Hava Hukukunun Kapsamı ve Terminolojisi

Yıl 2018, , 125 - 140, 23.12.2018

Eser Gemici , Mehmet Yeşiller

https://doi.org/10.30518/jav.458914

Öz

Sivil havacılık
sektörü günümüzün en hızlı büyüyen ve üzerine en çok düşünülen alanlarından
biri olarak görülmektedir. Bununla birlikte ilgili alan üzerine ortaya konulan
egemenlik teorilerinin yanı sıra günümüze kadar sektöre ilişkin birçok
uluslararası sözleşme, protokol hayata geçirilmiş ya da alana özgü eserler
kaleme alınmıştır. Bu anlamda genç bir hukuk dalı olarak görülen hava
hukukunun, 21. yüzyılda gelişen teknolojiye paralel olarak ilgili alanı kontrol
etme çabası içerisinde olduğu ifade edilmektedir.

Montgolfier
kardeşlerin 5 Haziran 1783 yılında Fransa’da balonlarının içerisine sıcak hava
doldurarak yaklaşık 2 kilometre civarında bir yolculuk gerçekleştirmişlerdir.
Sivil havacılık faaliyetlerinin başlamasının ilk adımlarından biri olan bu
durum daha sonraları ulusal ve uluslararası anlamda sivil havacılığı düzenleyen
hukuk kurallarının ve hava sahasının hukuki durumuna ilişkin teorilerin ortaya
çıkmasına neden olmuştur. Bu anlamda hava sahasının hukuki durumunu da içeren
hava hukukunun kapsamı ve terminolojisi çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.
Buradan hareketle devlet, ülke, egemenlik, ulusal ve uluslararası hava sahası,
açık denizler, bitişik bölge, kıta sahanlığı, kutuplar, hava ülkesi, hava
gemisi, frekans, kapasite ve slot gibi hava hukukunun kapsamını oluşturan tüm
başlıklar ile birlikte hava sahasının hukuki durumuna ilişkin ortaya konulan serbestlik
ve egemenlik teorileri açıklanmaya çalışılmıştır. Hava sahası üzerine ortaya
konulan teorilerin, hava hukukunun oluşum evrelerinde, devletlere yön veren ve
günümüzde halen devam eden siyasi duruşlarına temel teşkil ettiği ancak bu
durumun sivil havacılığın günümüzde ortaya koyduğu başarılı faaliyetler ve
sektörün ekonomik büyüklüğü karşısında yine uluslararası sözleşmeler ile
istisnalar kazandığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hava Hukuku, Havacılık Hukuku, Hava Sahası Hukuki Durumu

Scope and Terminology of Air Law

Öz

Civil aviation
sector is seen as one of the fastest growing and most widely thought areas of
today. In addition to the theories of sovereignty which is revealed about the
civil aviation activities, to date many international conventions, protocols
which are about civil aviation activities have been actualized in the sector
and area-specific studies have been done. In this sense, it is stated that air
law which is seen as a young branch of law is still being developed to be in
coordinance with civil aviation and new technologies in the 21st century.

In France on June
5, 1783, Montgolfier Brothers filled their balloons with hot air and traveled
around for 2 kilometers. As one of the first events in civil aviation history,
this situation later led to the emergence of legal rules regulating civil
aviation in national and international terms and theories on the legal status
of airspace. In this sense, the scope and terminology of air law, including the
legal status of the airspace, constitute the subject of the study. From this
point of view, all the topics covered by air law, such as state, country,
sovereignty, national and international airspace, open seas, contiguous zone,
continental shelf, poles, air country, airship, frequency, capacity and slot,
and the theories of freedom and sovereignty presented to the legal status of
the airspace were tried to be explained. The theories laid out on the airspace,
in the formation phase of the air law, is the basis of the political standing
that directs states, but this situation has gained exceptions with
international agreements in the face of as the success of civil aviation and
the economic dimension of the sector.

