The Effect of Pandemic and Coronavirus Fear on the Daily Lives of Hemodialysis Patients

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 13, 30.04.2025

Feyza Akyüz , Seda Pehlivan , Abdülmecit Yıldız , Alparslan Ersoy

Öz

Aim: The study was conducted with 80 hemodialysis patients to determine the effects of the pandemic and the fear of Covid-19 on the daily lives of hemodialysis patients.
Method: The study’s data were collected using the “Patient Information Form” and the “Covid-19 Fear Scale”. In the evaluation of the data, percentage, chi-square, Mann Whitney U and Kruskal Wallis analyses were performed using SPSS. Results: While the rate of Covid-19 infection was reported as 53.2% of the patients, 43.2% of them stated that the disease was mild. While 63.7% of the patients defined the pandemic period as “Fear” it was determined that the mean Covid-19 Fear Scale score of these patients was significantly higher (p=0.005). 43.8% of the patients stated that they had difficulty coming to treatment during the pandemic period. It was determined that 43.8% of the patients used herbal tea and 27.8% herbal products more during the pandemic period compared to before the pandemic. It was determined that those with a secondary school education level or below had a higher fear of Covid-19 than those with a high school education level or above (p=0.006). While 61.25% of the patients stated that they had a higher fear of death during this period, it was determined that these patients had a higher fear of Covid-19 (p<0.001). It was determined that patients washed their hands and used masks more during the pandemic period, went to the market less, stayed away from crowded environments, and used more bleach and vinegar for cleaning.
Conclusion: It was determined that hemodialysis patients experienced difficulties in their daily lives and treatment processes during the pandemic period, and it was determined that hemodialysis patients continued their pandemic-era practices during the normalization process. It is thought that it is important to carry out the training and counseling process in order for hemodialysis patients to be prepared for natural disasters such as pandemics.

Anahtar Kelimeler

pandemic, hemodalysis, daily life, Covid-19

Pandemi ve Covid-19 Korkusunun Hemodiyaliz Hastalarının Günlük Yaşamına Etkisi

Öz

Amaç: Çalışma, pandemi ve Covid-19 korkusunun hemodiyaliz hastalarının günlük yaşamına etkisini belirlemek amacıyla 80 hemodiyaliz hastası ile yapıldı.
Yöntem: Çalışmanın verileri, “Hasta Bilgi Formu’’ ve “Covid-19 Korkusu Ölçeği” ile toplandı. Verilerin değerlendirilmesinde, SPSS kullanılarak yüzdelik, ki-kare, Mann Whitney U ve Kruskal Wallis analizleri yapıldı.
Bulgular: Hastaların Covid-19 enfeksiyonu geçirme oranı %53,2 olarak bildirilirken, bunların %43,2’si hastalığı hafif geçirdiği ifade etti. Hastaların %63,7’si pandemi dönemini “Korku” olarak tanımlarken, bu hastaların Covid-19 Korku Ölçeği puan ortalamasının anlamlı olarak daha yüksek olduğu belirlendi (p=0,005). Hastaların %43,8’i pandemi döneminde tedaviye gelmede zorluk yaşadığını ifade etti. Pandemi döneminde, hastaların %43,8’inin bitki çayı ve %27,8’inin bitkisel ürünleri pandemi öncesine göre daha fazla kullandığı belirlendi. Ortaokul ve altı eğitim düzeyine sahip olanların Covid-19 korkusunun lise ve üzeri eğitim düzeyine sahip olanlara göre daha yüksek olduğu belirlendi (p=0,006). Hastaların %61,25’i bu dönemde daha fazla ölüm korkusu yaşadığını ifade ederken, bu hastaların Covid-19 korkusunun daha yüksek olduğu saptandı (p<0,001). Pandemi döneminde hastaların daha fazla el yıkadığı ve maske kullandığı, daha az markete gittiği, kalabalık ortamlardan uzak durduğu, temizlikte daha fazla çamaşır suyu ve sirke kullandığı belirlendi.
Sonuç: Pandemi döneminde hemodiyaliz hastalarının günlük hayatlarında ve tedavi süreçlerinde zorluklar yaşandığı belirlenirken, hemodiyaliz hastalarının normalleşme sürecinde de pandemi dönemi uygulamalarını sürdükleri saptandı. Hemodiyaliz hastalarının pandemi gibi doğal afet durumlarına hazırlıklı olması amacıyla eğitim ve danışmanlık sürecinin yürütülmesinin önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

