Herman ve Chomsky’nin Propaganda Modeli Süzgeci Olan Kitle Medyasının Büyüklüğü ve Kar Anlayışı Üzerinden Tekelleşme ve Türk Medyasının Tekelleşmesinin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 46 - 61, 17.11.2021

Murat Çakmak

https://doi.org/10.29228/itamder.52760

Öz

Medya, iletileri ve göstergeleri okur, izleyici ve dinleyicilere ileten bir ortam mekanizması olarak kamuoyuna enformasyon sağlayan bir kaynaktır. Kamuoyu eğlenmek, bilgilenmek, inanç ve değerleri öğrenmek için medyaya bağımlı durumdadır. Medyanın bu gücünün farkında olan büyük sermaye sahipleri çeşitli imtiyazlar elde edebilmek ve toplumda saygın bir pozisyona yükselebilmek için medya sektörüne yönelmektedir. Yaşanan bu yoğun güç gösterisine maruz kalan medya tekelleşen ve holdingleşen bir ortama dönüşmüştür. Herman ve Chomsky 1993 yılında yayımladıkları ‘Medya Gerçeği’ adlı eserde Propaganda Modeli isimli bir yapı ortaya koymuştur. Herman ve Chomsy’nin ortaya koyduğu bu teorinin temel bileşenleri haber süzgeçleridir. 5 süzgeçten oluşan bu sistemin ilki kitle medyasının büyüklüğü, mülkiyeti ve kar yönelimli olmasıdır. Çalışma bu süzgeç üzerinden tekelleşme ve Türk medyasındaki tekelleşme olgusunun değerlendirilmesi üzerine odaklanmıştır. Türkiye’de özellikle 1980’lerden itibaren temel ekonomik politika olarak benimsenen liberal görüş basın üzerinde de ciddi değişimleri beraberinde getirmiştir. Daha önceki süreçlerde gazeteci kişiler veya gazetecilik kökenli ailelerin yönettiği basın sektörü artık büyük sermaye sahiplerinin eline geçmiş ve bu mecra tekelleşme trendi içerisine girmiştir. Bu çalışmada öncelikle Herman ve Chomsky’nin Propaganda Modeli’ni tanımlanacak ardından, tekelleşme kavramı ve Türk medyasının tekelleşme süreci anlatılıp, gelişmelerin sektör üzerindeki etkileri irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Propaganda Modeli, Tekelleşme, Türk medyası

The Size of The Mass Media As The Propaganda Model Filter and The Examination of The Monopolization of The Turkish Media On Herman and Chomsky's Understanding of Profit

Öz

Media is a source that gives information to people as an ambient temperature that transmits messages and aids people. The public complain to the media for entertainment, information, beliefs and values. A family option that can be chosen for large-scale people who can read that of the media. In this event, the remaining media is evolving towards monopoly. The use of the Propaganda Model in Herman and Chomsky's 1993 book, Media Truth. According to Herman and Chomsy, the main support in this theory is news filters. This sieve is first of all mass media high, each and wide in terms of profit. The study did not focus on monopolization and the evaluation of the phenomenon of monopolization in Turkey when viewed through this filter. In Turkey, especially since the 1980s, believers on the liberal view are widely used as a basic economic. It has been in a monopoly trend in the sector, with more people in person or while it was registered, from the management of families, and recently from large enterprises. In this study, first of all, the Herman and Chomsky Propaganda Model will be defined, the concept of monopolization and the process of the Turkish media will be explained and discussed on the targeted sector.

