Türkçe Öğretmeni Adaylarının Dil Duyarlığına Yönelik Görüşleri

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 66 - 79, 26.06.2020

Yasemin Aslan , Serdar Akbulut

Öz

Dünyayı algılamakta ve anlamlandırmakta; akademik, kültürel, kişisel ve toplumsal gelişmelerin sağlanmasında bir anahtar olarak görülen ana dilinin yetkin kullanımı konusunda öncelikle öğrencilere rol model olacak ve eğitim sürecini yürütecek ana dili öğretmenlerinin ve gelecekte bu görevi üstlenecek olan öğretmen adaylarının dil duyarlığına sahip olması önemli görülmektedir. Bu çerçevede öğrencilere ana dili duyarlığı kazandırmada öncü rol oynayacak ve geleceği şekillendirecek öğretmen adayları göz önüne alınarak bu çalışmada ana dili öğreticisi olan Türkçe öğretmeni adaylarının dil duyarlıklarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması yöntemi benimsenmiştir. Araştırmanın katılımcıları ölçüt örnekleme yolu ile belirlenmiştir. Çalışma grubunu 2015-2016 eğitim öğretim yılında iki farklı devlet üniversitesinin eğitim fakültesi Türkçe öğretmenliği bölümünde öğrenim gören gönüllü 85 öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırma verileri, gönüllü 85 Türkçe öğretmeni adayı ile yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla elde edilmiştir. Bu amaçla araştırmacılar tarafından 7 sorudan oluşan yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmış, elde edilen veriler betimsel analiz tekniği kullanılarak çözümlenmiş ve sonuç olarak da araştırmada elde edilen sonuçlar konunun alt başlıklarına göre sıralanarak tartışılmıştır. Türkçe öğretmeni adaylarının görüşleri doğrultusunda çalışma sonucunda, dile yerleşmemiş yabancı kökenli (alıntı) sözcüklerin kullanımından kaçınmak ve sesletim, yazım ve noktalamaya özen göstermek dil duyarlığı açısından önemli görülmektedir. Ayrıca öğretmen adaylarının sosyal ağlarda ve dijital ortamlarda dil kurallarına uymayı çoğunlukla gerekli gördükleri, bu ortamlarda dilin özensiz kullanımının yanlışları yaygınlaştırabileceği ve iletişim güçlükleri ortaya çıkarabileceği savını ortaya koydukları sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın diğer bir sonucunda ise Türkçe öğretmeni adayları dil kullanımında bir yanlışlık ya da özensizlik gördüklerinde genellikle uyarma/düzeltme ihtiyacı hissettiklerini belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Dil duyarlığı, Türkçe öğretmeni adayları, ana dili öğretimi

