Environmental Issues in Social Sciences and Sciences Curriculum and Textbooks

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 240 - 265, 30.12.2022

Serpil Demirezen Esra Kaya

https://doi.org/10.52974/jena.1200514

Cited By: 4

Öz

In this research, it is aimed to examine social studies and science curricula and social studies and science textbooks in terms of environmental education. In the research, the scope of environmental education was determined based on the literature; social studies and science curricula were examined in terms of including environmental education issues in special purposes, skills, values and acquisitions, and textbooks were examined in terms of the reflection of environmental education on teaching. The data in this research, in which the qualitative research approach was adopted, were collected using the document analysis technique. The data obtained in the research were analysed via content analysis. According to the research findings, environmental education issues are addressed in the general objectives of both teaching programs. It was determined that statements about human-environment interaction that students can observe in their immediate environment can be found in the fourth and fifth grade acquisitions, whereas statements about the conscious use of resources, recycling, and global environmental problems can be found in the sixth and seventh grade acquisitions. Environmental education issues are covered in the fourth and fifth grade textbooks with plenty of examples and pictures, while the sixth and seventh grade textbooks feature more research-oriented questions and exercises. Based on the research findings, it can be suggested that more content directing students to practical environmental education activities be included in social studies and science textbooks, examination of the contents of environmental education within the scope of other courses.

Anahtar Kelimeler

Environment, environmental education, curriculum, social studies, science

Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimleri Öğretim Programı ve Ders Kitaplarında Çevre Konuları

Öz

Bu araştırmada sosyal bilgiler ve fen bilimleri öğretim programları ile sosyal bilgiler ve fen bilimleri ders kitaplarının çevre eğitimi açısından incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada öncelikle çevre eğitiminin kapsamı literatüre dayalı olarak belirlenmiş ardından sosyal bilgiler ve fen bilimleri öğretim programları özel amaçlar, beceriler, değerler ve kazanımlarda çevre eğitimi konularına yer verilmesi açısından, ders kitapları ise çevre eğitimi konularının işlenişe yansıması bakımından incelenmiştir. Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği araştırmada veriler, doküman incelemesi tekniği ile toplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırmada ulaşılan sonuçlara göre fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarının genel amaçlarında çevre eğitimi konularına yer verildiği tespit edilmiştir. Öğretim programlarının 4. ve 5. sınıf kazanımlarında öğrencilerin yakın çevrelerinde gözlemleyebilecekleri insan – çevre etkileşimine yönelik, 6. ve 7. sınıf kazanımlarında ise kaynakların bilinçli kullanımı, geri dönüşüm ve küresel çevre sorunlarına yönelik ifadelere yer verildiği tespit edilmiştir. Çevre eğitimi konularının 4. ve 5. sınıf ders kitaplarında bol örnek ve görsellerle ele alındığı, 6. ve 7. sınıf ders kitaplarında ise daha çok araştırmaya yönelik soru ve etkinliklere yer verildiği belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarından hareketle sosyal bilgiler ve fen bilimleri ders kitaplarında öğrencileri çevre eğitimi konusunda uygulamalı etkinliklere yönlendiren içeriklere daha fazla yer verilmesi, çevre eğitimine ilişkin içeriklerin diğer dersler kapsamında da incelenmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Çevre eğitimi, Ders kitabı, Öğretim programı, sosyal bilgiler, Fen bilimleri

