Türk-İslam Varlık Düşüncesinin Osmanlı Siyasal Düşüncesine Etkileri: Dualiteler ve Mütemmim Cüzler

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 14, 1 - 48, 30.06.2019

Orhan Keskintaş

Öz

Bu çalışmada Türk-İslam varlık düşüncesinin Osmanlı siyasal düşüncesinde oluşturduğu
dauliteler ve mütemmim cüzlerin incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu dualiteler ve mütemmim
cüzler, bilincin yaşamı ve siyasal alanı anlama, sembolleştirme, karşıt yapıları dengeleme
etkinlikleridir. Dualite ve mütemmim cüzler insanın varlığının ne olduğu ile ilgili verilen
kökensel cevaplara dayanmaktadır. Çalışma boyunca iki tez iç içe geçmiş bir şekilde
savunulmaktadır: İlk olarak ontolojik ve epistemolojik çokluğa dayanan varlık düşüncesinin
kendi içinde hukuki, toplumsal ve bölgesel farklılaşmayı esas alan siyasal çoğulculuğa neden
olduğu; ikinci olarak, dualiteler ve mütemmim cüzlerin siyasal yapıyı sürekli dinamik bir denge
noktasına zorladığı tezleri savunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam,, Dualiteler,, Mütemmim Cüzler, Çokluk,, Şeriat,, Kanun,, Adalet,, Âlem,, Muhabbet

