Evaluation of Preoperative Fasting Protocols in Line with Nursing Theses: Systematic Review

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 103 - 114, 31.08.2025

Fatma Güven , Gülden Küçükakça Çelik

Öz

Objective: To evaluate postgraduate theses qualitatively and quantitatively and to provide a structured and comprehensive overview.
Method: In this systematic review study, a search was conducted with the “YÖKTEZ” search engine using the keywords “ERAS”, “fasting period”, “oral carbohydrate”, “surgery”, “nursing” to identify postgraduate thesis studies published between October and November 2024. A total of 52 studies published between 2010 and 2024, conducted in the nursing field and identified on the subject were reached. According to the inclusion criteria, 14 studies were manually evaluated by the researchers.
Results: The majority of the theses, 92.86% of which were at the master's level, had a randomized controlled trial method (42.86%). In the theses analyzed, it was concluded that many objective and subjective parameters of the patient may be affected as the preoperative fasting period is prolonged. However, in the included theses, it was observed that appropriate fasting process management may impact patient outcomes. In addition, one thesis was found to include an assessment of nurses' moderate level of knowledge and a good level of attitudes regarding fasting process management.
Conclusion: ERAS protocols, the reduction of preoperative fasting duration and the administration of oral carbohydrate solutions have been proven to positively impact patient outcomes. The widespread adoption of these practices is crucial for reducing postoperative complications, accelerating recovery, and improving patient comfort. However, the reviewed theses indicates that nurses tend to favor traditional approaches over evidence-based practices in this context. Therefore, it is recommended that the level of evidence regarding preoperative fasting management be strengthened through postgraduate nursing research, thus supporting the integration of up-to-date scientific data into clinical practice.

Anahtar Kelimeler

ERAS , fasting period , oral carbohydrate , nursing

Ameliyat Öncesi Açlık Protokollerinin Hemşirelik Tezleri Doğrultusunda Değerlendirilmesi: Sistematik Derleme

Öz

Amaç: Lisansüstü tezleri nitel ve nicel açıdan değerlendirmek, yapılandırılmış ve kapsamlı bir genel bakış sunmaktır.
Yöntem: Sistematik derleme niteliğindeki bu çalışmada, Ekim-Kasım 2024 tarihleri arasında yayınlanan Lisansüstü tez çalışmalarını belirlemek üzere “YÖKTEZ” arama motoru ile ‘ERAS’, ‘açlık süresi’, ‘oral karbonhidrat’, ‘cerrahi’ ve ‘hemşirelik’ anahtar kelimeleri kullanılarak tarama yapılmıştır. 2010-2024 yılları arasında yayınlanmış olan, hemşirelik alanında yapılan ve konuya ilişkin belirlenen toplam 52 çalışmaya ulaşılmıştır. Dahil edilme kriterlerine göre 14 çalışma araştırmacılar tarafından manuel olarak değerlendirilmiştir.
Bulgular: %92,86’sı yüksek lisans düzeyinde olan tezlerin çoğunluğu (%42,86) randomize kontrollü araştırma metoduna sahipti. İncelenen tezlerde, ameliyat öncesi açlık süresi uzadıkça hastanın birçok objektif ve subjektif parametrelerinin etkilenebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, dahil edilen tezlerde uygun açlık süreci yönetiminin hasta çıktıları üzerinde etkili olabileceği görülmüştür. Ek olarak hemşirelerin açlık süreci yönetimi ile ilgili orta düzeyde bilgi ve iyi düzeyde tutumlarına yönelik değerlendirme içeren bir tez çalışması saptanmıştır.
Sonuç: ERAS protokolleri kapsamında ameliyat öncesi açlık süresinin kısaltılması ve oral karbonhidrat solüsyonu uygulanmasının hasta sonuçları üzerinde olumlu etkileri olduğu kanıtlanmıştır. Bu uygulamaların yaygınlaştırılması; postoperatif komplikasyonların azaltılması, iyileşme sürecinin hızlanması ve hasta konforunun artırılması açısından önem taşımaktadır. Ancak incelenen tezler, hemşirelerin bu uygulamalara yönelik olarak geleneksel yöntemleri tercih etme eğilimlerinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, özellikle hemşirelik lisansüstü düzeyinde gerçekleştirilecek araştırmalarla ameliyat öncesi açlık yönetimine ilişkin kanıt düzeyinin güçlendirilmesi ve klinik uygulamaların güncel bilimsel veriler ışığında şekillendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

ERAS , açlık süresi , oral karbonhidrat , hemşirelik.

Etik Beyan

Bu çalışmada etik kurul onayına gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Çalışmamızın herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Teşekkür

Yoktur.

