Sanat eği̇ti̇mi̇nde si̇nestezi̇ ve yaratıcılık

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 9 - 19, 08.02.2022

Ömür Göktepeliler , Şeniz Aksoy

Öz

Sinestezi, günlük olaylar sırasında çoğu insan tarafından normalde deneyimlenen duyumlara ek olarak ortaya çıkan, belirli zihinsel olayların neden olduğu duyusal niteliklerin bilinçli bir deneyimidir. Sinestezi, birçok insanı özellikle duyusal birtakım ruh hâllerini bütünleştirerek yeni sanatsal ifade, biçim formları, potansiyeller açısından etkilemektedir. Fenomenin günümüz çerçevesinden teorik ve kavramsal olarak güzel sanatlar eğitimine entegrasyonu, sanat eğitiminin güncelliği ve bütünselliği açısından önem taşımaktadır. Yaratıcılık kavramı ile ilişkilendirilen sinestezi fenomeni, her kültürde sanatsal yaratım süreçlerindeki esinlenme ve ilham alınan faktör olduğundan yaratıcılığı artıran yakın bir anlama sahiptir. Bununla birlikte sanat eğitimi öğrencilerine benzersiz ve sınırı olmayan duyusal ve duygusal deneyimler sağlayarak yaratıcılığı harekete geçirmek, hayal gücüne ilham vermek, ayrıca öğrenci ile sanatsal ürün arasındaki etkileşimi de artırabilmektedir. Dolayısıyla sinestezi, yaratıcılık üzerinde önemli bir etkiye sahip olmuştur. Sinestezi fenomeninin sanat eğitimi alanyazınında farkında olunamayışı ve anlamlandırılamayışı ile okullarda öğrencilerin gelişiminde duyusal olana çok az ilgi gösterilmektedir. Öğrencilerin dünyayı sadece kelimeler ve sayılarla değil, sinestezik deneyimlerle, kendi duyularıyla da bilme yetenekleri okullarda pek gelişememektedir. Kavramı anlamlandırmak için ise öncelikle hakkında bilgi sahibi olmamız gerekmektedir. Dolayısıyla duyusal becerilerin anlamlandırılarak yeniden geliştirilmesi, öğrenciler adına yararlı olacaktır. Böylelikle yaşadıkları sinestezik deneyimleri korumak ve geliştirmek adına daha fazla fırsata sahip olabileceklerdir. Bu anlamda araştırmanın amacı, sinestezi fenomenini kavramak, anlamlandırmak ve yaratıcılık, sanat eğitimi kavramlarıyla bağlantısını inceleyerek eleştirel bir bakış açısı geliştirebilmektir.

Anahtar Kelimeler

Sinestizi, Sanat Eğitimi, Modaliteler Arası Etkileşim, Çoklu Duygusal Algılama, Nörobilim

