumu ve faaliyetleri yadsınamayacak kadar önemlidir.

Anahtar Kelimeler

İstihbarat, Hz.Muhammed, Casus

Kaynakça

• Atay, M. (1996). “Stratejik Ulusal Güvenlik İstihbaratı”, Strateji Dergisi, Sayı:1, s.80.
• Bozeman, A. (1992). Strategic İntelligence and Statecraft, Selected Essays, Brassey’s (45).
• Yiğit, Y. (1999). “İslâm Ceza Hukûkunda Casusluk Suçu ve Cezası”, Diyanet İlmi Dergi, Sayı: 3, s. 39.
• Yılmaz, M. (2008). Emevi ve Abbasi Dönemi iç İstihbarat, İstem, Konya, yıl:6, sayı:12, s.176-177.
• Algül, H. (1986). İslam Tarihi (C.1). İstanbul: Gonca Yayınevi.
• Ali, M. M. (1922) Peygamberimiz (as), (çev. Ömer Rıza), İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Bar-Joseph, U. (1999). Intelligence lntervention in the Politics of Democratic States, The United States, lsrael and Britain, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
• Cevad, A. (1976). el-Mufassal fi Tarihi’l-Arab Kable’l-İslam (C.5). Beyrut: Daru’l-İlm.
• Clauser, J. K. & Weir, S. M. (1976) İntelligence Research Methodology-An İntroduction toTechniques and Procedures for Conducting Research in Defence İntelligence, Defence İntelligence School Washington D. C.
• Corci, Z. (1966). İslam Medeniyeti Tarihi, (çev. Zeki Meğamiz, Haz. Sadi Mümin Çelik), İstanbul: Üçdal Yayınları.
• Çağatay, N. (1993). Başlangıçtan Abbasilere Kadar İslam Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Diyarbekri, H. (1866). Tarihu’l- Hamis Fi Ahval, Enfesi Nefis (C.1). Kahire: Mektebetu’s-Selefiyye.
• Diyarbekri, H. (1866). Tarihu’l- Hamis Fi Ahval, Enfesi Nefis (C.2). Kahire: Mektebetu’s-Selefiyye.
• Ebu Habib, S. (1982). el- Kamusu’l-Fıkhi, Dımeşk: Daru’l-Fikir.
• el-Eyyubi, H. (1980). el-Veciz fi’l-Harb, Beyrut: Müessesetu’l-Arabiyye.
• Emin, A. (1969). Fecru’l-İslam, Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-Arabi.
• Emin, M. F. (1986). Kamusu’l-Mustelhati’l-Askeriyye, Beyrut: Müessesetu’l-Arabiyye.
• Ezraki, M. (2004). Ahbaru Mekke (C.2). Mekke: Mektebetu’l-Esedi.
• Hâkim, (2014). el-Müstedrek (C.3). Lübnan: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Halebi, B. (1980). İnsanü’l- Uyun fi Siretil’- Emini’l -Me’mun (es- Siretü’l- Halebiyye)(C.2). Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Halebi, B. (1980). İnsanü’l- Uyun fi Siretil’- Emini’l -Me’mun (es- Siretü’l- Halebiyye)(C.3). Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Hamidullah, M. (1969). el-Vesaiku’s-Siyasiyye li’l-Ahdi’n-Nebevi ve’l-Hilafeti’r-Raşide, Beyrut: Daru’l-İrşad.
• Hamidullah, M. (1993). İslam Peygamberi (C.1). (çev. Salih Tuğ), İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Hamidullah, M. (1993). İslam Peygamberi (C.2). (çev. Salih Tuğ), İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Hamidullah, M. (1994). İslam Tarihine Giriş, (çev. Vecdi Akyüz), İstanbul: Beyan Yayınları.
• Hamidullah, M. (1995). İslam’a Giriş, (çev. Cemal Aydın), Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hamidullah, M. (1997). Hz. Peygamber’in savaşları, (çev. Salih Tuğ), İstanbul: İrfan Yayıncılık.
• Hani, A. (1974). el-Casusiyye Beyne’l-Vikaye Ve’l-İlac, Kahire: Şeriketu’l-Müttehide.
• Harun, A. (1999). Tehzib-u Sireti İbn Hişam, Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Herman, M. (1999). İntelligence Power in Peace and War, Cambridge: Cambridge University Press.
• Herodotos, (2010). Tarih, (çev. Müntekim Ökmem), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Heyet, (1994). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (C.1). Konya: Kombassan Yayınevi.
• İbn Abdi’l-Berr, M. (2014). el-İstiab fi Ma’rifeti’l-Ashab (C.1). (Thk: Ali Muhammed el-Becavi), Lübnan: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• İbn Hacer, Ş. (2014). el-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe (C.1). (Thk: Ali Muhammed el-Becavi), Lübnan: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• İbn Hişam, A., (1966). es-Siretü’n-Nebeviyye (C.1). (Thk: Mustafa es-Sekka), Beyrut: Daru’n-Nasr.
• İbn Hişam, A., (1966). es-Siretü’n-Nebeviyye (C.2). (Thk: Mustafa es-Sekka), Beyrut: Daru’n-Nasr.
• İbn Hişam, A., (1966). es-Siretü’n-Nebeviyye (C.3). (Thk: Mustafa es-Sekka), Beyrut: Daru’n-Nasr.
• İbn Kesir, İ. (1994). El Bidaye ve’n nihaye (C.3) (çev. Mehmet Keskin), İstanbul: Çağrı Yayınları.
• İbn Manzur, A. (1994). Lisan’ul Arab (C.4). Beyrut: Daru’s-Sadr.
• İbn Manzur, A. (1994). Lisan’ul Arab (C.6). Beyrut: Daru’s-Sadr.
• İbn Sa’d, M. (1957). et-Tabakatu’l-Kübra (C.1). Beyrut: Daru’s-Sadr.
