Afet Sonrası Taşınan Yerleşmelerin Değerlendirilmesi: Sekli Köyü (Beypazarı) Örneği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 22, 16.04.2024

Canan Koç , Ahmet Koç

https://doi.org/10.53472/jenas.1412321

Öz

İnsanoğlu tarihin her döneminde çeşitli afetlerin sonucu olarak can ve mal kayıpları ile karşılaşmıştır. Ülkemizde deprem, heyelan, sel, yangın gibi afetler sıklıkla yaşanmaktadır. Afet sonrasında hayatta kalanlar sosyo-ekonomik ve çevresel sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bunlardan biri olan ve temel ihtiyaç olarak belirtilen barınma sorununun öncelikle giderilmesi gerekmektedir. Afet sonrası yaşamın normale dönmesi için yerleşimin yeniden kurulması büyük önem taşımaktadır. Afet yaşanan yerin tekrar yapılanmaya uygun olmaması nedeniyle yerleşimlerin yer değiştirmesi mümkün olmaktadır. Çalışmada, 1979 yılında yaşanan yangın sonucunda yer değiştiren Ankara ili Beypazarı ilçesinde bulunan Sekli köyü ele alınmaktadır. Afet sonrası yeniden yapılan yerleşim yeri ve önceki yerleşim alanı karşılaştırılarak, sosyal, ekonomik ve fiziksel açıdan uygunluklar ve sorunlar değerlendirilmekte, öneriler geliştirilmektedir. Sekli’de afet sonrası yerleşim yeri ve konutların mimari özellikleri yangın öncesi yaşam alanından farklılık göstermektedir. Yaşanan yangın sonucunda köyün güneyinde düz ve düze yakın alanda yer seçilmiş, konutlar geleneksel konut dokudan farklı olarak inşa edilmiş, yörenin topoğrafik özellikleri, sosyo-ekonomik yapısı göz ardı edilmiştir. Yangın sonuçları ağır olan ve özellikle kırsal bölgelerde daha hızlı yayılan, köyün ya da mahallenin tamamının yanmasına neden olan bir olgudur. Dolayısıyla afet sonrasında ekolojik, sosyo-ekonomik ve kültürel özellikleri dikkate alan planlama ve uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yangın, Yeniden Yerleşim, Afet Sonrası, Sekli

Evaluation Of Settlements Removed After Disaster: The Case Of Sekli Village (Beypazarı)

Öz

Mankind has faced loss of life and property as a result of various disasters in every period of history. Disasters such as earthquakes, landslides, floods and fires are frequently experienced in our country. Survivors of disasters face socio-economic and environmental problems. The problem of housing, which is one of them and stated as a basic need, should be solved first. The re-establishment of the settlement is of great importance in order for life to return to normal after the disaster. Because the disaster site is not suitable for reconstruction, it is possible to relocate the settlements. In this study, the village of Sekli, located in the Beypazarı district of Ankara province, which was displaced as a result of the fire in 1979, is discussed. By comparing the post-disaster reconstructed settlement and the previous settlement, the suitability and problems in terms of social, economic and physical aspects are evaluated and suggestions are developed. In Sekli, the post-disaster settlement and architectural features of the houses differ from the pre-fire living area. As a result of the fire, a flat and nearly flat area was chosen in the south of the village, the houses were built differently from the traditional housing pattern, and the topographic features of the region were ignored. Fire is a phenomenon that has heavy consequences and spreads faster especially in rural areas, causing the entire village or neighborhood to burn. Therefore, there is a need for planning and practices that take into account ecological, socio-economic and cultural characteristics after the disaster.