pandemi, Covid-19, hemodiyaliz, günlük yaşam

Kaynakça

• 1 Abatay, S. N., & Akyol, A. (2024). Hemodiyaliz tedavisi alan bireylerde sıvı kontrolüne uyum ile hastalık semptomları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 19(1), 1-17. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2024.78
• 2 Ahorsu, D. K., Lin, C. Y., Imani, V., Saffari, M., Griffiths, M. D., & Pakpour, A. H. (2022). The fear of covid-19 scale: development and initial validation. International Journal of Mental Health and Addiction, 20(3), 1537-1545. https://doi.org/10.1007/s11469-020-00270-8
• 3 Akkoyun, M., & Özer, Z. (2021). Hemodiyaliz uygulanan hastalarda egzersiz engellerinin belirlenmesi/Determination of exercise barriers in patients undergoing hemodialysis. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 16(3), 102-114. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2021.38
• 4 Alacahan, S., Kuş, C., & Gümüştakım, R. Ş. (2021). Kronik hastalığı olan erişkinlerin covid 19 korkuları. 10. Trakya Family Medicine Congress Kongre Kitabı. 25-27 Mart 2021. s.154. Access: 24 Mayıs 2022. Available from: https://tahek.esfam.org/file/7cbc7672-19d9-4000-80b1-30105edd5ce2/10-International-Trakya-Family-Medicine-Congress-Proceedings-Book(1).pdf
• 5 Aydın Yıldırım, T., & Gebeşoğlu, N. (2022). Kronik hastalığı olan bireylerde covid 19 korkusu ve sağlık hizmetlerini kullanma durumlarının değerlendirilmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 16, 98-113. https://doi.org/10.38079/igusabder.996416
• 6 Bakioğlu, F., Korkmaz, O., & Ercan, H. (2021). Fear of COVID-19 and positivity: mediating role of ıntolerance of uncertainty, depression, anxiety, and stress. International Journal of Mental Health and Addiction, 19(6), 2369-2382. https://doi.org/10.1007/s11469-020-00331-y.
• 7 Biçer, H., & Yılmaz Karabulutlu, E. (2020). Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların öz yeterlik düzeyleri ve sıvı kontrolüne uyumlarının değerlendirilmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 3(2), 1-9.
• 8 Datlı Yakaryılmaz, F., & Pembegül, İ. (2022). Hemodiyaliz hastalarında umutsuzluk düzeyi ile günlük yaşam aktiviteleri arasındaki ilişki. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 36(2), 97-100.
• 9 Demiroğlu, S., & Bülbül, E. (2021). Hemodiyaliz tedavisi alan hastaların depresyon, anksiyete, stres durumları ve diyaliz semptomlarıyla ilişkisi/The relationship of patients receiving hemodialysis with depression, anxiety, stress conditions and dialysis symptoms. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 16(3), 124-133. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2021.40
• 10 Güler, N., Yılmaz, P., & Erturhan Türk, K. (2020). Hemşirelik öğrencilerinin organ bağışı hakkındaki tutumları ve etkileyen faktörler. HEAD, 17(Ek sayı), 38-44. https://doi.org/10.5222/HEAD.2020.02223
• 11 Hüzmeli, C., Gür, M., & Borazan, A. (2021). Hemodiyaliz Hastalarında Koronavirüs Prevalansı ve Klinik Seyri/ Prevalence and Progress of Coronavirus in Hemodialysis Patients. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 16(3), 144-149. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2021.42
• 12 Kaner, G., Ayer, Ç., & Şahin Kaya, A. (2023). Hemodiyalize giren hastalarda yaşam kalitesinin saptanması ve ilişkili faktörlerin değerlendirilmesi. Karya Journal of Health Sciences, 4(1), 41-46. https://doi.org/10.52831/kjhs.1193747