• İbn Sa’d, M. (1957). et-Tabakatu’l-Kübra (C.3). Beyrut: Daru’s-Sadr.
• İbn’ül Esir, İ. (1989). el-Kâmil Fi’t tarih (C.2), (çev. Beşir Eryarsoy), İstanbul: Bahar Yayınları.
• İbnü’l-Esir, İ. (2014). Üsdü’l-Gabe fi Ma’rifeti’s-Sahabe (C.1). Lübnan: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Kapar, A. (1993). Hz. Muhammed (sav)’in Müşriklerle Münasebetleri, İstanbul: Esra Yayınları.
• Kettani, (2008). Et- teratibu’l – idariyye (C.2). Beyrut: Daru’l-Erkam.
• Komisyon, (1977). Mevsuatu’l-Askeriyye (C.1). Beyrut: Müessesetu’l-Arabiyye.
• Köksal, A. (1987). İslam Tarihi (C.10). İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Köksal, A. (1987). İslam Tarihi (C.12). İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Köksal, A. (1987). İslam Tarihi (C.15). İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Köksal, A. (1987). İslam Tarihi (C.4). İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Köksal, A. (1987). İslam Tarihi (C.6). İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Köksal, A. (1987). İslam Tarihi (C.9). İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Köksal, A. (2007). Peygamberler Peygamberi Hz. Muhammed ve İslamiyet (C.1), İstanbul: Işık Yayınları.
• McDowell, D. (1998). Strategic İntelligence, A Handbook for Practitioners, Managers and Users, Australia: Istana Enterprises.
• Munasıra, A. (1991). el- İstihbaratu’l-Arabiyye fi’l-İslam, Beyrut: Daru’l Furkan.
• Nasr, S. (1982). el-Harbu’l-Hafiyye, Beyrut: Müessesetu’l-Arabiyye.
• Nasr, S. (1982). Harb’ul-Akil Ve’l-Mağrife, Beyrut: Müessesetu’l-Arabiyye.
• Özdağ, Ü. (2014). İstihbarat Teorisi, Ankara: Kripto Kitaplar.
• Reşid, A. (1992). İslam’da Ordu ve Komutan (çev. Enver Gönenç, Seraceddin Emre), İstanbul: Şule Yayınevi.
• Rıza, M. (1966). Muhammed Rasulullah, Beyrut: Daru’l-Erkam.
• Sehhar, A. C. (1980). Peygamberimiz Efendimiz, (çev. Mustafa Varlı, Ahmed Gül), İstanbul: Cağaloğlu Yayınevi.
• Silverstein, Adam J. (2007). Postal Systems in the Pre-Modern İslamic World, Cambridge: Cambridge University Press.
• Şenel, M. & Şenel T. (1997). İstihbarat ve Genel Güvenlik Konularımız, Ankara: Emniyet Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Taberi, M. (1987). Tarihu’r-Rüsul ve’l-Müluk (C.2). (thk. Muhammed İbrahim), Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Taberi, M. (1987). Tarihu’r-Rüsul ve’l-Müluk (C.3). (thk. Muhammed İbrahim), Beyrut: Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye.
• Terzi, M. Z. (1990). Hz. Peygamber ve Hulafai Raşidin Dönemi’nde Askeri Teşkilat, Samsun: Sönmez Matbaa.
• Tzu, S. (2008). Savaş Sanatı, (çev. Adil Demir). İstanbul: Kastaş Yayınevi.
• Vakıdi, M. (1966). Kitabü’l- Megazi (C.1). (thk. Marsden Jones). London.
• Vakıdi, M. (1966). Kitabü’l- Megazi (C.2). (thk. Marsden Jones). London.
• Yazır, E. H. (2015). Hak Dini Kur'an Dili (Cilt 7). İstanbul: Zehraveyn Yayıncılık.
• Yıldırım, M. E. (2020). Nebevi Eğitim Modeli Olarak Daru’l-Erkam, İstanbul: Siyer Yayınları.
• Yılmaz, M. (2017). Hz. Peygamber Dönemi İstihbarat Faaliyetleri, İstanbul: Siyer Yayınları.
• Yücel, İ. (1996). Peygamberimiz’in Hayatı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Zehebi, Ş. (1997). Siyeru A’lami’n-Nübela (C.1). Beyrut: Daru’l-Erkam.
• Zemahşeri, M. (1979). Esasu’l-Belağa, Beyrut: Daru’s-Sadır.
• Ağırman, M. (1994). Bütün yönleriyle Asr-ı Saadette İslam. V. Akyüz (Ed.), Asr-ı Saadette Ordu ve Savaş Stratejisi içinde (s. 72-79). İstanbul: Beyan yayınları.
• Fığlalı, E. R. (2012). Dârunnedve. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (C.8, 555-556). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Vakıf Yayınları İşletmesi.
• Kallek, C. (2012). Casus. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (C.8, 163). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Vakıf Yayınları İşletmesi.
• Köksal, M. A. (2012). Dâru’l-Erkam. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (C.7, 520-521). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Vakıf Yayınları İşletmesi.
• Tayşi, M. S. (2012). Kıyafe. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde. (C.27, 508). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Vakıf Yayınları İşletmesi.
• Üstüner, H. (2001). Hz. Peygamber Devrinde İstihbarat (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• MİT 2020. İstihbarat oluşumu. Millî İstihbarat Teşkilâtı, http://www.mit.gov.tr/isth-olusum.html, (Erişim Tarihi: 04.03.2020).