Anahtar Kelimeler

Fire, Re-Establishment Of Settlement, Post-Disaster, Sekli

Kaynakça

• Acerer, S. (1999). Afet konutları sorunu ve deprem örneğinde incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Adilcevaz, (2022). İdare lambası, http://www.adilcevaz13.com/idare-lambasi-el-cirasi-858h.htm.Erişim Tarihi:18.07.2022.
• AFAD, (2021). Türkiye Afet Bilgi Bankası (TABB) verileri, https://tabb-analiz.afad.gov.tr/Genel/Raporlar.aspx.Erişim Tarihi:17.04.2021.
• AFAD, (2022). Afet İstatistikleri, https://www.afad.gov.tr/afet-istatistikleri. Erişim Tarihi:15.02.2024.
• Akbulut, G. (2011). Türkiye’de yer değiştiren yerleşmelere bir örnek: Arguvan ilçe merkezi (Malatya), Marmara Coğrafya Dergisi, 24, 471-492.
• Ankara İtfaiyesi, (2013). https://itfaiye.ankara.bel.tr/ankara-itfaiyesi/istatistikler. Erişim Tarihi:18.04.2022.
• Ankara İtfaiyesi, (2020). https://itfaiye.ankara.bel.tr/ankara-itfaiyesi/istatistikler. Erişim Tarihi:18.04.2022
• Apaydın, A. (2019) Ankara ili yangın haritasının oluşturulması ve yangınla mücadele önerileri, Dönem Projesi, Ankara Üniversitesi.
• Arnall, A., Thomas, D.S.G., Twyman, C.,& Liverman, D., (2013). Flooding, resettlement, and change in livelihoods: evidence from rural Mozambique. Disasters, 37,468–488.
• Arnall, A. (2019). Resettlement as climate change adaptation: what can be learned from state-led relocation in rural Africa and Asia? Clim. Dev., 11(3), 253–263.
• Badri, S.A., Asgary, A., Eftekhari, A. R., & Levy, J. (2006). Post-disaster resettlement, development and change: A case study of the 1990 Majil earthquake in Iran. Disasters, 30, (4), 451–468.
• Barua, P. Eslamian, S., & Rahman, S.H. (2021).Rehabilitation and relocation program for climate displaced people of Bangladesh, in: W.L. Filho (Ed.), Handbook of Climate Change Management, Springer Nature, Switzerland.
• Bekem Kara, İ. (2017). Giresun ili yangın istatistiklerinin incelenmesi (2011-2016), Karadeniz Fen Bilimleri Dergisi, 7(2) 96-105.
• Brookings, Georgetown University, UNHCR, (2015). Guidance on protecting people from disasters and environmental change through planned relocation. https://.www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/06/GUIDANCE_PLANNEDRELOCATI ON_14-OCT-2015.pdf. Erişim Tarihi:14.10.2015.
• Bukvic, A. (2018). Towards the sustainable climate change population movement: The relocation suitability ındex. Clim. Dev.10 (4),307–320.
• Carrasco, S. Ochiai, C., & Okazaki, K. A. (2016). Study on housing modifications in resettlement sites in Cagayan de Oro, Philippines, J. Asian Architect. Build Eng.15(1),25–32.
• Chen, T.L. (2019) Structural analysis of how place attachment and risk perceptions affect the willingness to live in an earthquake-prone area, Disaster Prev. Manag. Int. J. 29(4),557–573.
• Chen, T.L., & Tsai, C.E. (2021). Coping with extreme disaster risk through preventive planning for resettlement, International Journal of Disaster Risk Reduction, 64,102531.
• Connell, J., & Lutkehaus, N., (2017). Environmental refugees?A tale of two resettlement projects in coastal Papua New Guinea. Aust. Geogr. 48(1),79–95.
• Correa, E., Ramirez, F., & Sanahuja, H., (2011). Populations At Risk Of Disaster: A Resettlement Guide. The World Bank, Washington DC.
• CTIF, (2023). Center of fire Statistics, World Fire Statistics, International Association of Fire and Rescue Services, No:28.