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A., (1991), Demokratik Mitoslar: Halk-Ulus Egemenliği ve Siyasal Temsil, Ankara; Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 46 s.1 syf.21-30,
• Ahmed bin Husâme’d-din el Amâsî, (1998), Kitâb-i Mir’ât’ü-l Mülûk (Haz. M.Ş. Yılmaz), Yayınlanmamış Yük. Lis. Tez. Ankara: Bilkent Ünv. Ekonomi ve Sosyal Bil.Enst.
• Akdağ, M., (2013), Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası “Celali İsyanları” 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Akdağ, M., (2014), Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Barkey, K., (2015), Eşkıyalar ve Devlet, Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (Çev. Z. Altok), İstanbul: Tarih Vakfı Yay.
• Bourdieu, P. (2015) Devlet Üzerine College de France Dersleri (1989-1992) (Çev. A. Sümer), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Burckhardt, T. (2013), İslam Sanatı Dil ve Anlam, (Çev. T. Koç), İstanbul: Klasik Yay.
• Cîlî, A., (2006), Meratib-i Vûcud ve Beyan-ı Hakikat-i Ihtida-i Küll-i Mevcud (Çev. A. M. Tosun), İstanbul: Furkan Kitaplığı.
• Cîlî, A.,(2015), İnsân-ı Kâmil, (Çev. A. M. Tosun), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Dâvûd el Kayserî (2012) Vahdet- Vûcud Felsefesi-Felsefi ve Tasavvufi Risâleler (Çev. M.Bayrakdar ) İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fak. Vak. Yay.
• Derrida, J.,(2010), “Yasanın Gücü, Otoritenin Mistik Temeli”, (Haz. A. Çelebi), Şiddetin Eleştirisi Üzerine içinde (Çev. Z. Direk), s.43-133. İstanbul: Metis Yay.
• Eco, Umberto, (2009) Çirkinliğin Tarihi, (Çev. A, Ergün, Ö. Çelik, A. Uysal, M. Barsbey, K. Akbulut, D. Arlsan, B. Yılmazcan,), İstanbul: Doğan Kitap,
• Feuerbach, Ludwig (2008) Hıristiyanlığın Özü, (Çev. O. Özügül), İstanbul: Say Yayınları.
• Feuerbach, Ludwig (2015) Tanrıların Doğuşu, (Çev. O. Özügül), İstanbul:Say Yayınları.
• Fleischer, C. H., (2013), Tarihçi Mustafa Ali Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı 4. Baskı (Çev. A. Ortaç), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Foucault, M. (2013), Hapishanenin Doğuşu, (Çev. M. A. Kılıçbay), İstanbul: İmge Kit.
• Gazali (2016), Nasihatü’l Mülûk (Çev. O. Şekerci), İstanbul: Büyüyen Ay.
• Gazali, (1994), El Mustasfa İslam Hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi C. 2 (Çev. Y. Apaydın), Kayseri: Rey Yay.
• Görgün, T., (2000), Osmanlı’da Nizâm-ı Âlem Fikri ve Kaynakları Üzerine Bazı Notlar, İstanbul: İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt 13, Sayı 2 syf. 180-187
• Hallaq, B.W., (2017), İslam Hukukuna Giriş, (Çev.N. Kızılkaya), İstanbul: Pınar Yay.
• Harvey, D. (2010) Postmodernliğin Durumu, (Çev. S. Savran), İstanbul: Metis Yay.
• Hasan Kâfi el Akhisârî, (2011), Usûlü’l Hikem Fî Nizâmi’l Âlem, (Haz. K. Z.Taş), İstanbul: Doğu Kit.
• Hodgson, M. G.S., (1993b), İslam’ın Serüveni Orta Dönemlerde İslam’ın Yayılışı .C. II. İstanbul: İz Yay.
• Izutsu, T. (1998) İbn Arabî’nin Fusûs’ndaki Anahtar Kavramlar (Çev. A.Y. Özemre) İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• İbn Arabi (2017) Fütûhât-ı Mekkiyye Cilt 1 (Çev. E. Demirli), İstanbul: Litera Yay.
• İbn Arabi (1992) Fûsus Ül Hikem (Çev. N. Gençosman), İstanbul: Milli E. Bak. Yay.
• İbn Cemaa, (2010), Adl’e Boyun Eğmek (Çev. Ö. Kavak), İstanbul: Klasik Yay.
• İbn Haldun, (2013), Mukaddime C.I -II.(Haz. S. Uludağ), İstanbul: Dergah Yay.
• İbn-i Firüz, (2012), Gürretü’l Beyzâ, (Haz. M. Kaçar), İstanbul: Büyüyenay Yay.
• İbni Teymiye, (1999), Siyasetü’ş Şeriyye, (Çev. V. Akyüz), İstanbul: Dergah Yay.
• Zubaida, S., (2008), İslam Dünyasında Hukuk ve İktidar (Çev. B. K. Birinci; H. Hacak), İstanbul: İstanbul Bil. Ünv. Yay.
• İbrahim, Müteferrika, (1995), Usûlül’l Hikem fî Nizâmi’l Ümem (Haz. A. Şen), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• İnalcık, H., (2005), Osmanlı’da Devlet, Hukuk Adalet, İstanbul: Eren Yay.
• İsfahânî, R.,(2012 ), Müfredât (Çev.Y. Türker), İstanbul: Pınar Yay.
• Kadı Fadlullah, (2008) Düstürü’l Mülk Vezirü’l Melik, (Haz. A. Altay), Yayınlanmamış Yük. Lis. Tezi , Konya: Selçuk Ünv. Sos.Bil. Enst.
• Kâşânî, A., (2004), Tasavvuf Sözlüğü (Çev. E. Demirli), İstanbul: İz Yay.
• Kâtibî, (2010), Gencine-i Adalet, (Haz. Ö. K. Aydemir) Gencine-i Adalet Üzerinde Dilbilgisi İncelemesi ve İktidar Felsefesi Açısından Söylem Çözümlemesi adlı Yayınlanmamış Doktora Tezi içinde s.126-516, Denizli: Pamukkale Ünv. Sos. Bil. Enst.
• Keskintaş, O (2017) Adalet Ahlak Nizam Osmanlı Siyasetnameleri, İstanbul: İletişim Yay.
• Kınalızâde Âlî Çelebî, (2012) Ahlâk-ı Alâi, (Haz. M. Koç), İstanbul: Klasik Yay.
• Kitâb-ı Müstetâb, (1974), (Haz. Y. Yücel) Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Metinler, Ankara: Ankara Ünv. Dil ve Tar. Coğ. Fak. Yay.
• Koçi Bey, (1997), Koçi Bey Risalesi (Haz. M. Şimşekçakan) İstanbul: Yeni Zamanlar Yay.
• Konuk, A. A. (2017) Fususu’l Hikem Tercüme ve Şerhi Cilt 1,(Yay H. Çev. M. Tarhalı; S. Eraydın; M. N. Tan; E. Alkan) İstanbul: Türkiye Yazma Kur. Başk. Yay.
• Lefebvre, H.,(2014), Mekânın Üretimi, (Çev. I. Ergüden), 2. Baskı, İstanbul: Sel Yay
• Levinas, E. (2010)Sonsuzluğa Tanıklık (Çev. M. Atıcı, M. Başaran, G. Çankaya, Z. Direk, E. Gökyaran, Ö. Gözel, C. Haşimi, U. Öksuzan, C. Uslu, H. Yücefer), İstanbul: Metis Yayınları.
• Naîmâ, H. M., (1997), “Naîmâ Tarihi’nin Giriş Kısmı”, (Sad. Z. Danışman), Naîmâ’ya Göre XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplum Yapısı adlı kitabın içinde, s. 129- 155, İstanbul: Ayışığı Kit.
• Özlem, D., (2017) Tarih Felsefesi, İstanbul: Notos Kitap Yayınevi,
• Sennett, R. (2011) Ten ve Taş Batı Uygarlığında Beden ve Şehir, (Çev. T. Birkan), İstanbul: Metis
• Suad el Hakim (2005), İbnü’l Arabî Sözlüğü (Çev. E. Demirli), İstanbul: Kabalcı Yay Şen, Adil, (1995),
• Şeyhoğlu, (1991), Kenzü’l Küberâ Mehekkü’l Ulemâ, (Haz. K. Yavuz), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yay.
• Taşköprîzâde Ahmed Efendi, (2016), Ahlak ve Siyaset Risaleleri, (Tahkik ve Tercüme M. Arıcı), İstanbul: İstanbul Medeniyet Ün. Yayınları.
• Taylor, C., (2006), Modern Toplumsal Tahayyüller,(Çev. H. Koyukan), İstanbul: Metis Yay.
• Tursun Bey, (1977), Târîh-i Ebü’l Feth (Haz. M. Tulum) İstanbul: İstanbul Fetih Cem. Yay.
• Üçok, Ç., (1946), “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler” Ankara: Ankara Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, C.3 s.131-136,
• Üçok, Ç., (1947),“Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler” Ankara: Ankara Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, C.3 ve 4, s.48-73,
• Veysi Efendi, (2008) Habnâme (Haz. A.T. Şen) Yayınlanmamış Yük. Lis. Tezi, İstanbul: Sabancı Ünv.
• Vigarello, G. (2013) Güzelliğin Tarihi, (Çev. E. Ataçay), Ankara: Dost Yayınları