Anahtar Kelimeler

Air Law, Aviation Law, Legal Status of Airspace

Kaynakça

• [1] Anderson, D., Grahan, I. ve Williams, B. (2011). “Flight and Motion, The History and Science of Flying”. Dr. Richard P. Hallion. (Haz./Ed.). New York: Myron E. Sharpe Inc.
• [2] Dempsey, P. S. (2008). Public International Air Law. Montreal: McGill University.
• [3] Kılınç, S. U. (2011). Avrupa Birliği-Eurocontrol Sivil Havacılık Düzenlemeleri ve Türkiye. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık A.Ş.
• [4] Wittmer, A. ve Bieger, T. (2011). “Fundamentals and Structure of Aviaiton Systems”. Andreas Wittmer, Thomas Bieger, Roland Mu¨ller (Haz./Ed.). Aviation Systems, Management of Integrated Aviation Value Chain (s. 5-38). Berlin: Springer-Verlag.
• [5] Hazeltine, H. D. (1911). The Law of The Air. London: University of London Press, LTD.
• [6] Diederiks-Verschoor, I. H. Pb. (2006). An Introduction to Air Law. Netherlands: Kluwer Law International B.V.
• [7] Göknil, M. N. (1947). Hava Hukuku Notları. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 339. Hukuk Fakültesi Yayın No: 74. İstanbul: İbrahim Horoz Basımevi.
• [8] Göknil, M. N. (1951). Hava Hukuku. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 484. Hukuk Fakültesi Yayın No: 107. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• [9] Larsen, P. B., Sweeney, J. C. Ve Gillick, J. E. (2012). Aviation Law: Cases, Laws and Related Sources. Leiden: Koninklijke Brill NV, Martinus Nijhoff Publishers and Hotei Publishing.
• [10] Nijeholt, J. F. L. a. (1910). Air Sovereignty [Elektronik Sürüm]. New York: Springer-Science, Business Media, B.Y.
• [11] Sand, P. H., Freitas, J. de S. ve Pratt, G. N. (1960). “An Historical Survey of International Air Law Before the Second World War”. McGill Law Journal, Vol: 7, No: 1: 24–42. http://lawjournal.mcgill.ca/userfiles/other/6355045-sand.pdf [Erişim Tarihi: 16-Mart-2018].
• [12] Sorgucu, A. (2012). Hava ve Uzay Hukuku (Air and Space Law). Ankara: Adalet Basım Yayım Dağıtım San. ve Tic. Ltd. Şti.
• [13] Spaight, J. M. (1919). Aircraft in Peace and The Law. London: Macmillan and Co., Limited. https://archive.org/stream/aircraftinpeacel00spai#page/n5/mode/2up [Erişim Tarihi: 15-Mart-2018].
• [14] Şahiner, O. (2006). Hava ve Uzay Hukukunun Gelişimi Açısından Türkiye’nin Yeri. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır.
• [15] Tremblay, M. (2003). The Legal Status of Military Aircraft in International Law. Institute of Air and Space Law, McGili University, Montreal. http://www.collectionscanada.gc.ca/obj/thesescanada/vol2/QMM/TC-QMM-81237.pdf [Erişim Tarihi: 15-Mart-2018].
• [16] Kışlalı, A. T. (2004). “Siyaset Bilimi”. Nüvit Gerek (Ed.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Web-Ofset.
• [17] Siyahhan, M. (2009). “Turizm ve Otel İşletmeciliği Öğrencileri İçin Hukuka Giriş, İşletme Hukuku ve Turizm Hukuku Dersleri” Ders Notları. https://www.google.com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0ahUKEwiSy_iFs8XLAhVIfHIKHUrOC9EQFggaMAA&url=http%3A%2F%2Fwww.satm.bilkent.edu.tr%2F~siyahhan%2Flecture%2520notes%2520february%25202009.doc&usg=AFQjCNHcOua3tnJDo42Tmm84FXdHMG_HgA&sig2=nBPlqIDXqYYVeCXMi3hkTA&bvm=bv.116954456,d.bGQ&cad=rja [Erişim Tarihi: 01-Mart-2018].
• [18] Ünsal, A. (1980). Siyaset ve Anayasa Mahkemesi (Siyasal sistem Teorisi Açısından Türk Anayasa Mahkemesi). Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi.
• [19] Pazarcı, H. (1989). Uluslararası Hukuk Dersleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgilere Fakültesi ve Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi.
• [20] Önen, M. (2005). Hukuka Giriş. İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti.
• [21] Özyörük, M. (1959). Hukuka Giriş. Ankara: Ege Matbaası.
• [22] UNIC. (2002). Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması. Ankara: UNIC (Birleşmiş Milletler Enformasyon Merkezi). http://www.uhdigm.adalet.gov.tr/sozlesmeler/coktaraflisoz/bm/bm_36.pdf [Erişim Tarihi: 10-Mart-2018].
• [23] Toluner, S. (1996). Milletlerarası Hukuk Dersleri-Devletin Yetkisi. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• [24] Erdal, S. (2010). “Siyasal Düşünürler ve Modern Egemenlik”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2: 83-158.
• [25] Hinsley, F. H. (1986). Sovereignty. Cambridge: Cambridge University Press.
• [26] Özlük, E. ve Doğan, F. (2010). “Türkiye Avrupa Birliği İlişkilerini Egemenlik Devri Tartışmaları Üzerinden Okumak”. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 1: 125-146.