Kaynakça

• Akalın, H. Ş. Türkçenin güncel sorunları. http://turkoloji.cu.edu.tr/DIL%20SORUNLARI/02.php (erişim tarihi: 15.04.2020) Akbıyık, C., Karadüz, A. ve Seferoglu, S. S. (2013). Öğrencilerin internet ortamında kullandıkları yazılı sohbet dili üzerine bir araştırma. Bilig, 64, 01-22. Akkaya, A. (2013). 6. sınıf öğrencilerinin yazım yanlışları sıklığı ve yazım yanlışlarının nedenlerine ilişkin öğretmen görüşleri. Electronic Turkish Studies, 8(4). Aksan, D. (2015). Her yönüyle dil. Ankara: TDK Yayınları. Aktaş, Ş. ve Gündüz, O. (2004). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akçağ Yayınları. Altun, H. O. (2010). Düzeltme işareti ve Türkçede yazıldığı gibi okunmayan kelimeler. Journal of Turkish Research Institute, 43. 167-167. Arslan, A. Kılıç, Y. (2012). Türkçe öğretmenleri ile öğretmen adaylarının Türkçe bilinç düzeyleri (Ağrı ili örneklemi). Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), s. 799-806. Aydın, S. (2011). Türkçe kavramının metaforik algılanma biçimleri. Folklor/Edebiyat, 17 (66). Bağcı, H. (2012). Öğretmen adaylarının Türkçenin yaşadığı sorunlara yönelik farkındalıkları ve önerileri (Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Örneği). Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic,7(1), 291-307. Bağcı, H. Baz, D. (2018) Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı öğretmeni adaylarının Türkçenin yaşadığı sorunlara yönelik farkındalığı ve çözüm önerileri, International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6(2), s. 226-239 Calp, M. (2010). Özel eğitim alanı olarak Türkçe öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Çer, E. (2011). Ana dili bilinci ve duyarlığı edindirmede çocuk edebiyatının işlevi. 3.Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu, 5-7 Ekim 2011, Ankara, Türkiye. Çoban, İ., Alyılmaz, C. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının Türkçedeki alıntı sözcükler hakkındaki görüşlerinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 40-68. DOI: 10.29000/rumelide.616884 Demir, C., Yapıcı, M. (2007). Ana dili olarak Türkçenin öğretimi ve sorunları. Sosyal Bilimler Dergisi, IX (2). Demirel, Ö. ve Şahinel, M. (2006). Türkçe öğretimi. Ankara, PegemA Yayıncılık. Ergin, M. (2016). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları. Güneyli, A. ve Aslan, C. (2008). Türkçe öğretmeni adaylarının ‘ana dili’ kavramına ilişkin kullandıkları mecazlar, International Conference Educational Sciences Department of Educational Sciences, June 23-25 2008, Eastern Mediterranean Unıversity, North Cyprus. Göçer, A. (2013). Türkçe öğretmeni adaylarına göre Türkçenin güncel sorunları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı, Yıl 6, Sayı 11. Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. İpek, B. (2015). Bireyde dil bilinci. Journal of Turkish Language and Literature, 1(2), s. 33-44. Kaplan, M. (2014). Kültür ve dil. İstanbul: Ana Yayın Dağıtım. Kızıltan, N. Yangın Ersanlı, C. (2008). Üniversite öğretim elemanlarının dil bilinci ve Türkçe kullanım duyarlılığı. On dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 39-50 Kolaç, E. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının ana dilimizin yaşadığı sorunlara ilişkin farkındalıkları, görüş ve önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of International Social Research, 1(5), s. 441-455. Maden, S, Maden, A. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının elektronik sözlük ve yazım kılavuzu kullanma alışkanlıkları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2), 377-396. Marshall, C. & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. New York: Sage. MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara. Oğuz, F. (2012). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin yazım kurallarını uygulamadaki sorunları ve bunların nedenleri üzerine bir araştırma (Afyonkarahisar İli Bolvadin İlçesi Örneği). Yayımlanmamış yüksek Lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon. Oruç, Ş. (2016). Türkçede ana dil ve ana dili. Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 2(1), 311-322. Sağır, M. (2002). Türkçe dil bilgisi öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık. Şimşek, B., Direkci B. (2019). “The investigation of the relationship between online games and acquisition of Turkish vocabulary”, International Journal of Instruction, 12, s. 69-88. Şuataman, Ö. (2013). Ana dili kullanımına verilen önem: Basın-yayında Türk dili. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(2). Topaloğlu, A. (1989). Dil bilgisi terimleri sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları. Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Sözlük. (2020). Https://sozluk.gov.tr/ (05.05.2020 tarihinde erişildi.) Türk Dil Kurumu Bilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü (2020). Http://tdk.gov.tr/ ?option =com _ bilimsanat&view=bilimsanat. (05.05.2020 tarihinde erişildi.) Uzuner Yurt, S. ve Aktaş, E. (2016). Öğretmen adaylarının yabancı sözcüklerin Türkçe karşılıklarını bilme düzeyleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, ISSN:1302-8944, 37, s.166-186. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (11. Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.