• 13 Karaca, C., Eren, N., Dincer, M. T., Turan, S., Karaca, H. K., Kucuk, M., … Trabulus, S. (2022). How dialysis patients cope with a curfew? A comparison of psychological status between hemodialysis and peritoneal dialysis patients during the covıd-19 pandemic. Blood Purification, 51(5), 458-463. https://doi.org/10.1159/000517839
• 14 Karadede, Ö., Karadede, H., Şeremet, H., Taraktaşlı, G. O., Altıparmakoğlu, Y. A., Özalp, E., … Karaali, R. (2022). COVID-19 hastalığı nedeniyle hastanede yatmış bireylerin günlük yaşam aktivite düzeylerinin belirlenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 17, 603-615.
• 15 Karasu, Ş., Karakurt, N., & Erden, Y. (2023). Pandemi sürecinde hemodiyaliz tedavisi alan hastaların yaşadıkları anksiyete ile covid-19’un kontrolü algısı arasındaki ı̇lişki. Yaşam Boyu Hemşirelik Dergisi, 3(1), 136-149.
• 16 Keleş, İ., Durar, E., Durmuş, M., & Ateş, K. (2024). Hemodiyaliz ünitesinde takip edilen diyaliz hastalarında uyku kalitesi, depresyon ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Van Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(1), 6-14. https://doi.org/10.52976/vansaglik.1315497
• 17 Kemeç, Z., & Aslan, S. (2022). The effect of COVID-19 fear on hygiene behaviors in hemodialysis patients during the COVID-19 pandemic. Journal of Health Sciences and Medicine, 5(4), 1176-1182. https://doi:10.32322/jhsm.1130930
• 18 Kurtgöz, A., & Avcı, S. (2021). Acil servise başvuran hastaların COVID-19 korku düzeylerinin belirlenmesi. Social Sciences Studies Journal, 7(77), 405-412. https://doi.org/10.26449/sssj.2936
• 19 Lee, J., Steel, J., Roumelioti, M. E., Erickson, S., Myaskovsky, L., Yabes, J. G., … Jhamb, M. (2020). Psychosocial impact of COVID-19 pandemic on patients with end-stage kidney disease on hemodialysis. Kidney360, 1(12), 1390-1397. https://doi.org/10.34067/KID.0004662020
• 20 Özdemir, E., & Kavaklı, Ö. (2022). Günlük yaşam aktiviteleri modeline göre yeni tip koronavirüs (sars-cov-2) ile enfekte kritik hastanın hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 26(2), 65-73.
• 21 Pan, K. C., Hung, S. Y., Chen, C. I., Lu, C. Y., Shih, M. L., & Huang, C. Y. (2019). Social support as a mediator between sleep disturbances, depressive symptoms, and health-related quality of life in patients undergoing hemodialysis. PLoS One, 14(4), e0216045. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0216045
• 22 Parlak, A. G., & Akgün Şahin, Z. (2021). Covid 19 korkusunun hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesine etkisi: türkiye'de bir korelasyon çalışması. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 367-382. https://doi.org/10.47115/jshs.882164
• 23 Ruhi, C. (2022). Hemodiyaliz merkezinde covid-19 bulaşı riski ve enfeksiyonun sonlanımları; tek merkez kesitsel tarama çalışması. 39. Ulusal Nefroloji Kongresi, 9-13 Kasım 2022, Antalya, Turkey, pp.29.
• 24 Sarıgöl Ordin, Y. (2020). Türk Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği COVID‐19 Komisyonu COVID-19 Koronavirüs Hastalığı Rehberleri. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 15(2), 131-203. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2020.15
• 25 Say, A., & Çakır, D. (2021). COVID-19 pandemisinde geciken tıbbi bakım sürecinin hastalar üzerindeki etkisi/The effect of delayed medical care process on patients in COVID-19 pandemic. EJONS International Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences, 5(17), 1-9. http://dx.doi.org/10.38063/ejons.368
