Metin Türleri Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitapları

Yıl 2023, , 150 - 166, 30.06.2023

Çilem Tarakcı , Nuray Kayadibi

https://doi.org/10.52974/jena.1302420

Cited By: 2

Öz

Türkçe derslerinin temel amacı öğrencilerin dinleme/izleme, okuma, konuşma ve yazma becerilerini geliştirmektir. Öğrencilerin temel dil becerilerinin geliştirilmesinde en sık kullanılan materyal Türkçe ders kitapları ve bu kitaplarda yer alan metinlerdir. Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin belirlenmesinde önemli kriterlerden biri metin türleridir. Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda, Türkçe ders kitaplarında yer alması gereken metin türleri ve bunların dağılımının nasıl olması gerektiği belirtilmiştir. Buradan hareketle bu araştırmanın amacı ortaokul Türkçe ders kitaplarının metin türleri açısından durumunu ortaya koymaktır. Araştırma, nitel bir durum çalışmasıdır. Araştırmanın inceleme nesnesini 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Türkiye genelinde okutulan sekiz ortaokul Türkçe ders kitabı oluşturmaktadır. Türkçe ders kitaplarındaki metin türleri ve bunların ders kitaplarındaki sıklığı incelendiğinden dolayı araştırmada doküman analizi kullanılmıştır. İncelenen her bir ders kitabında 32 metin olmak üzere sekiz ders kitabında toplamda 256 metin incelenmiştir. Metinlerin türleri tespit edilmiş ve bunlar bulgularda tablolar hâlinde frekans verilerek sunulmuştur. Araştırma sonucunda metin biçimlerinin ders kitaplarında dengeli bir şekilde dağıtılmadığı; kitaplarda bilgilendirici metinlerin hikâye edici metinlerden daha fazla yer bulduğu, şiirlere ise oldukça az yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca metin türlerinin ders kitaplarında dengeli bir şekilde dağıtılmadığı; blog, dilekçe, e-posta, özlü sözler, sosyal medya mesajları ve karikatür türlerinin kitapların hiçbirinde ana metin olarak yer almadığı; günlük, haber metni/reklam, kılavuzlar, mizahi fıkra, roman ve şarkı/türkü türlerinin ise nadiren yer aldığı tespit edilmiştir. Bazı Türkçe ders kitaplarının Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda (2019) yer bulmamasına rağmen film, çizgi film ve belgesel gibi türlere ana metin olarak yer verdiği sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmada, elde edilen sonuçlardan hareketle bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

metin türü, metin biçimleri, ortaokul Türkçe ders kitapları, Türkçe eğitimi

Secondary School Turkish Textbooks in Terms of Text Types

Öz

The main purpose of Turkish lessons is to improve students' listening/watching, reading, speaking and writing skills. The most frequently used material in the development of students' basic language skills are Turkish textbooks and the texts in these books. One of the important criteria in determining the texts to be selected for Turkish textbooks is the text types. In the Turkish Course Curriculum, the types of texts that should be included in Turkish textbooks and how their distribution should be are specified. From this point of view, the aim of this research is to reveal the situation of secondary school Turkish textbooks in terms of text types. The research is a qualitative case study. The study object of the research consists of eight secondary school Turkish textbooks taught throughout Turkey in the 2021-2022 academic year. Since the text types in Turkish textbooks and their frequency in textbooks are examined, document analysis was used in the research. A total of 256 texts were analyzed in eight textbooks, 32 texts in each textbook. The types of texts have been determined and these are presented in tables in the findings by giving frequency. As a result of the research, it was found that the text formats were not evenly distributed in the textbooks; It has been concluded that informative texts have more place in the books than narrative texts, and poems are given very little place. In addition, text types are not evenly distributed in textbooks; blogs, petitions, e-mails, quotes, social media messages and cartoons are not included as the main text in any of the books; diary, news text/advertisement, guides, humorous anecdotes, novels and songs/folk songs are rarely included. It has been concluded that although some Turkish textbooks are not included in the Turkish Language Curriculum (2019), they include genres such as movies, cartoons and documentaries as the main text. In the research, some suggestions were made based on the results obtained.

Anahtar Kelimeler

text type, text formats, middle school Turkish textbooks, Turkish education

Kaynakça

• Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ., & Uysal A. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 7. sınıf ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Aytaş, G. (2006). Edebî türlerden yararlanma. Millî Eğitim Dergisi, 34(169), 261–274.
• Aytaş, G. (2013). Edebiyatta türler. İçinde G. Aytaş (Ed.). Edebiyat bilgi ve kuramları (s. 293-314). İldem.
• Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin türleri üzerine bir inceleme. Türklük Bilimi Araştırmaları, 13, 257-265.
• Ceylan S., Duru, K., Erkek, G., & Pastutmaz M. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Ceylan, Z., Ercan, A. N., & Akpınar, Ş. (2017). 5-8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki bilgi verici metinlerin tema ve tür açısından incelenmesi. International Journal of Language Academy, 5(6), 296-306.
• Civan, M. (2019). 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının tema ve metin türü açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Antalya, Türkiye.
• Çakır, F. (1997). İlkokul Türkçe ders kitaplarının eğitim öğretime uygunluğunun değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
• Çakıt, C. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programı çerçevesinde hazırlanan 8. sınıf Türkçe ders kitabının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(71), 1368-1376.
• Çapraz Baran, Ş., & Diren, E. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Anıttepe.
• Çeçen, M. A., & Çiftçi, Ö. (2007). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 173, 39–43.
• Erkal, H., & Erkal, M. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. sınıf. Özgün.
• Ertürk, N., Keleş, S., & Külünk, D. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Eselioğlu, H., Set, S., & Yücel, A. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 8 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Göçer, A. (2010). Türkçe öğretiminde çok uyaranlı bir öğrenme ortamı oluşturmak için seçkin edebî ürünlerden yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 341-367.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel.
• Keklik, S. (2008, Mayıs). 1–8. sınıf Türkçe dersi ders kitaplarının metin türleri ve özellikleri açısından incelenmesi. [Bildiri sözlü sunumu], Türkçe Öğretimi Kongresi, İstanbul, Türkiye.
• Kır, T., Kırman, E., & Yağız, S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı 7. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Kolaç, E. (2009). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 594–626.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Özbay, M., & Çeçen, M. A. (2012). Türkçe ders kitaplarında (6-8. sınıflar) yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(1), 67-76.
• Pilav, S., & Oğuz, M. M. (2013). Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri üzerine bir araştırma. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 16-30.
• Sarıboyacı, M. O. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 6 ders kitabı. Ata. Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Anı.
• Solak, M., & Yaylı, D. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarının türler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(9), 441–453.
• Sulak, S. E. (2009). 1-5. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin türlerine göre yapılarının değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Konya, Türkiye.
• Şahin, T. Y., & Yıldırım, S. (1999). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme. Anı.
• Temizyürek, F., & Delican, B. (2016). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(3), 842-856.
• Türkben, T. (2018). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2152-2166.
• Üründü, V. (2011). 6-8. sınıf Türkçe ders kitaplarının tema ve metin türü yönünden incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Malatya, Türkiye.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23, 7-17.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yılmaz, M., & Korkmaz, C. (2016). İlköğretim 1-5. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(36), 33-46.