Kaynakça

• 1 Abebe, W. A., Rukewe, A., Bekele, N. A., Stoffel, M., Dichabeng, M. N., & Shifa, J. Z. (2016). Preoperative fasting times in elective surgical patients at a referral hospital in Botswana. Pan African Medical Journal, 23(102), 1–8. doi:10.11604/pamj.2016.23.102.8863
• 2 Aslanoğlu, H. (2018). Preoperatif açlık süresinin postoperatif iyileşme üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 3 Aslantaş. A. (2022). Tiroid ameliyatı yapılacak hastaların ameliyat öncesi açlık süresinin fizyolojik parametrelere etkisi (Yüksek lisans tezi). Sanko Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gaziantep.
• 4 Aydın Akbuğa, G. (2018). Artroskopi geçiren hastalarda spinal anestezi öncesi oral sıvı karbonhidrat alımının hastanın kan glukoz, açlık-susuzluk ve yorgunluk düzeyine etkisi (Doktora tezi). Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• 5 Bayramoğlu, B. G. (2019). Hastaların ameliyat öncesi açlık süreleri ile ameliyat öncesi ve sonrası dönemdeki iyilik hallerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• 6 Bozkurt, Y. (2024). Koroner arter bypass greft ameliyatından önce hastalara verilen oral karbonhidrat solüsyonunun ameliyat sonrası bulantı-kusma, açlık, susuzluk hissi, fizyolojik parametreler ve iyileşme üzerine etkilerinin incelenmesi: Plasebo gruplu randomize kontrollü çalışma (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• 7 Bölükbaş, N., & Birlikbaş, S. (2019). ERAS rehberleri cerrahi sonrası hızlandırılmış iyileşme protokolleri. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 2(3), 194-205.
• 8 Cheng, P. L., Loh, E. W., Chen, J. T., & Tam, K. W. (2021). Effects of preoperative oral carbohydrate on postoperative discomfort in patients undergoing elective surgery: a meta-analysis of randomized controlled trials. Langenbeck's Archives of Surgery, 406, 993-1005.
• 9 Demirdağ, H., Öner Cengiz, H., Erdoğan, B., Soytürk, E. S., Kurt, B., & Uygun, A. N. (2024). Ürolojik cerrahi girişim uygulanan hastalarda ameliyat öncesi açlık süresi ile ameliyat sonrası iyileşme kalitesi arasındaki ilişkinin belirlenmesi: tanımlayıcı çalışma. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 16(1).
• 10 Demirel, N. (2021). Ameliyat öncesi uzun açlık sürelerinin ameliyat sonrası psikolojik ve metabolik komplikasyonlar üzerindeki etkisi: Bir sistematik ve metaanaliz çalışması (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• 11 Demirel, A., & Ak, E. S. (2024). Beyin tümörü ameliyatı olan hastalarda konfor düzeyi ve konforu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Türk Nöroşir Derg, 34(1), 33-41.
• 12 Dolgun, E., Taşdemir, N., Ter, N., & Yavuz, M. (2011). Cerrahi hastalarının ameliyat öncesi aç kalma sürelerinin incelenmesi. FÜ Sağ. Bil. Tıp Derg, 25(1), 11-15.
• 13 El-Sharkawy, A. M., Daliya, P., Lewis-Lloyd, C., Adiamah, A., Malcolm, F. L., BoydCarson, H., ... Lobo, D. N. (2021). Fasting and surgery timing (FaST) audit. Clinical Nutrition, 40(3), 1405–1412.
• 14 Ertural, F. (2022). Kalça artroplastisi öncesi verilen oral karbonhidrat solüsyonunun ameliyat öncesi anksiyete ve ameliyat sonrası hasta konforuna etkisi (Yüksek lisans tezi). Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Nevşehir.
• 15 Ertural, F., Çelik, G. K., & Ozçelik, H. (2023). Effect of oral carbohydrate solution administered before hip arthroplasty on preoperative anxiety and postoperative patient comfort: a randomized controlled trial. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 38(3), 461-468.
• 16 Feng, J., Xu, R., Li, K., Li, F., Gao, M., Han, Q., ... Ye, H. (2022). Effects of preoperative oral carbohydrate administration combined with postoperative early oral intake in elderly patients undergoing hepatectomy with acute-phase inflammation and subjective symptom burden: A prospective randomized controlled study. Asian Journal of Surgery, 45(1), 386–395.
• 17 Gezer, N., Kunter, D., Özgün, Ş., Demir, E., Özdemir, B., Çetinkaya, G., & İbik, S. (2020). Ameliyat öncesi açlık süresinin hasta konforuna etkisi. Jaren, 6(2), 248–253.
• 18 Gök, M. A., Kafadar, M. T., & Yeğen, S. F. (2020). Effects of preoperative oral carbohydrate loading on preoperative and postoperative comfort in patients planned to undergo elective cholecystectomy: A prospective randomized controlled clinical trial. Iranian Red Crescent Medical Journal, 22(11).