• [27] ICAO, (2013). Airspace Sovereignty. Worldwide Air Transport Conference (ATCONF). Sixth Meeting. (Rapor No: ATConf/6-WP/80). Montreal: ICAO. http://www.icao.int/Meetings/atconf6/Documents/WorkingPapers/ATConf.6.WP.080.1.en.pdf [Erişim Tarihi: 10-Mart-2018].
• [28] Çağa, T. (1963). Hava Hukuku. İstanbul Üniversitesi Yayınları, No: 996. Hukuk Fakültesi Yayın No: 206. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık A.Ş.
• [29] Günel, R. V. (2010). “Açık Semalar” Antlaşmaları Sürecinde Uluslararası Havacılık Hukuku (eleştirel yaklaşım). İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• [30] Neto, O. De O. B. (2015). “Defining the Limits of Outer Space for Regulatory Purposes”. J. N. Pelton Jr. (Ed.). SpringerBriefs in Space Development. Switzerland: International Space University (ISU) and Springer International Publishing.
• [31] Ugonna, E. A. (2015). The Scope and Limit of Air Law. Department Of Public And International Law, University Of Ibadan. https://www.academia.edu/13600257/THE_SCOPE_AND_LIMIT_OF_AIR_LAW [Erişim Tarihi: 15-Mart-2018].
• [32] Melgar, B. H. (2015). The Transit of Goods in Public International Law. Leiden: Brill Nijhoff and Hotei Publishing.
• [33] Meray, S. L. (1955). “Açık Denizlerin Serbestliği Prensibinin Gelişmesi”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2: 76-100. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/361/3790.pdf [Erişim Tarihi: 15-Mart-2018].
• [34] Şerif, R. (1934). Hava Hukuku. İstanbul: Akşam Matbaası.
• [35] Yüzbaşıoğlu, A. (1989). Hava Hukuku Açısından Ege Hava Sahasına İlişkin Sorunlar. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• [36] Fong, T. U. “Air Law”. The People’s University. Beijing. http://www.dsaj.gov.mo/iis/EventForm/ContentFileGen.aspx?Rec_Id=4947 [Erişim Tarihi: 25-Şubat-2018].
• [37] Banner, S. (2008). Who Owns The Sky? The Struggle to Control Airspace From The Wright Brothers On. London: Harvard University Press.
• [38] Unat, İ. (1952). “Günümüz Milletlerarası Sivil Hava Hukukuna Genel Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. Cilt: 7, Sayı: 1: 272-299. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ausbf/article/view/5000055354/5000052660 [Erişim Tarihi: 10-Mart-2018].
• [39] Bartsch, R. I. C. (2012). International Aviation Law A Practical Guide. [Elektronik Sürüm]. İngiltere: Ashgate Publishing Limited.
• [40] Pazarcı, H. (2004). Uluslararası Hukuk. Ankara: Turhan Kitapevi.
• [41] Erotokritou, C. (2012). “Sovereignty Over Airspace: International Law, Current Challenges, and Future Developments for Global Aviation”. Student Pulse, Vol: 4, No: 5: 1-11. http://www.studentpulse.com/articles/645/sovereignty-over-airspace-international-law-current-challenges-and-future-developments-for-global-aviation [Erişim Tarihi: 15-Mart-2018].
• [42] Bilge, S. A. (1951). “Şikago Havacılık Anlaşmaları ve Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilatı (O.I.A.C.)”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. Cilt: 6, Sayı: 1: 196-214. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/358/3750.pdf [Erişim Tarihi: 10-Mart-2018].
• [43] Cooper, C. J. (1952). “International Air Law, Roman Law and The Maxim Cujus Est Solum In International Air Law”. McGill Law Journal. Vol: 1: 23-65. http://www.lawjournal.mcgill.ca/userfiles/other/39679-1.1.Cooper.pdf [Erişim Tarihi: 10-Mart-2018].
• [44] Havel, B. F. ve Sanchez, G. S. (2014). The Principles and Practice of International Aviation Law. New York: Cambridge University Press.
• [45] Köksal, T. (2011). Uluslararası Sivil Havacılık Hukuku (International Civil Aviation Law). Ankara: Adalet Yayınevi.
• [46] Milde, M., Abeyratne, R., Bunker, D., Faller, E., Thaker, S. J., Haanappel, P. C. P., Jakhu, R., Janda, R. Margo, D. R., Matte, M. N., Schubert, F., Dam, V. R. ve Vlasic, A. I. (2005). “Annals of Air and Space Law”. P. S. Dempsey (Ed.). Vol. XXX., Part I. Montreal: The Carswell Company Ltd.
• [47] Wassenbergh, H. A. (1962). Post-War International Civil Aviation Policy and The Law of The Air. [Elektronik Sürüm]. Netherlands: The Hague Martinus Nijhoff.
• [48] ICAO, (1949). Convention on International Civil Aviation Signed at Chicago. Doc. 7300. Montreal: ICAO. http://www.icao.int/publications/Documents/7300_1ed.pdf [Erişim Tarihi: 12-Mart-2018].
• [49] Honig, J. P. (1914). The Legal Status of Aircraft. Netherlands: The Hague Martinus Nijhoff.