INVESTIGATION OF CERAMIC PANELS IN ALTERED ARCHITECTURAL CONTEXTS

Yıl 2020, , 291 - 312, 09.11.2020

Aygün Dinçer Kırca , Dide Dinç Üstündağ

https://doi.org/10.31566/arts.3.020

Öz

In 1960’s Turkey, the buildings especially designed in international style accommodate an extensive use of artworks. These artworks appear to be mainly the products of a process in which the architectural design and artistic production run parallel through collaboration between the architect and the artist. Thus, constituting a fundamental element for buildings, these pieces of art establish various spatial relations and communicate with the viewer. Working within an architectural context, the artist could formulate a conceptual relation between the artwork and the space or at least create the work to physically fit to the space by its proportions, allocation or lighting. In both cases, perception of the viewer is shaped by the spatial data. This study aims to question the change of conceptual relationship between the artwork and the space through ceramic panels and reliefs produced in the 60s within architectural contexts that were later interrupted due to demolition, reconstruction or the renewal of the buildings.

Anahtar Kelimeler

Ceramic panel, architectural context, spatial design, relocation of the artwork

MİMARİ BAĞLAMI DEĞİŞEN SERAMİK PANOLARIN İNCELENMESİ

Öz

Türkiye’de 1960’lı yıllarda, özellikle uluslararası üslup ile inşa edilen pek çok mimari yapıda sanat eserlerine sıkça yer verildiği dikkat çekmektedir. Genellikle mimari tasarım ile sanatsal üretim sürecinin paralel gittiği projelerde, başka bir deyişle mimar ve sanatçının iş birliği ile ortaya çıkan çalışmalarda eserin, yapının asli ögesi olarak çeşitli mekânsal ilişkiler kurduğu ve bu ilişkiler üzerinden izleyici ile iletişime geçtiği görülmektedir. Sanatçı, bir mimari bağlam içinde üretim yaptığı durumlarda eseri de kavramsal olarak bağlam ile ilişkilendirmiş ya da fiziksel özellikleri -ölçüleri, konumu, ışık-renk ilişkileri- aracılığıyla o mekâna ait kılmış olabilmektedir. Her iki durumda da izleyici algısı mekânsal veriler üzerinden şekillenmektedir. Bu çalışmada ele alınan dönemin önemli sanatçılarına ait seramik pano ve rölyefler; yıllar içinde yıkım, yeniden yapım ya da yenilenme gibi nedenlerle farklı konumlarda ve mekânlarda yeniden sergilenmeye başlanmıştır. Konu ile ilgili örnekler üzerinden, eserin parçası olduğu yapı ile kurduğu kavramsal ilişkilerin incelenmesi amaçlanmakta; eserlerin mimari bağlamından koparılarak başka bir yere taşınması ile bu ilişkilerin ne şekilde değişmiş olduğu sorgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Seramik pano, mimari bağlam, mekâna özgü tasarım, eserin mekân değiştirmesi