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, (2022). Çevresel göstergeler, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/turlerine-gore-afetler-i-85851. Erişim Tarihi:17.04.2022.
• Demirtaş, N. (2016). Taşınacak anıt eserlerin arkeopark konsepti içerisinde konumlanarak sergilenmesine yönelik proje raporu, Hasankeyf’te Bulunan Anıtların Taşıma ve Koruma Proje Yapımı İşi, Ankara: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Arşivi, Ankara.
• Duran, E.( 2023). Yılın ilk 9 ayında 2 bin 197 orman yangınına müdahale edildi. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/yilin-ilk-9-ayinda-2-bin-197-orman-yanginina-mudahale-edildi/3035571. Erişim Tarihi:15.02.2024.
• Enginöz, E.B., &Ünlü, A. (2006). Afet konutlarında tasarım değerlendirmesi: Afyon-Dinar örneği, İtüdergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım, 5(2), 37-50.
• Ergünay, O. (1996). Afet yönetimi nedir? Nasıl olmalıdır?,TÜBITAK Deprem Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 263s. Ankara.
• Erler, M. Y. (2000). 1870 yılında doğu Karadeniz’de çıkan yangın ve etkileri, Tarih Araştırmaları Dergisi, 20(31), 209-218.
• Facebook, (2022). Sekli Mahallesi, https://www.facebook.com/groups/2346713148915626/media. Erişim Tarihi:18.07.2022.
• Forsyth, A., & Peiser, R. (2021). Lessons from planned resettlement and new town experiences for avoiding climate sprawl, Landscape and Urban Planning, 205,103957.
• Gayrimenkul Mevzuatı, (2023), 6785 Sayılı İmar Kanunu, https://gayrimenkulmevzuati.com/kanun-6785. Erişim Tarihi:22.12.2023.
• Girgin, M. (1995). Kütle hareketleri nedeniyle yer değiştirilen yerleşmelere bir örnek: Gördes (Manisa), Doğu Coğrafya Dergisi, 1, 155-173.
• Gökçe, O., Özden, S., &Demir, A. (2008). Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Bayındırlık Ve İskan Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı, Ankara.
• Gök, Y. (1995). Horasan-Gerek Köyü'nde 30 Ekim 1983 depremi sonrası yapılan afet konutlarının başlıca planlama sorunları, Doğu Coğrafya Dergisi, 1(1), 174-199.
• Gökçe, O., & Tetik, Ç. (2012). Teoride ve Pratikte Afet Sonrası İyileştirme Çalışmaları, Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara.
• Hakim, S.S., Ahmed, S.S. &Bosu, S.P. (2015). Ashrayan (shelter): A tale of socio-spatial negotiation by the displaced, Contemporary Urban Issues Conference, Istanbul.
• Harita TR, (2021). Sekli köyü nerede ve hangi ilçeye bağlı? https://www.haritatr.com/sekli-koyu-haritasi-mfc0. Erişim Tarihi:04.11.2021.
• Holzer, H.J. &Lerman, R.I. (2006). Employment issues and challenges in post-katrina new Orleans, in: M.A. Turner, S.R. Zedlewski (Eds.), After Katrina: Rebuilding Opportunity and Equity into the New New Orleans, Urban Institute, Washington, DC.
• Hoyois, P., Below,R., Scheuren, J-M., &Guha-Sapir.D. (2006). Annual Disaster Statistical Rewiew Numbers and Trends.Univeriste Catholique de Louvain-Brussels-Belgium. Brussels.
• International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies -IFCR. (2014). What is a disaster? http://www.ifrc.org. Erişim Tarihi:20.09.2022.
• İBB, (2018). İstanbul İtfaiye Müdürlüğü İstatistikleri 2013-2018, İtfaiye Müdürlüğü, İstanbul.
• İBB, (2022). İstanbul Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Başkanlığı İstatistikler 2018-2022, İstanbul.
