Collective Consciousness and Mu’min Brotherhood In Qur'an

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 181 - 206, 15.02.2018

Beyza Uslu

https://doi.org/10.46595/jad.375135

Cited By: 4

Öz

The concept of collective consciousness, a western concept, is a
phenomenon that has a more comprehensive there by more universal character when
it is evaluated together with Islamic and national concepts such as Ibn-i
Haldun’s "Sebep Asabiyeti", Gökalp’s "Maseri vicdan".

The concepts of
collective consciousness and religion are in a relationship and can not be
separated. On the basis of this background, it is important to evaluate these
two phenomenons together. Islam has provided a common consciousness to Muslims
to provide community integrity on the basis of Quranic laws and this common
consciousness comes out as an Islamic brotherhood.

    As a
result of the change and development in society, increase in economic
wealth,  specialization and  individualization are predicted to weaken
collective consciousness according to classical western sources. The
sociological impact of increase in specialization and individualization in the
context of Islamıc brotherhood has produced different results compared to western
societies. As an example to this situation, which we have given more
information in the text, is Muslims. On the contrary of the western societies,
Muslims have strengthened collective consciousness in society by providing
economic development using  their Islamıc
brotherhood. This could be seen in example of 
the Muhajirun and the Ensar.

Finally, the Qur'an
deals with the topics like; how the collective consciousness created through
worships therefore our research will provide some information about this
topics.  Since sociality is as effective
as conscience in worships; an evaluation of fundamental worships in Islam in
terms of social integration and collective consciousness has been made and the
effects of social consciousness have been examined for collective consciousness
of worships in terms of forming an Islamıc brotherhood in this research.

From this point of view, the main subject of our research is the
study of the Islamic brotherhood as an example of the concept of collective
consciousness in Quran and also the evaluation of sociological consequences in
this context.

Anahtar Kelimeler

collective consciousness, Islamic brotherhood, “sebep asabiyeti”, “maşeri vicdan”, social integration

Kur'an'da Kolektif Bilinç ve Mümin Kardeşliği

Öz

Bir batı kavramı olan kolektif bilinç, İbn-i
Haldun’un “Sebep Asabiyeti”, Gökalp’in “Maşeri Vicdan”  gibi İslami ve milli kavramlarla birlikte ele
alındığında daha evrensel nitelik taşıyan bir olgu olarak karşımıza çıkar.

Kolektif bilinç
ve din kavramları karşılıklı bir oluşum ilişkisi içindedir ve birbirinden
ayrılmaz. Bu önbilgi temelinde, bu iki olgunun birlikte değerlendirilmesi
önemlidir. Temelini İslam şiarlarının oluşturduğu bir toplumda, İslam Müslümanlara
toplum bütünlüğünü sağlayacak bir ortak bilinç sağlamıştır.

Toplumdaki
değişme ve gelişme sonucu artan ekonomik refah ve iş bölümlerinde uzmanlaşma ve
dolayısıyla buna bağlı bireyselleşme durumunda klasik batı kaynaklarına göre
 kolektif bilincin zayıflaması öngörülür. Artan uzmanlaşma ve
bireyselleşmenin İslam toplumundaki mümin kardeşliği bağlamındaki sosyolojik
etkisi ise batı toplumlarına kıyasla daha farklı olmuştur. Bu duruma araştırmamızda
ayrıntıları ile değinileceği üzere Müslümanların batılı toplumların tam aksine
ekonomik gelişmeyi mümin kardeşliğiyle sağlayarak toplumdaki kolektif bilinci
güçlendirmeleri örnek verilebilir.

Son olarak, Kur’an-ı Kerim’de Mümin
kardeşliğinin kolektif bilincinin, ibadetler aracılığıyla nasıl sağlandığı,
konuları ele alınmıştır. Dolayısıyla bu bağlamda İslam’daki temel ibadetlerin
toplumsal bütünleşme ve kolektif bilinç açısından bir değerlendirilmesi de
yapılmış, ibadetlerin kolektif bilincinin mümin kardeşliğini oluşturması
açısından sosyal bilinç etkilerine göz atılmıştır.

Bu bakış açısıyla
araştırmamızın ana konusunu, Kur’an-ı Kerim’de kolektif bilinç kavramının örnekliği
olarak İslam terminolojisindeki mümin kardeşliği ve bunun sosyolojik
sonuçlarının değerlendirilmesi oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler

: kolektif bilinç, mümin kardeşliği, “sebep asabiyeti”, “maşeri vicdan”, toplumsal bütünleşme