• 26 Sertdemir, T., & Tok Özen, A. (2022). Hemodiyaliz tedavisi alan hastalarda covıd-19 korkusu ile yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Yaşam Boyu Hemşirelik Dergisi, 3(3), 46-70. https://doi.org/10.29228/llnursing.66271
• 27 Sousa, H., Ribeiro, O., Costa, E., Frontini, R., Paúl, C., Amado, L., … Figueiredo, D. (2021). Being on hemodialysis during the COVID-19 outbreak: A mixed-methods' study exploring the impacts on dialysis adequacy, analytical data, and patients' experiences. Seminars in Dialysis, 34(1), 66-76. https://doi.org/10.1111/sdi.12914
• 28 Şahin, B., Oruç, M. A., Kıymaz, D., Saraçoğlu, E., Kılıç, Ü. (2024). Covid-19 korku ve anksiyetesinin, hemodiyaliz hastalarındaki uykusuzluk ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Sağlık ve Toplum, 34(1), 159-168.
• 29 T.C. Sağlık Bakanlığı ve Türk Nefroloji Derneği Ortak Raporu. Türkiye'de Nefroloji, Diyaliz ve Transplantasyon - Registry 2022. Ankara: BAYT Bilimsel Araştırma Basım ve Yayın, 2023. https://nefroloji.org.tr/uploads/pdf/REGISTRY2022_web.pdf
• 30 Tabakoğlu, N. T., & Üstündağ, S. (2023). Hemodiyaliz hastalarında kovid-19 pandemisi öncesi ve sırasında depresif belirtilerin yaygınlığı ve şiddetinin karşılaştırılması. Balkan Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 131-139.
• 31 Tekin, S., & Demirtürk, N. (2021). COVID-19: Risk factors increasing disease and scoring. Klimik Dergisi, 34(3), 150-155. https://doi.org/10.36519/kd.2021.4053
• 32 Töyer Şahin, N., & Çıtlık Sarıtaş, S. (2023). The identification of the relationship between hemodialysis patients’ hopelessness and daily life activities. Journal of Samsun Health Sciences, 8(3), 499-516.
• 33 Turgay, G., Tutal, E., & Sezer, S. (2017). Hemodiyaliz hastalarının günlük yaşam aktiviteleri, yeti yitimi, depresyon ve komorbidite yönünden değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 26(3), 311-316.
• 34 Turgut, M., Fidan, C., Işıkçelik, F., & Ağırbaş, İ. (2023). Hemodiyaliz hastalarında yaşam kalitesi ile depresyonun değerlendirilmesi ve aralarındaki ilişkinin incelenmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 769-788. https://doi.org/10.26745/ahbvuibfd.1120951
• 35 Tüzün Özdemı̇r, S. (2021). Covid-19 pandemisi ve kronik böbrek hastalarına etkisi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 16(2), 60-66. https://doi.org/10.47565/ndthdt.2021.33
• 36 U.S. Renal Data System, USRDS 2016 Annual Data Report: Atlas of End Stage Renal Disease in the United States. National Institutes of Health, National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, Bethesda, 2016.
• 37 Wang, D., Hu, B., Hu, C., Zhu, F., Liu, X., Zhang, J., … Peng, Z. (2020). Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel coronavirus-ınfected pneumonia in wuhan, china. JAMA, 323(11), 1061-1069. https://doi.org/10.1001/jama.2020.1585. Erratum in: https://doi.org/10.1001/jama.2021.2336
• 38 Yakar, B., Demir, M., & Canbolat, Ö. (2019). Hemodiyaliz hastalarının beslenme bilgi düzeylerinin beslenme durumlarına etkisi. Konuralp Medical Journal, 11(3), 384-391. https://doi.org/10.18521/ktd.539350
• 39 Yılmaz, Z., & Yılmaz, S. (2021). Hemodiyaliz hastalarında COVİD-19. Dicle Tıp Dergisi, 48, 140-144. https://doi.org/10.5798/dicletip.1005321
• 40 Yücel, İ., & Aydın Sayılan, A. (2023). Kronik böbrek yetmezliği tanısı ve bası yarası olan bireyin günlük yaşam aktiviteleri modeli’ne göre değerlendirilmesi. Aydın Sağlık Dergisi, 9(1), 87-103.