• Janofsky, M. (1999). Town Relocating to Escape Jet Noise. New York Times, April 19, A14.
• Jazib, M. (2023). Yearender 2023: Biggest Natural Disasters that Occurred Around the World 2023 https://www.jagranjosh.com/general-knowledge/biggest-natural-disasters-happen-in-the-world-2023-1703059527-1. Erişim Tarihi:12.02.2024.
• JICA,(2004). Türkiye’de Doğal Afetler Konulu Ülke Strateji Raporu, Ankara.
• Johnson,C. (2002). What’s the big deal about temporary housing? types of temporary accommodation after disasters: example of the 1999 Turkish earthquakes, Proceedings of the 2002 TIEMS Disaster Management Conference, May 14-17, 2002 University of Waterloo, Canada.
• Khan T.H. (2014). Houses in Transformation: Search for the Implicit Reasons, Springer.
• Koç, C. (2023). Fotoğraf arşivi.
• Limoncu, S., & Bayülgen, C. (2005). Türkiye’de afet sonrası yaşanan barınma sorunları, Megaron YTÜ Mim. Fak. e-Dergisi, 1(1), 18-27
• Matti,S., Cullen,M., Reichardt,U., &Vigfusdottir,A. (2023). Planned relocation due to landslide-triggered tsunami risk in recently deglaciated areas. International Journal of Disaster Risk Reduction, 86, 103536.
• Mevzuat Bilgi Sistemi, (1959). Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo =7269&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3. Erişim Tarihi:22.04.2022.
• Mevzuat Bilgi Sistemi, (2023) https://mevzuat.gov.tr/ Erişim Tarihi:22.04.2022.
• Monday, J.L. (2002). Building back better: creating a sustainable community after disaster, Natural Hazards Informer, vol. 3, www.colorado.edu/hazards/publications/ informer/infrmr3/informer3b.htm.
• Muşmal, H. (2006) Beyşehir kazası Kurucaova köyü'nde yaşanan 1909 ve 1932 yılı afetleri ve afet sonrasında yeniden yapılanma faaliyetleri, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 16, 69-90.
• Nüfusune, (2023). Sekli mahallesi nüfusu Beypazarı Ankara https://www.nufusune.com/178051-ankara-beypazari-sekli-mahallesi-nufusu. Erişim Tarihi:15.01.2023.
• Okada, T., Haynes, K., Bird, D., Van den Honert, R., & King, D. (2014). Recovery and resettlement following the 2011 flash flooding in the Lockyer Valley. International Journal of Disaster Risk Reduction, 8, 20–31.
• Olshansky, R.B. (2006). Planning after hurricane Katrina, J. Am. Plann. Assoc. 72(2),147–153.
• Özkazanç, S. (2015). Sosyal, mekânsal ve ekonomik boyutlarıyla afetzede konutları, Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı 14-16 Ekim 2015, DEÜ, İzmir.
• Our World in Data. (2023). Number of recorded natural disaster events. https://ourworldindata.org/grapher/number-of-natural-disaster-events. Erişim Tarihi:19.02.2024.
• Parvin, A. (2019). Envisioning Ru-Ban: Socio-Spatial Re-vitalization along Kumar Nod in Faridpur, UDD & ArchKU, Dhaka.
• Parvin, A., &Mostafa, A. (2010). Re-thinking disaster-prone vernacular settlement: a comprehensive strategic planning towards disaster-adaptive settlements ın Bangladesh. 5th International Seminar on Vernacular Settlements, Colombo, Sri Lanka.
• Parvin, A., Hakim, S.S., & Islam, M.A. (2022). Policy, design, and way of life in resettlement projects:The case of Ashrayan, Bangladesh, International Journal of Disaster Risk Reduction, 77, 103073.
• Patel, S., &Hastak, M. (2013). A framework to construct post-disaster housing, Int. J. Disast. Resil. Built Environ. 4(1),95–114.