Kaynakça

• ACAR, Mustafa. DEMİR, Ömer. (1992). Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ağaç Yayınları.
• AKYÜZ, İsmail. (2014). İslam’da Dini Pratiklerin Toplumsal Dayanışmaya Etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies. Sayı 25, s.461-482, 2014.
• AKYÜZ, Niyazi. Çapcıoğlu İhsan. (2015). Din Sosyolojisi El kitabı. Grafiker Yayınları. Ankara.
• ALBAYRAK, Ahmet. (2000). Bir Medeniyet Kuramcısı Olarak İbn Haldun. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. Sayı: 9, Cilt: 9.
• ALBAYRAK, Ahmet. (2010). İbn-i Haldun’un Medeniyet Tasarımı ve İnsan. Journal of Islamic Research. 21 (1). 7-20.
• ARON, Raymond. (1994). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. Çev: Korkmaz Alemdar. Bilgi Yayınevi. Ankara.
• ARSLAN, Mustafa. (2005). İslam’ın İlk Döneminde Toplumsallaşma Olgusuna Sosyolojik Bir Bakış: Kardeşleştirme Örnek Olayı. İslami Araştırmalar Dergisi. Cilt:18 SAYI:3 ss: 251-274
• BARDAKOĞLU, Ali. (2000). İcbar. TDV İslam Ansiklopedisi. Cilt: 21. Sayfa 408-410
• BAŞ, Eyüp (2013). İslam Tarihi. Grafiker Yayınları. Ankara
• ÇOŞTU, Yakup (2009). Toplumsallaşma Kavramı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. IX (2009), sayı: 3
• DURKHEIM, Emile. (2006). Toplumsal işbölümü. Çev. Prof. Dr. Özer Ozankaya. Cem Yayınevi. İstanbul.
• DURKHEIM, Emile. (2010). Sosyolojik Yöntemin Kuralları. Çev. Cenk Saraçoğlu. Bordo Siyah yay.
• EFE, Mehmet. (2009). İlahi Dinlerde İbadet ve Namaz. İslam Araştırmaları. Yıl: 2, Sayı: 3, s. 20. İstanbul.
• ERUL, Bünyamin, KELEŞ, Ekrem. (2017). Haccı Anlamak. DİB Yayınları.
• ESGİN, Ali. (2005). Anthony Giddens Sosyolojisi, Anı Yayıncılık.
• GIDDENS; Anthony. (2013), Sosyoloji. Çev. Hüseyin Özel, Kırmızı Yayınları, İstanbul
• GÜNEŞ, Abdurrahman. (2014). Sosyolojik Olarak Din Ve Toplum İlişkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt: 24, Sayı: 1, Sayfa: 153-164, Elazığ.
• GÜNGÖR, Özcan. (2007). Kur’an’da Sosyal Bütünleşme. Diyanet İlmi Dergi. Cilt: 43. Sayı: 2. Sayfa: 173-190
• GÜNGÖR, Özcan, SARIKAYA M. Emin. (2017). Sosyoloji ve İlahiyat(çı) Açısından Anlamı. Journal of Analytic Divinity. Cilt: 1, Sayı:1, Sayfa: 1-21, Ankara-Türkiye
• HALİL; İmadüddin. (2010). İslam Medeniyetine Giriş. Çev. Adem Yerinde. İlimyurdu Yayıncılık. İstanbul.
• İBN-İ HALDUN. (2015). Mukaddime I. İlgi Kültür Sanat Yayıncılık. Yayına Hazırlayan: Dr. Arslan Tekin. İstanbul.
• İLMİHAL, (2006). Diyanet İşleri Başkanlığı. Ankara.
• KONGAR, Emre. (1981). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. Remzi Kitabevi.
• KUR’AN’I KERİM MEALİ. (2015) Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. 18. Baskı. Ankara
• KURT, Abdurrahman. (2008). Sosyolojik Din Tanımları ve Dine Teolojik Bakış Sorunu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Cilt: 17. Sayı:2. Sayfa: 73-93
• NIRUN, Nihat. (1981). Sistematik Sosyoloji Açısından Ziya Gökalp. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ÖNKAL, Ahmet. (2015). Rasulullah’ ın İslam’a Davet Metodu. Kitap Dünyası Yayınları. İstanbul.
• ÖZDEMIR, Mustafa. (2007). Elmalılı M. Hamdi Yazır’ın Eserlerinde Din Ve Toplum İlişkisi. T.C Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZYURT, Cevat. (2007). Durkheim Sosyolojisinde Ahlaki Kontrol Sorunu. Değerler Eğitimi Dergisi. Sayı 13. Sayfa 95-121
• RITZER, George. (1992). Sociological Theory. Mcgraw-Hill, Third Edition. Çev. Ümit Tatlıcan.
• SARIÇAM, İbrahim. (2002). Hz. Muhammed Ve Evrensel Mesajı. 7. Baskı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• SLATTERY, Martin. (2014). Sosyolojide Temel Fikirler. 6. Basım. Sentez yayıncılık. İstanbul.
• TASLAMAN, Caner. (2011). Astronomi Ve Fizik Alanından Örneklerle Kuran’ın Tüm Özelliklerini Ve Olağanüstülüklerini Bütünsel Değerlendirmek. www.canertaslaman.com
• TOKLUOĞLU, Ceylan. (2013). Ziya Gökalp ve Türkçülük. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi. Cilt 68. No. 3. s. 113-139
• TOKUR, Behlül. (2014). Dindarlık Sorunu: Psikolojik Bir Tahlil. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. Sayı:41. Sayfa: 257-286
• ÜNAL, Ahmet Zeki. (2016). Klasik Fransız Sosyoloji Geleneğinde Toplumsal Düzenin Yeniden İnşası Sorunu ve “İkame Din”. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Dergi 18.
• ÜNAL, Vehbi. (2010). İslam’da İbadetlerin Sosyal Fonksiyonu. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. XIV/1. 355-370.
• YAZIR, Elmalılı M. Hamdi. (1992). Hak Dini Kur’an Dili. 1. Cilt, Azim Yayıncılık, İstanbul,
• ARKADAŞ; Hanifi. Din ve Toplum İlişkisi, Erişim Tarihi: 07.11.2017 http://www.academia.edu/8772928/din_ve_toplum_ili%C5%9Fkisi
• PIEPMEYER, Anna (2007) Collective Consciousness. Erişim Tarihi: 07.11.2017. http://csmt.uchicago.edu/glossary2004/collectiveconsciousness.htm
• YAKA, Aydın, (2010). Sosyal Bütünleşme-Çözülme ve Sosyal Güven Duygusu. Erişim Tarihi:11.11.2017 http://www.aydinyaka.com/index.php/tum-makaleler/11-sosyal-butunlesme-cozulme-ve-sosyal-guven-duygusu.html