İklim Değişikliğinin Malatya İlinde Kayısı Rekoltesi ve Coğrafi Dağılışına Etkileri

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 2, 119 - 146, 05.09.2022

Yunus Emre Balcıoğlu Coşkun Kaya Mesut Demircan

https://doi.org/10.53472/jenas.1136337

Öz

İçinde bulunduğumuz yüzyılda, iklim değişikliğinin çevresel etkileri giderek yaygınlaşmakla beraber tarım ürünleri üzerindeki etkisi de önemli derecede hissedilmektedir. Bu nedenle iklim değişikliğinin ve jeomorfolojik yapının kayısı üzerindeki etkilerinin araştırıldığı bu çalışmada, dünya kayısı üretiminin en yoğun olarak yapıldığı Malatya ili seçilmiştir. Araştırmada, arazi gözlemleri, anket çalışması ile birtakım meteorolojik ve tarımsal verilerinden yararlanılmıştır. Fenolojik dönemin başlangıçlarını belirlemek için büyüme sezonu başlangıcını tayin eden 6 ardışık gün metodu kullanılmıştır. Sıcaklık ve don parametrelerinde görülen değişimler için Mann Kendall sıralı istatistik metodu ile doğrusal trend analizi yöntemlerinden yararlanılmıştır. Anket sonuçlarına göre özellikle 2000 yılından sonra verimde bir düşüş ve kayısıya zarar veren olaylarda bir artış olduğu görülmüştür. 1980-2020 yıllarını kapsayan dönemde yıllık sıcaklık ortalamalarında doğrusal trend analizine göre toplam 2,4 ℃ ve aynı dönemin ortalama sıcaklığına göre 1.3 ℃ ’lik bir artış olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte kayısı fenolojik safhasının başlamasında 20.2 günlük bir erkene kayma olduğu ortaya çıkarılmıştır. Öte yandan ilkbahar geç donlarının sıklık ve sürekliliklerinde bir artış olduğu ve bu hadiselerinin kayısı rekolteleri üzerindeki etkisinin önemli olduğu görülmüştür. Bunun haricinde iklimde meydana gelen ısınma, yüksek plato sahalarında susuz kayısı yetiştiriciliğinin ortaya çıkmasına imkân sağlamıştır. Sonuç olarak iklimde görülen değişimin, kayısı ürününün rekoltesi ve coğrafi dağılışı üzerinde görülen birtakım etkileri farklı açılardan ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İklim Değişikliği, Kayısı, Malatya

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Meteorolojik verileri sağlayan Meteoroloji Genel Müdürlüğü’ne ve anket çalışmalarına büyük bir özveri katılan Malatya halkına teşekkür ederiz.

Effects of Climate Change on Apricot Harvest and Geographical Distribution in Malatya Province

Öz

In the 21st century, the environmental effects of climate change are gradually becoming prevalent and its impact on agriculture production is felt substantially. For this reason, in this study, Malatya which has the most intense apricot production in the world was selected and the influence of climate change as well as geomorphological structure on apricot was investigated. In the research, field observations, a questionnaire, and several meteorological and agricultural data sets were utilized. So as to determine the onset of the phenological season, the method of 6 consecutive days was used to define the launching of the growing period. For determining changes in temperature and frost parameters, Mann Kendall sequential statistical and linear trend analyses were used. According to questionnaire results, a decrease in yield and an increase in events that are detrimental to apricot, especially after the 2000s were determined. Regarding the linear trend analysis, it was observed that the annual average temperature totally increased by 2.4 ℃ between 1980 and 2020. Besides, in respect of the average temperature of the same period, the temperature increased at 1.3 ℃ was calculated. Meanwhile, it was found that the beginning of the apricot phenological stage moved by 20.2 days to an earlier time. In addition, it was detected that the late spring frost's occurring frequency numbers and duration increased and its effect was found to be vital to the apricot crop. In addition to these results, warming in climate allowed non-irrigated apricot cultivation in upland areas. As a result of, climate changes, several effects on the yield and geographical distributions of apricot products have been tried to reveal from different perspectives.