Kaynakça

• Adıyaman, M. (2021). İlkokul ve ortaokulda güncel öğretim programlarının çevre eğitimi açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ahi Evran Üniversitesi, Kırşehir.
• Akhan, N. E. & Kaymak, B. (2020). Opinions of science and social studies teachers on teaching science-related subjects in secondary schools. Journal of Education and Future, 19, 61-73.
• Akınoğlu, O. & Sarı, A. (2009). İlköğretim programlarında çevre eğitimi. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 30, 5-29.
• Aktepe, V. & Temur, M. (2018). Öğretim programlarında çevre eğitimi. R. Sever, E.Yalçınkaya (Ed. ), Çevre eğitimi, (s. 129-162). Ankara: Pegem.
• Atasoy, E. (2019). İnsan-doğa etkileşim ve çevre için eğitim. Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Bakaç, E. (2019). 2005 fen ve teknoloji müfredatı, 2013 ve 2018 fen bilimleri dersi müfredatlarının karşılaştırılması: 2005 fen ve teknoloji dersi öğretim programı, 2013 ve 2018 fen bilimleri öğretim programlarının karşılaştırılması. İnsan Bilimleri Dergisi, 16 (3), 857-870. https://doi.org/10.14687/jhs.v16i3.5386
• Baykal, H. & Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
• Bulut, M. (2015). Ortaöğretimde öğrencilerin çevresel risk algısı, tutum ve bilgi düzeylerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Cappellaro, E. (2018). Çevre Eğitiminde Disiplinlerin Entegrasyonu: Multı, Inter, Transdisipliner Yaklaşımlar, Şahin, H. (ed.). Multidisipliner Çalışmalar-4 (Eğitim Bilimleri) (115-135). Podgorica: Institut za Geografiju.
• Coolican, H. (2009). Research methods and statistics psychology. London: HodderEducation.
• Demir, E. & Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derleme Dergisi, 7(2), 7-18.
• Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16(1), 207-227.
• Duman, B. & Tural, A. (2021). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi incelenmesi. Uluslararsı Eğitim ve Değerler Sempozyumu, 452-461.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve İnsan Dergisi, 65(66), 1-13.
• Erten, S. & Köseoğlu, P. (2022). Ortaokul fen bilimleri kitaplarında “sıfır atık projesi”. Milli Eğitim Dergisi, 51 (234), 1085-1110. DOI: 10.37669/milliegitim.837265.
• Güven, E. & Hamalosmanoğlu, M. (2012). İlköğretim 4. sınıf fen ve teknoloji ders kitabındaki çevre içerikli etkinliklerin disiplinler arası yaklaşım yönünden incelenmesi. Journal of European Education 2(1), 1-8.
• Hesapçıoğlu, M. (1994). Türkiye’de çevre eğitimi konusunda gelişmeler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6,115-122.
• İbret, B. Ü. & Yılmaz, O. (2019). Sosyal bilgilerde çevre eğitimi: lisansüstü çalışmalara ait bir inceleme. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 431-449.
• Karakuş, S. & Şeyihoğlu, A. (2021). 5. Sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki “çevre sorunları” konulu etkinliklerin disiplinlerarası öğretim yaklaşımı yönünden incelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 0 (88), 451-466.
• Kaya, N. Çobanoğlu, M.-T. & Artvinli, E. (Kasım, 2010). Sürdürülebilir kalkınma için türkiye’de ve dünyada çevre eğitimi çalışmaları.6. Uluslar arası Coğrafya Sempozyumu, 407-418.
• Kızılay, E. & Şentürk, M. L., (2021). Ortaokul fen bilimleri dersi öğretim programının çevre eğitiminin amaçları çerçevesinde incelenmesi. Journal of Individual Differences in Education, 3(2), 60-73.
• Laçin-Şimşek, C. (2004). Fen bilimleri öğretim programı ve ders kitaplarına göre çevre eğitiminde etik ve estetik değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 2(8-9), 127-146. Marpa, E. P. (2020). Navigating environmental education practices to promote environmental awareness and education. International Journal on Studies in Education, 2(1), 45-57.
• MEB. (2015). Çevre eğitimi öğretim programı, [İnternet: 15.05.2022]https://kirikkale.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_08/27110659_evreeitimiretimprogram.pdf
• MEB. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı, [İnternet 20.05.2022] file:///C:/Users/Hp/Desktop/%C3%87evre%20e%C4%9Fitimi/%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20ve%20%C3%87evre/Kitaplar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018%20.pdf MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı,[İnternet: 20.05.2022] http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf
• MEB.(2021). Çevre eğitimi müfredatına iklim değişikliği de eklendi, [İnternet: 09.04.2022]https://www.meb.gov.tr/cevre-egitimi-mufredatina-iklim-degisikligi-de-eklendi/haber/24859/tr
• MEB. (2021). 4. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı.
• MEB. (2021). 5. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı.
• MEB. (2021). 6. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı.
• MEB. (2021). 7. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı.
• MEB. (2021). 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı.
• MEB. (2021). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı.
• MEB. (2021). 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı.
• MEB. (2022). Çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programı, [İnternet: 15.05.2022] file:///C:/Users/Hp/Downloads/202244102710628-2022-10-cevre-egitimi-iklim-degisikligi-ogretim-programi-web%20(1).pdf
• Ozanener, S.(2004). Çevre (doğa) eğitimi, Marın, M. C. & Yıldırım, U. (Ed.), Çevre sorunlarına çağdaş yaklaşımlar (585-610).Beta Basım, Kırklareli.
• Öz-Aydın, S., Ekersoy, S. & Özkan, B. (2022). Türkiye’de eğitim ve öğretim programları, çevre okuryazarlığının gerçekleştirilmesini ne kadar desteklemektedir? Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 66-89.
• Özbuğutu, E. (2021). 2018 ilköğretim ve ortaöğretim programlarında çevre konusunun yeri. EKEV Akademi Dergisi,0(86), 249-268.
• Özdemir, M. & Gökçe, N. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 61-71.
• Öztürk, T. & Öztürk-Zayimoğlu, F. (2016). Sosyal bilgiler öğretim programının çevre eğitimi açısından analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1533-1550.
• Punzalan, C. H. (2020). Evaluating the environmental awareness and practices of senior high school students: basis for environmental education program. Aquademia, 4(1), 1-7.
• Raman, R. A. Attitudes and behavior of Ajman University of Science and Technology Students towards the environment. IAFOR Journal of Education, 4(1), 60-88.
• Şahin, K. (2021). Çevre eğitimi ve Türkiye’deki ilköğretim okullarının çevre eğitimine ilişkin müfredatlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Turan, S., & Koç, A. (2021). Fen bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarının çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 178-195.
• T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı (2004). Türkiye çevre atlası. Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı.
• Tüysüz, S. (2020). 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara: Tuna Matbaacılık.
• UNESCO (1978). Conférence intergouvernementale sur l'éducation relative à l'environnement, rapport final de Tbilissi (URSS), [İnternet: 20.05.2022] https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000032763_fre
• Ünal, S. & Dımışkı, E. (1999). UNESCO-UNEP himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,16(17), 142-154.
• Yıldırım, A. &Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. & Sayhan, H. (2018). Sosyal bilgiler eğitimi lisans programlarını çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), 9-26.
• Yirik, F. (2020). Hayat bilgisi ve fen bilimleri ders kitaplarının çevre kazanımları açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Yolcu, O. (2014). Cumhuriyetten (1923) günümüze (2013) ilköğretim birinci kademe hayat bilgisi ve fen ve teknoloji öğretim programları çevre eğitimi açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Yücel, S. & Morgil, F. İ. (1998). Yüksek öğretimde çevre olgusunun oluşturulması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14, 84-91.