• 19 Gul, A., Andsoy, I. I., & Ozkaya, B. (2017). Preoperative fasting and patients’ discomfort. Indian Journal of Surgery, 80, 549–553.
• 20 Gustafson, U. O., Scott, M. J., Hubner, M., Nygren, J., Demartines, N., Francis, N., & Ljungqvist, O. (2019). Guidelines for perioperative care in elective colorectal surgery: Enhanced recovery after surgery (ERAS) society recommendations: 2018. World Journal of Surgery, 43(3), 659–695.
• 21 Güler Özden, E. (2024). Beyin ve sinir hastalıkları cerrahisi hastalarında ameliyat öncesi açlık süresinin ameliyat sonrası insülin direnci indeksi ve glikoz düzeyine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• 22 Gündüz, Z. (2021). Uzun açlık sürelerinin cerrahi sonrası ağrı, anksiyete ve hasta konforu üzerindeki etkisi: Meta analiz çalışması (Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• 23 Güzel, A., Metin, H. T., Akyiğit, E., & Yava, A. (2022). Ameliyat öncesi açlık hakkında hemşirelerin bilgi, tutum ve uygulamalarının güncel rehberlere uygunluğunun değerlendirilmesi. Güncel Hemşirelik Araştırmaları Dergisi, 2(3), 130-140.
• 24 İlbay, D. (2023). Laparoskopik kolesistektomi ameliyatlarında açlık süresinin ameliyat sonrası fizyolojik ve metabolik etkilerinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İzmir Tınaztepe Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İzmir.
• 25 İşler, A. (2020). Cerrahi hemşirelerinin ameliyat öncesi açlık süresine ilişkin tutumlarının ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi (Yüksek lisans tezi). İstinye Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 26 Kizilkaya, T., & Gul, A. (2019). Parameters that affect the comfort level of pregnant women before cesarean section: Fasting and anxiety. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 34(6), 1265-1273.
• 27 Liang, Y., Yan, X., & Liao, Y. (2021). The effect of shortening the preoperative fasting period on patient comfort and gastrointestinal function after elective laparoscopic surgery. Am J Transl Res, 13(11), 13067–13075.
• 28 Önalan, E. (2017). Cerrahi girişim öncesi oral karbonhidrat solüsyonu vermenin insülin direncine ve hasta konforuna etkisi (Yüksek lisans tezi). Karabük Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Karabük.
• 29 Özdemir, Ş. (2018). Tonsillektomi olan çocuklarda ameliyat öncesi açlık süresinin ameliyat sonrası ajitasyon, bulantı ve kusmaya etkisi (Yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 30 Rattanapittayaporn, L., Oofuvong, M., Tanasansuttiporn, J., & Chanchayanon, T. (2023). Preoperative fasting of more than 14 hours increases the risk of time-to-death after cardiothoracic surgery in children: A retrospective cohort study. Con-genital Heart Disease, 18(1), 23–29.
• 31 Rızalar, S., Aydemir, A., & Topçu, S. Y. (2019). Cerrahi hastalarının ameliyat öncesi ve sonrasında açlık ve susuzluk düzeylerinin incelenmesi. Sağlık ve Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(2), 32-36.
• 32 Tang, W., Meng, G., Yang, C., Sun, Y., Zhong, W., & Lu, Y. (2024). Effect of preoperative oral carbohydrate on the postoperative recovery quality of patients undergoing daytime oral surgery: A randomized controlled trial. Perioperative Medicine (London), 13(1), 102.
• 33 Tepekaya, A. (2023). Ameliyat öncesi açlık süresinin konfora etkisinin Kolcaba'nın Konfor Kuramına göre incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İzmir Katip Çelebi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 34 Wang, Y., Zhu, Z., Li, H., Sun, Y., Xie, G., Cheng, B., ... Feng, X. (2019). Effects of preoperative oral carbohydrates on patients undergoing ESD surgery under general anesthesia: A randomized control study. Medicine (Baltimore), 98(20), e15669.
• 35 Wendler, E., Nassif. P.A.N., Malafaia, O., Brites Neto, J.L., Ribeiro, J.G.A., … Ariede, B.L. (2022) Shorten preoperative fasting and introducing early eating assistance in recovery after gastrojejunal bypass? Arq Bras Cir Dig, 34(3), e1606.
• 36 Yeşilyurt, M., & Yüksel, S. (2021). Cerrahi girişim öncesi oral karbonhidrat solüsyonu alımının hasta sonuçlarına etkisi. Van Tıp Dergisi, 28(1).
• 37 Zhu, Q., Li, Y., Deng, Y., Chen, J., Zhao, S., Bao, K., & Lai, L. (2021). Preoperative fasting guidelines: where are we now? findings from current practices in a tertiary hospital. Journal of PeriAnesthesia Nursing, 36, 388-92.