Anahtar Kelimeler

Climate change, Apricot, Malatya

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Abacı, Z., & Asma, B. (2010). Bazı Kayısı Çeşitlerinin Farklı Ekolojik Alanlardaki Biyolojik Özelliklerinin Analizi. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 165-168.
• Acarsoy Bilgin, N., & Mısırlı , A. (2016). Bazı Kayısı (Prunus armeniaca L.) Çeşitlerinin Farklı Ekolojilerdeki Fenolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. (Özel sayı), 179-188. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi.
• Ardel A., Kurter A. ve Dönmez Y., 1969. Klimatoloji Tatbikatı. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1123, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayınlarından No: 40, Taş Matbaası, İstanbul.
• Asma, B. (2011). Her Yönüyle Kayısı. Malatya: Uyum Ajans.
• Atalay, İ. (1976). Türkiye’de Vejetasyon Sürelerinin Dağılışı. Atatürk Üniversitesi Araştırma Dergisi(7), 247-279.
• Atış, E., & Çelikoğlu, Ş. (2017). KAĞIZMAN İLÇESİNDE KAYISI ÜRETİMİ VE YÖRE EKONOMİSİNE KATKILARI. Marmara Coğrafya Dergisi(36), 191-205.
• Avcı, V., & Esen, F. (2019). MALATYA HAVZASI’NDA SICAKLIK VE YAĞIŞIN TREND ANALİZİ. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi (INIJOSS), 8(1), 230-246.
• Alexander, L., & Herold, N. (2016). ClimPACT2: Indices and software.
• Bendif, H., Benmehia, R., Bahlouli, F., Tellache, S., Slamani, A., & Zedam, A. (2017). Contribution to the study of some aspects of pollination in six varieties of apricot in the region of M'sila (Algeria). Journal of Scientific Agriculture(1), 347-351.
• Bilgin, N., & Mısırlı, A. (2015). Farklı Ekolojik Koşullardaki Kayısı Çeşitlerinde Toprak ve Yaprak Besin Elementi İçeriklerinin Karşılaştırılması. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg, 52(1), 31-37.
• Bourguiba, H., Audergon, J., Krichen, L., Trifi-Farah, N., Mamouni, A., Trabelsi, S., & Khadari, B. (2012). Loss of genetic diversity as a signature of apricot domestication and diffusion into the Mediterranean Basin. BMC Plant Biology, 12(1), 1-17.
• Darkot, B. (1943). Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri arasında Yukarı Fırat Bölgesi. III. Üniv. Haftası, 225-268.
• Demircan, M., Alan, I., and Sensoy, S., (2011). Increasing resolution of temperature maps by using Geographic Information Systems (GIS) and topography information, EMS Annual Meeting Abstracts, Vol. 8, EMS2011-182, 11th EMS/10th ECAM
• Demircan, M, Arabacı, H., Bölük, E., Akçakaya, A., Şensoy, S., ve Ekici, M., (2013). İklim Normalleri ve 1981-2010 Sıcaklık Normallerinin Coğrafî Bilgi Sistemleri ile Topografya Kullanarak Yüksek Çözünürlüklü Grid Veri Setinin Üretilmesi, 6. Atmosferik Bilimler Sempozyumu, İTÜ, İstanbul-Türkiye.
• Demircan, M., Türkoğlu,N., ve Çiçek, İ., (2014). Mevsimlik Sıcaklık Normallerinin (1971-2000) Coğrafî Bilgi Sistemleri ile Yüksek Çözünürlüklü Veri Setinin Üretilmesi, TÜCAUM VIII. Coğrafya Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi, 23-24 Ekim 2014, Ankara
• Demircan, M., Türkoğlu, N., Çiçek, İ., (2017). İklim Değişikliği: Modelden Sektörel Uygulamalara (Climate Change: From Model to Sectoral Applications), Türk Coğrafya Kurumu 75. Yıl Uluslararası Kongresi, Ankara, (a)
• Demircan, M., Arabacı, H., Gürkan, H., Eskioğlu, O., Coşkun, M., (2017). Climate Change Projections for Turkey: Three Models and Two Scenarios, Türkiye Su Bilimi ve Yönetimi Dergisi (Turkish Journal Of Water Science & Management), ISSN:2536 474X Publication number:6777, Volume: 1 Issue: 1, Ankara, (b)
• Dizdar, Y. (2003). Türkiye'nin Toprak Kaynakları. Ankara: Kozan Ofset.
• Doğan, İ., & Karabulut, M. (2022). Türkiye’de Büyüme Derece Günlerinin Zamansal ve Mekânsal Trendinin İncelenmesi. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi(8 (1)), 122-133.
• Elibüyük, M. (1994). Malatya Coğrafyası. Malatya Kültür Dergisi(2), 14-20.
• Ercisli, S. (2009). Apricot culture in Turkey. Scientific Research and Essay, 4(8), 715-719.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul: Sucuoğlu Matbaası.
• Erol vd. (1987). Aşağı Fırat Bölgesinde Bugünkü ve Kuvaterner'deki Doğal Çevre Koşulları. Ankara: ODTÜ Aşağı Fırat Projesi 1978-79 Çalışmaları.
• Fırat Kalkınma Ajansı, (2010). Kayısı Araştırma Raporu, T.C. Fırat Kalkınma Ajansı, Hazırlayan: Muhammed Raşid ÜNAL, Uzman, Malatya.
• Gecer, M., Kan, T., Gündoğdu, M., Ercisli, S., İlhan, G., & Sağbaş, H. (2020). Physicochemical characteristics of wild and cultivated apricots (Prunus armeniaca L.) from Aras valley in Turkey. Genet Resour Crop Evol(67), 935-945.
