ORTAKLAR KÖY ENSTİTÜSÜNDE MODERN MİMARLIĞIN İZLERİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 3, 169 - 180, 30.07.2019

Sıdıka Çetin Gamze Kıran

https://doi.org/10.31566/arts.2.012

Öz

Köy enstitüleri,
Türkiye Cumhuriyeti’nin modernleşme sürecinde kır ile kent arasındaki dengeyi
eşitlemek amacıyla kurulmuş özgün eğitim sistemine sahip kamusal kuruluşlardır.
Türkiye’nin farklı bölgelerinde açılmış olan toplam 21 adet enstitüden biri de Aydın’a
30 km. uzaklıkta yer alan Ortaklar Köy Enstitüsüdür. 1944 yılında temeli atılan
enstitü, çevredeki tek enstitü olması nedeniyle zamanla eklenen yeni derslikler
ve binalarla genişletilmiş ve yaklaşık 30 adet yapıyı içeren bir yerleşke
halini almıştır. Farklı işlevlere hizmet eden yapıların yerleşme düzeninde ve
mimari karakterlerinde dönem ideolojisinin izleri de mevcuttur. Yerleşke
vaziyetinde cadde genişliğinde rasyonel aksın iki yanına sıralanmış binalardan
oluşan bir düzen hâkimdir. Geometrik formların esas alındığı tasarımlarda yarım
daire formunun ve uzun yatay şerit pencerelerin kullanımı modernist akımın
mimari dilini yansıtmaktadır. Sahip olduğu doğal çevresi, yerleşim biçimi ve
mimarlık özellikleriyle Cumhuriyet dönemini yansıtan Enstitü alanına değer
katmaktadır. Bu çalışmada modernist felsefeye uygun olarak inşa edilen Ortaklar
Köy Enstitüsüne ait yapılar, mimari açıdan incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, Ortaklar Köy Enstitüsü, Modern Mimarlık, Mualla Eyüboğlu Anhegger

TRACES OF MODERN ARCHITECTURE IN THE VILLAGE INSTITUTE

Öz

Village
institutes  are public institutions that
have an original education system established to equalize the balance between
rural and city in the modernization process of the Republic of Turkey. The
Ortaklar Village Institute that 30 km from the Aydın is the one of a total of
21 institutes have been opened in different regions of Turkey. The foundation
of the institute was laid in 1944. Due to the fact that it is the only
institute in the vicinity, it has been expanded with new classrooms and buildings
added over time and has become a campus with about 30 buildings..There are
traces of period ideology in the layout and architectural characteristics of
the buildings that serve different functions. In the site plan a layout
consisting of buildings on both sides of the rational axis is dominant. In the
designs based on geometric forms, the use of semicircle form and long
horizontal strip windows reflect the architectural language of the modernist movement. The ınstitıte that reflecting the
Republican period adds value to archtitecture with its natural environment,
settlement style and architectural features. In this study, the structures
belonging to the Ortaklar Village Institute, which was built in accordance with
the modernist philosophy, will be examined in terms of architecture.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, Ortaklar Village Institute, Modern Architecture, Mualla Eyüboğlu Anhegger

Kaynakça

• AKÖZER, E., 2009. Mimarın Özgürlüğü, Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı/Türkiye’de Mimarlık, Sanat, Tasarım Eğitimi ve Bauhaus, der. A. Artun&E. Aliçavuşoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul: 11-121.
• ARTUN, A. 2009. Geometrik Modernlik: Bauhaus Enternasyonali ve Türkiye’de Sanat, Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı/Türkiye’de Mimarlık, Sanat, Tasarım Eğitimi ve Bauhaus, der. A. Artun&E. Aliçavuşoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul: 183-93
• ATLIHAN, Ş., 2009. Cumhuriyetten 1970’li Yıllara Kadar Öğretmen Okullarındaki Sanat Eğitiminde Bauhaus Benzeri Uygulamalar, Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı/Türkiye’de Mimarlık, Sanat, Tasarım Eğitimi ve Bauhaus, der. A. Artun&E. Aliçavuşoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul:451-482.
• BOZDOĞAN, S., 2001, Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Döneminde Ulusun İnşası, Metis, İstanbul.
• ÇALIŞIR HOVARDAOĞLU, S., 2014, Pazarören Köy Enstitüsü’nün Sosyo-Mekânsal Etkilerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Kırsal Tarih Araştırması (1938-1954), Tarih Okulu Dergisi, 19, 581-599.
• ÇETİN, S., KAHYA, A., 2017, Kırda Bir Modernleşme Projesi Olarak Köy Enstitüleri: Aksu ve Gönen Örnekleri Üzerinden Yeni Bir Anlamlandırma Denemesi, METU, 34:1, 133-162.
• KESKİN, Y., 1998, Cumhuriyetin 75. Yıldönümünde Devrim Mimarisi Olarak Köy Enstitülerine "Resmi Geçit’’, Mimarlık, 248, 8-15.
• KESKİN, Y.,2012, Köy Enstitüleri İçin Açılan Mimari Proje Yarışması, Düşünen Tohum, Konuşan Toprak, Cumhuriyetin Köy Enstitüleri 1940- 1946, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları 18, Sergi Katalogları 10(C.2) 111-35.
• KÖKSAL, D. 2009. Cumhuriyet İdeolojisi ve Estetik Modernizm: Baltacıoğlu, Yeni Zamanlar ve Bauhaus, Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı/Türkiye’de Mimarlık, Sanat, Tasarım Eğitimi ve Bauhaus, der. A. Artun&E. Aliçavuşoğlu, İletişim Yayınları, İstanbul: 241-261.
• OZAN, M., 2009. Bauhaus Okulu ve Erken Cumhurı̇yet Dönemı̇ Mı̇marı̇sı̇- İç Mı̇marı̇sı̇ne Etkı̇lerı̇.Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi.
• TÜRKOĞLU, P., 2000, Tonguç ve Enstitüleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• SAYAR, Z., 1931. Mektep Binalarında Estetik, Arkitekt, 8, 253-254.
• ŞİMŞEK, G., MERCANOĞLU, C., 2018, Bir ‘‘Planlama Örneği” Olarak Köy Enstitüleri Deneyimi, Planning, 28(3): 261-281.
• YILMAZ, N.Y., AKANDERE, O., 2018, Köy Enstitülerinin İdeolojik Yapısı, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 35(17): 275-316.
• Url-1: http://ofl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/09/05/757853/icerikler/okulumuzun-tarihcesi _1755031.html [Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2019]
• Url-2: http://ofl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/09/05/757853/icerikler/kampusalani_2446684 .html [Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2019]
• Url-3: http://www.adabelenlilerdernegi.com [Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2019]
• Url-4: http://ofl.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/09/05/757853/icerikler/kampusalani_2446684 %20.html [Erişim Tarihi: 12 Mayıs 2019]