Anahtar Kelimeler

Propaganda Model, Monopolization, Turkish media

Kaynakça

• Adaklı, G. (2010), “Neoliberalizm ve Medya: Dünyada ve Türkiye‟de Medya Endüstrinin Dönüşümü”, Mülkiye Dergisi, 34(269), 67-84.
• Avşar, Z. (2004). “Medyada Yoğunlaşma ve Şeffaflaşma: Yasal Düzenlemeler, Beklentiler, Sorun Alanları” İletişim Araştırmaları Dergisi, 2(2),121-144.
• Bayram, Y. (2013). Küreselleşme Sürecinde Medya Sektörünün Değişen Doğası ve Türk Medya Sektörüne Yansımaları. Emek ve Toplum Dergisi. 2.(3), 235-261.
• Ben B. (1987). The Media Monopoly, (2. Baskı). Boston: Beacon Press.
• Bulunmaz, B. (2011). Holdingleşme Ekseninde Türk Medyasında Tekelleşme Sorunu. Öneri Dergisi. 9(36), 237-246.
• Chomsky, N. (1993). Medya Gerçeği, (1. Baskı). İstanbul: Tüm Zamanlar Yayıncılık.
• Çetin, E. ve Tüzer, C. (2017). İnci Dergisi Üzerine Bir İnceleme. Milli Eğitim Dergisi, 46(246), 203-255.
• Gaye T. (1972). “Objectivity as Strategic Ritual: An Examination of Newsmen’s Notions of Objectivity”, American Journal of Sociology 77(2), 662-664.
• Güngör, N. (2013). İletişim Kuramlar Yaklaşımlar, (1. Baskı). İstanbul: Siyasal Kitabevi.
• Güreli, N. (2004). Şu Bizim Medya, (1. Baskı). İstanbul: BAS-HAŞ Yayınları.
• Herman, E. ve Chomsky N. (1999). Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir, (2.Baskı). (B. Akyoldaş, Çev.). İstanbul: Minerva Yayınları.
• Herman, E. ve Chomsky N. (2006). Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği, (2.Baskı). (Ender Abadoğlu, Çev.) İstanbul: BGST Yayınları.
• Ilgaz, C. (2001). Tekelleşme Olgusu ve Türk Basını. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. (11), 219-222.
• James C. ve Jean S. (1985). Power Without Responsibility: The Press and Broadcasting in Britain, (2. Baskı). Londra: Methuen, Press.
• Joseph T. (1984). Media Industries: The Production of News and Entertainment, London: Longman Press
• Kadıoğlu, K. Z. (2018), “Türkiye‟de Medya Sahipliği Ekseninde Mülkiyet Yapılarındaki Değişim Kronolojik Analizi”, İnsan & İnsan Dergisi, 5(16): 100-120.
• Kılıçatan, P. (2011). Türk Medyasında Dönüşüm ve Değişen Sahiplik Yapısı Sabah Grubu Örneğinde Tarihsel Bir İnceleme, (1.Baskı). Konya: Literatürk Yayınevi.
• Kuyucu, M. (2013). Türkiye’de Çapraz Medya Sahipliği: Medya Ekonomisine Olumsuz Etkileri ve Bu Etkilerin Önlenmesine Yönelik Öneriler. Selçuk İletişim Dergisi. 8.(1), 144-163.
• Mark F. (1980). Manufacturing the News, Austin: University of Texas Press.
• Özer, N. (2019). Propagandada Yöntemler, Araçlar ve Bir Propaganda Modeli Olarak; Herman ve Chomsky Propaganda Modeli. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi. 1.(1) 15-30.
• Özgüven, A. (1991). İktisat Bilimine Giriş, (6. Baskı). İstanbul: BETA Yayınları.
• Shoemaker, P. ve Reese, Stephen D. (2014). İdeolojinin Medya İçeriği Üzerindeki Etkisi, Medya, Kültür, Siyaset, (1.Baskı). Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Tokgöz, O. (2008). Temel Gazetecilik, (13.Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Yaylagül, L. (2019), “Eleştirel Ekonomi Politik Bakış Açısından Medyada Tekelleşme Sorunu”, İletişim ve Kuram Araştırma Dergisi, (48): 404-418.
• Yöyen, B. (2007), Türkiye’de Basın Çalışanlarının İstihdam Sorunlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.