• Gu, M. (1995). Apricot cultivars in China. In II International Workshop on Apricot Culture and Decline XXII IHC 2009, 63-68.
• Günek, H. (1995). Darende Ovası ve Gürün Çevresinin Fiziki Coğrafyası. Coğrafya Anabilim Dalı. Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güser, Y., Demircan, M., Arabacı, H., Coşkun, M., (2017). Investigation of Frost Disaster According to Climate Change Projections, Turkey Climate Change Congress - TCLCC'2017 5-7 July 2017, Istanbul, Turkey
• Gürgöze, S., & Uzun, A. (2020). Ozan Kanyonu’nun Jeomorfolojisi, Malatya/Türkiye. Kesit Akademi Dergisi, 6(25), 116-128.
• İlhan, E. (1970). Darende-Gürün bölgesinde bazı Jeomorfoloji olaylar. Jeomorfoloji Dergisi(2), 71-77.
• İskender, C. (1994). Ağın-Arapgir çevresinin (Elazığ kuzeybatısı) jeomorfolojisi. Coğrafya Anabilim Dalı. Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İzbırak, R. (1983). Türkiye Jeomorfolojisi Fasükül I. Ankara: Doğuş Matbası.
• Karadenizli vd. (2016). Late Eocene-Early Miocene Palaeogeographic Evolution of Central Eastern Anatolian Basins, the Closure of the Neo-Tethys Ocean and Continental Collision. Journal Geologıcal Socıety of India(88), 773-798.
• Kaya, C. (2020). Ayvalıtohma Çayı Havzası Aşağı Çığırının Jeomorfolojisi. Coğrafya Anabilim Dalı. Marmara Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuzucuoğlu vd. (2019). The Geomorphological Regions of Turkey. C. Kuzucuoğlu, A. Çiner, & N. Kazancı (Dü) içinde, Landscapes and Landforms of Turkey (s. 41-180). Springer.
• MEB, (2011). Bahçecilik, Kayısı Yetiştiriciliği, 621EEH039, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Ankara
• MGM, (2014). İklim Projeksiyonlarına göre Akarsu Havzalarında Sıcaklık ve Yağış Değerlendirmesi, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Araştırma Dairesi Başkanlığı, Klimatoloji Şube Müdürlüğü, Ankara
• MGM, (2015). Yeni Senaryolar ile Türkiye İklim Projeksiyonları ve İklim Değişikliği TR2015-CC, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Araştırma Dairesi Başkanlığı, Klimatoloji Şube Müdürlüğü, Ankara
• Özdemir, M. (1994). Ömerli (Şiro) Çayı Havzası genel ve uygulamalı jeomorfolojisi. Elazığ: Fırat Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özüpekçe, S. (2021). Malatya’da Tarımsal Arazi Kullanımı ve Kayısı Tarımının Önemi. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 62-77.
• Sunkar vd. (2008). Tohma Çayı Yukarı Havzası'nın (Kangal Batısı) Jeomorfolojisi. Coğrafya Dergisi(17), 16-36.
• Sunkar vd. (2008a). KURUCAOVA VE YAKIN ÇEVRESİNİN (MALATYA) JEOMORFOLOJİSİ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 1-22.
• Sunkar, M., Hatun, Ü., & Toprak, A. (2013). Malatya Havzası ve Çevresinde İklim Özelliklerinin Meyveciliğe Etkisi. 3rd International Geography Symposium - GEOMED, (s. 566-574).
• Şaroğlu, F., & Güner, Y. (1981). Doğu Anadolu'nun Jeomorfolojik gelişimine etki eden öğeler ; Jeomorfoloji, teketonik, volkonizma ilişkileri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni(24), 39-50.
• TBMM, (2021). Türkiye Büyük Millet Meclisi, Küresel İklim Değişikliğinin Etkilerinin En Aza İndirilmesi, Kuraklıkla Mücadele ve Su Kaynaklarının Verimli Kullanılması için Alınması Gereken Tedbirlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, Ankara (https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss300.pdf)
• TOB (2021). İklim Değişikliği ve Tarım Değerlendirme Raporu, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Türkoğlu, N., Çiçek, İ., & Şensoy, S. (2012). Türkiye’de İklim Değişikliğinin Meyve Ağaçları ve Tarla Bitkilerinin Fenolojik Dönemlerine Etkileri. (s. 151-164). Ankara: TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu.
• Valiliği M., & Yakar, Ö. (2004). Sosyal, kültürel ve ekonomik yönleri ile Malatya. Malatya Valiliği.
• Ulusal Kayısı Çalıştayı (2014). Ulusal Kayısı Çalıştayı, 18 – 19 Kasım 2014, Malatya, T.C. Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığı, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Yanar, M. (2016). Bazı Kayısı Çeşit ve Genotiplerinin Fenolojik, Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Karakterizasyonu. Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı.
• Yıldırım, M., U., Demircan, M., Özdemir, F., A. ve Sarıhan, E., O., (2016). İklim Değişikliğinin Haşhaş (Papaver somniferum L.) Üretim Alanlarına Etkisi, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 25, SAYI: ÖZEL SAYI-2, ISSN: 1302-4310, E-ISSN: 2146-8176, DOI: 10.21566/tarbitderg.282851, sayfa:289-295, Ankara.