Kaynakça

• BARNET, K. J., & NEWELL, F. N., 2008, Synesthesia is associated with enhanced, self- rated visual imagery, Consciousness and Cognition Journal, 17, 1032-1039.
• BECHER, T., MARKEY, P., & GOLLER, J., 2016, Artists Synesthesia, Paper presented at the Introductory Seminar on The Cognitive Foundations of Experience and Behavior, University of Vienna, Vienna.
• BUYURGAN, S., & BUYURGAN, U., 2001, Sanat Eğitimi ve Öğretimi, Ankara, Pegem Yayıncılık.
• CAMPEN, C. V., 2009, The Hidden Sense: On Becoming Aware of Synesthesia, Revista Digital De Tecnologias Cognitivas, 1, 1984-1997.
• CAMPEN, C. V., 2010, The Hidden Sense: Synesthesia in Art and Science, London, The MIT Press.
• CAMPEN, C. V., 2013, The Discovery of Synesthesia in Childhood, Theoria Et Historia Scientiarum Ed. Nicolaus Copernicus University, 10, 195-206, doi: 10.2478/ths-2013-0010.
• CYTOWİC, R. E., 2002, Synesthesia: A Union of the Senses, London, The MIT Press.
• ÇELİK, F., 2018, Romantik ve Sembolist Şiirde Sinestezi: Edebi Metinleri Duyulardan Hareketle Bir Okuma Denemesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• DAY, S., 2016, Synesthetes: A Handbook, California, CreateSpace Independent Publishing Platform.
• DOMİNO, G., 1989, Synesthesia and creativity in fine art students: An Empirical Look, Creativity Research Journal, 2(1-2), 17-29, doi: 10.1080/10400418909534297.
• GALTON, F., 1883, Inquiries into The Human Faculty and Development, New York, Macmillan Press.
• GİMMESTAD, K. D., 2006, Behavioral Assesment of Synesthetic Perception: Color Perception and Visual Imagery in Synesthesia, Master Thesis, Kansas, University of Missouri.
• GROSSENBACHER, P. G., & LOVELACE, C. T., 2001, Mechanisms of synesthesia: cognitive and pyhsiological constraints, Cognitive Sciences Journal, 5(1), 36-41.
• GUDOVA, M., LİSOVETC, I., & TAPİLİNA, E., 2016, The Formation of Sensual Synesthesia Abilities in Contemporary Art Education, The European Proceedings of Social & Behavioural Sciences, 705-713, doi: 10.15405/epsbs.2016.11.73.
• HEYRMAN, H., 2005, Art and Synesthesia: In Search of The Synesthetic Experience, Paper presented at the First International Conference on Art and Synesthesia, Almeria.
• KIRIŞOĞLU, O., 2002, Sanatta Eğitim, Ankara, Pegem Yayıncılık.
• KUSNİR, M. F., 2014, Automatic Letter-Colour Associations in Non-Synaesthetes and Their Relation to Grapheme-Colour Synaesthesia, Thesis (PhD), University of Glasgow.
• MANKOVSKAYA, N., 2016, Concepts of Synesthesia and Synthesis of Arts in Aesthetics of French Symbolism and Their Multimedia Echo, Paper presented at Conference of the Synesthesia: The Synthesis of Arts in World Art Culture, Saint Petersburg.
• MERTER, S., 2017, Synesthetic Approach in The Desing Process for Enhanced Creativity and Multisensory Experiences, The Design Journal, 20(1), 4519-4528, doi: 10.1080/14606925.2017.1352948.
• ONUR, D., & ZORLU, T., 2018, Tasarım Eğitiminde Duyusal Farkındalık ve Yaratıcılık İlişkisi Üzerine, Metu JFA, 35(2), 89-118.
• ÖZSOY, V., 2015, Görsel Sanatlar Eğitimi, Resim-İş Eğitiminin Tarihsel ve Düşünsel Temelleri, Ankara, Pegem Yayıncılık.
• ÖZSOY, V., & MAMUR, N., 2019, Görsel Sanatlar Öğrenme ve Öğretim Yaklaşımları, Ankara, Pegem Yayıncılık.
• RAMACHANDRAN, V., & HUBBARD, E., 2003, The Phenomenology of Synesthesia, Journal of Consciousness Studies, 8(10), 49-57.
• ROTHEN, N., & MEİER, B., 2010, Higher Prevalence of Synaesthesia in Art Students, Perception, 39, 718-720, doi: 10.1068/p6680.
• SAFRAN, A., & SANDA, N., 2015, Color Synesthesia. Insıght into Perception Emotion and Consciousness, Current Opinion In Neurology, 28(1), 36-44, doi: 10.1097/wco.0000000000000169.
• SAN, İ., 1979, Yaratıcılık, İki Düşünce Biçimi ve Çocuğun Yaratıcı Eğitimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, 12(1), 177-190.
• SERRANO, M. J., 2013, Why study synesthesia ? What can that teach us about ourselves ?, Theoria Et Historia Scientiarum Ed. Nicolaus Copernicus University, 10, 177-194, doi: 10.2478/ths-2013-0009.
• SİMNER, J., & WARD, J., 2006, The Taste of Words on the Tip of the Tongue, Nature 444, doi: 10.1038/444438a.
• SİMNER, J., MULVENNA, C., SAGİV, N., TSAKANİKOS, E., WİTHERBY, S. A., FRASER, C., SCOTT, K., & WARD, J., 2006, The Prevalence of Atypical Cross-modal Experiences, Perception, 35, 1024-1033.
• SİMNER, J., MAYO, N., & SPİLLER, M., 2009, A Foundation for Savantism ? Visuo-spatial synaesthetes present with cognitive benefits, Cortex, 45(10), 1246-1260.
• SİMNER, J., 2011, Defining Synaesthesia: A response to two excellent commentaries, British Journal of Pyschology, 103(1), 24-27, doi: 10.1111/j.2044-8295.2011.02059.x.
• SİMONTON, D. K., 2000, Creativity: Cognitive, personal, developmental and social aspects, American Psychologist, 55(1), 151.
• YAVUZER, H., 1989, Yaratıcılık, İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• WARD, J., 2008, The Frog Who Croaked Blue, New York, Routledge.
• WARD, J., LAKE, D., ELY, R., & KAMİNSKİ, F., 2008, Synesthesia, creativity and art: What is the link ?, British Journal of Pyschology, 99, 127-141.
• WARD, J., 2009, Synaesthesia: a distinct entity that is an emergent feature of adaptive neurocognitive differences, Philosophical Transactions Royal Society Journal, 374, 1-13, doi: 10.1098/rsth.2018.0351.