Kaynakça

• Altan, T. E. (2017) Vakko Fabrikası: Bir "Modernleşme" Hikayesi. N. M. Cengizkan, & A. Cengizkan (der.) içinde, Haluk Baysal-Melih Birsel Rasyonalizmi , Ankara: TBMMOB Mimarlar Odası Yayınları, 107-118.
• arkist.com. [Çevrimiçi]. [Erişim tarihi: 19.12.2019]
• Anonim. (1965). Büyük "Efes" Oteli-İzmir. Arkitekt, 318, 5-13,40-43.
• Anonim. (1967). Başak Sigorta Merkez ve TC Ziraat Bankası Şube Binası-Harbiye. Arkitekt, 327, 101-103.
• Anonim. (1970). Vakko Turistik Elişi Eşarp ve Konfeksiyon Fabrikası. Arkitekt, 340, 159-166.
• Anonim. (1977). Atatürk Kültür Merkezi. Arkitekt, 368, 139-144.
• Anonim. (2009). Efes Oteli/Grand Efes, YEM yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Aysel, N. (2018, Mayıs). Bir Yeniden Yapım Öyküsü: Başak Sigorta Binası. Mimar.ist, 51, 48-56.
• Bükülmeyen, A. (2013, Mart 13). Hayalimiz İzmir'i gerçek bir sanat merkezi yapmak. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr
• Büyük Efes Sanat. (2020). [Çevrimiçi]. http://www.buyukefessanat.com/tr/buyuk-efes-sanat/buyuk-efes-koleksiyonu/daimi-sergi_16.html [Erişim tarihi: 23.06.2020]
• Çalışlar, İ. (2010) Art in a Modern Space/ Çağdaş Mekânda Sanat; Grand Efes, Bilnet Matbaacılık, 1. Basım, İstanbul.
• Diren, S. (2012, Ocak 18). (P. Derviş, & G. Karakuş, Röportajı Yapanlar)
• Edgü, F. (1992). Füreya: Ateş ve Sır. İstanbul: Mas Matbaacılık.
• Erkol, İ. (2009). Utarit İzgi ve Türkiye'de Modern Mimarlık. Y. Lisans Tezi. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Ertugan Yılmabaşar, J. (1970). 1970'de Türk Sanatı: Seramik. Mimarlık, 2, 44-48.
• Gence, H. (2009, Aralık 06). 40 yıllık Bedri Rahmi eseri lazerle kesilip vinçlerle taşındı. Hürriyet. http://www.hurriyet.com.tr
• Güleç Solak, S. (2017). Mekân-Kimlik Etkileşimi: Kavramsal ve Kuramsal Bir Bakış. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1), 13-37.
• Güner, D. (2017, Kasım-Aralık). Haluk Baysal-Melih Birsel Mimarlığını Yeniden Konumlandırma Arayışları. Mimarlık Dergisi.
• Hasol Erktin, A. (2004). İzmir Büyük Efes Oteli Yenileme Projesi. Ege Mimarlık, 3-51, 21-24.
• İzgi, U. (1997, Ocak). Söyleşi: Utarit İzgi-Uğur Tanyeli. Arredomento Dekorasyon, 58-65. (U. Tanyeli, Röportaj Yapan)
• Kanıpak, Ö. (2011, Ekim 16). Çağdaş(!) Kervansaray*. [Çevrimiçi]. http://www.omerkanipak.com/2011/10/16/cagdas-kervansaray/ [Erişim tarihi: 17.12.2019]
• Kireçci, T. (2007, Ocak 04). Hakko Ailesi Merter'deki Vakko arsasını satıyor. Vatan Gazetesi. http://m.gazetevatan.com/
• Kızılcan, M. T. (2019, Aralık 10). (D. Dinç Üstündağ, Röportaj Yapan)
• Kulin, A. (2010). Füreya. İstanbul: Everest Yayınları.
• Müellifleri ve MASA. (2017). Füreya. (K. Aliotti, N. Şaşmazer, & F. Aksoy, Der.) İstanbul: MASA.
• Türe, F. (1997). Bir Usta Bir Dünya: Füreya Koral. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul.
• Vakko. [Çevrimiçi] https://www.vakko.com/tarihce [Erişim tarihi: 19.01.2020]
• Yavuz, E. (2015, Ocak). Mimari Bir Soruna Estetik Bir Karşılık: İkinci Dünya Savaşı Sonrası Dönemde Türkiye'de Mimarlığın Sanatla Kurduğu Dialog. Doktora Tezi. Ankara: ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yılmabaşar, J. (1980). Jale Yılmabaşar Seramikleri, Yöntemleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yılmabaşar, J. (1992). Jale Yılmabaşar. İstanbul: Apa Tasarım Yayıncılık ve Baskı Hizmetleri.
• Yılmabaşar, J. (2018, Ocak, Şubat,Mart). Jale Yılmabaşar: Cumhuriyet Tarihinin İlk Kadın Seramik Profesörü. Denge Dergisi, 48-55. (Anonim, Röportaj Yapan) İstanbul: Maestro Reklamcılık Tic. San.Ltd. Şti.
• Zeytinoğlu, E. (2009). Sadi Diren: Retrospektif 1957-2008 Retrospective. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.