Çocuk Kitaplarında Neolojizm Örneği: Buyrultulamak

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 176 - 182, 30.12.2021

Zeliha Tuğuz

https://doi.org/10.52974/jena.1038220

Öz

Zihinsel etkinliklerin baskın olduğu davranışların kodlandığı bilişsel alana giren dil öğreniminde, çocuk kitapları en etkili araçlardan biridir. Çocuğun dünyayı ve çevresindeki olayları anlamaya yönelik yürüttüğü zihinsel faaliyetlerinde, dış çevreden algılanan uyaranların önceki bilgilerle karşılaştırma ve yeni bilgiler oluşturma sürecinde, kitapların önemi yadsınamayacak düzeydedir. Duyuşsal alan kapsamına giren; insana kazandırılmak istenen duygular, tercihler, değerler, ahlaki kurallar, istekler, güdüler ve yönelimler gibi kavramların ediniminde yine akla ilk gelen kitaplardır. Söz konusu kitaplarda yeni sözcük veya deyimlerin kullanması ve bu kullanımın çocukların dil gelişimine olan katkısını ortaya koymak amacıyla bu çalışmada bir çocuk yazını ürünü olan Ayla Kutlu’nun “Huvava İlk Çevre Koruyucusu” adlı eserinin söz varlığı ögeleri araştırılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden metin analizi yöntemi kullanılan çalışmanın örneklemi olan “Huvava İlk Çevre Koruyucusu”, yansız (random) olarak seçilmiştir. Yaş gözetmeksizin içinde yaşadığı dünyaya karşı sorumlu olan belleklere çevre bilincini aşılamayı amaçlayan ve “bir karşı destan” niteliği taşıyan bu kitapta geçen ve sözlüklerde yer almadığı tespit edilen buyrultulamak sözcüğünün neolojik değerlendirilmesi yapılmıştır. Ölçünlü dilin sözlüğüne aday olabilecek nitelikte ve zengin bir ifade gücüne sahip buyultulamak sözcüğü buyurmak gibi sadece “emretmek” anlamıyla değil, “kendisine emredildiği üzere bildirmek” anlamıyla bağlam takibi istemeyen, yazarın özgünlüğünü gösteren taze bir yaratımla çocuk yazınında yer almıştır. Bu yeni sözcükten yola çıkılarak çocuk yazınında neolojinin yeri ve işlevselliği tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk Kitapları, Ayla Kutlu, Huvava, Neolojizm, Buyrultulamak

An Example of Neologism in Children’s Books: Buyrultulamak

Öz

Children’s books are one of the most effective tools in language learning, which contains the cognitive area in which behaviors dominated by mental activities are coded. The importance of books is undeniable in children’s mental activities to understand the world and the events around them, in the process of comparing stimuli perceived from the external environment with previous information and creating new information. They are the first books that come to mind in the acquisition of concepts such as emotions, preferences, values, moral rules, wishes, motives and orientations that are desired to be gained by human beings, which are within the scope of the affective behaviors. In order to reveal the use of new words or phrases in children’s books and the contribution of this usege to the language development of children, in this study, the vocabulary elements of Ayla Kutlu’s “Huvava First Environment Protector”, a product of children’s literature, were examined. “Huvava First Environmental Protector” which is the sample of the study, in which text analysis method is used from qualitative research methods, was chosen randomly. It was intended to instill environmental awareness into the minds that are responsible for the world they live in, regardless of age in this book which is considered as “a counter-epic”. The word buyrultulamak, which was not found in dictionaries, was evaluated within the scope of neologism. The word buyrultulamak is used not only with the meaning of “to command” as buyurmak but also with the meaning of “to declare as ordered”. This word has taken place in children’s literature with a fresh creation that does not have to follow the context and shows the originality of the author. Besides it has a rich expressive power that can be a candidate for the dictionary of the standard language. Based on this new word, the place and functionality of neologism in children’s literature is discussed.

Anahtar Kelimeler

Children’s Books, Ayla Kutlu, Huvava, Neologism, Buyrultulamak

Kaynakça

• Atalay, B. (1999). Divanü lûgat-it-Türk dizini “endeks”. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bachielli, R. (2010). Our worries about ‘nonce’ (Something more than a terminological problem). Linguae & Rivista di Lingue e Culture Moderne (I/2010): 83-90.
• Delice, H.İ. (2007). Çatı eklerinin bilinmeyen bir işlevi. Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS 38).
• Güncel Türkçe Sözlük (2011). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Herbst, T. (2010). English linguistics (A coursebook for students of English). Mouton de Gruyter.
• İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2013). Dil bilimi terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Katamba, F. (1993). Morphology. Mcmillan.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kutlu, A. (2009). Huvava İlk Çevre Koruyucusu. Bilgi Yayınevi.
• Radçenko, M. (2009). Slovobrazitelnıye neologizma v sovremennam Rusko iHırvatskom yazika. Vesnik Volgograd: 140-144.
• Sebzecioğlu, T. (2013). Anlık oluşum ve Türkçe anlık sözcüklerin oluşum süreçleri üzerine bir betimleme. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi,10/1: 11-4.
• Sever, S. (2007). Çocuk ve edebiyat. Kök Yayıncılık.
• Şafak, Z. (2018). Fransızca ve Türkçede akıllı telefon bağlamında yeni sözcük kullanımına (neolojizm) yapısal bir yaklaşım (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Tekirdağ.Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fransız Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Tekirdağ.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk edebiyatı kültürü. Kök Yayıncılık.
• Tekin, T. (1998). Orhon yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk). Simurg.
• Yanık, Z. (2019). Ayla Kutlu’nun çocuk kitaplarının çocuk edebiyatı açısından değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Ordu.