• Pekşen, M. F., Uyaroğlu, Y., &Soyhan, H. S. (2020). İstanbul, Ankara ve Sakarya illerinin 2018 yılı itfaiye olaylarının karşılaştırılması. Uluslararası Yakıtlar Yanma ve Yangın Dergisi, (8), 1-19.
• Resmi Gazete, (1968). Afetlerin Genel Hayata Etkinliğine İlişkin Temel Kurallar Hakkında Yönetmelik https://resmigazete.gov.tr/arsiv/13007.pdf. Erişim Tarihi:22.04.2022.
• Rogers, S., & Xue, T. (2015). Resettlement and climate change vulnerability: Evidence from rural China. Global Environ. Change 35, 62–69.
• Sekli Köyü Muhtarlığı, (2022). Fotoğraf arşivi.
• Sevgi, S., Yılmaz, M., &Koparan, C. (2021). Hasankeyf, İmam Abdullah zaviyesi taşıma ve koruma uygulamaları, Sanat Tarihi Dergisi, 30(2), 1089-1115.
• Sevgi, S., &Yılmaz, M. (2022). Hasankeyf Artuklu hamamı koruma ve kurtarma (taşıma) uygulama çalışmaları, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi (84), 39-61.
• Sina, D., Chang-Richards, A. Y., Wilkinson, S., &Potangaroa, R, (2019a). A conceptual framework for measuring livelihood resilience: Relocation experience from Aceh, Indonesia. World Dev. 117, 253–265.
• Sina, D., Chang-Richards, A.Y., Wilkinson, S., &Potangaroa, R., (2019b). What does the future hold for relocated communities post-disaster? Factors affecting livelihood resilience. Int. J. Disaster Risk Reduct. 34, 173–183.
• Sipe, N., &Vella, K. (2014). Relocating a flood-affected community: Good planning or good politics? Journal of the American Planning Association, 80(4),400–412.
• Şengün, H., &Sipahi, E.B. (2017). Afet ve Barınma: Türkiye’nin Afet Sonrası Kalıcı Konut Uygulamaları, Yerel Yönetimler Üzerine Seçme Yazılar, Sakarya Dolunay Matbaacılık Reklam San. ve Tic. Ltd. Şti.,197-214.
• Tarım ve Orman Bakanlığı, (2018) Corine Arazi Örtüsü, https://corinecbs.tarimorman.gov.tr/ Erişim Tarihi:20.03.2023.
• Tercan, B. (2008). Afet bölgelerinde yeniden yerleştirme ve iskân politikaları, Doğubayazıt afetzede yerleşim alanları uygulama örneği, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
• Tsai, S.L. Ochiai, C. Deng, C.Z.,&Tseng, M.H. (2021). A sustainable post-disaster housing development framework for an indigenous Hao-Cha community in Taiwan: Considering culture and livelihood in housing extensions, Int. J. Disast. Resil. Built Environ. https://doi.org/10.1108/IJDRBE-02-2021-0019.
• Tuncel, M. (1977). Türkiye’de yer değiştiren şehirler hakkında bir ilk not, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 119-128.
• Tuncel, M. (1981). Türkiye’de doğal olaylar sonucunda yer değiştiren kentler, İstanbul Üniversitesi Yerbilimleri Dergisi, 1-2, 115-124.
• Türkçe Bilgi, (2021). Sekli, Beypazarı, https://www.turkcebilgi.com/sekli,_beypazar%C4%B1. Erişim Tarihi:04.11.2021.
• UNHCR, (2018). Climate change and disaster displacement; key messages on the international protection. https://www.unhcr.org/5c0172f24.pdf. Erişim Tarihi:05.01.2021.
• Vanclay, F. (2017). Project-induced displacement and resettlement: From impoverishment risks to an opportunity for development? Impact Assessment and Project Appraisal, 35(1),3-21.
• Vlaeminck, P., Maertens, M., Isabirye, M., Vanderhoydonks, F., Poesen, J., Deckers, S., &Vranken, L. (2016). Coping with landslide risk through preventive resettlement. Designing optimal strategies through choice experiments for the Mount Elgon region. Uganda. Land Use Policy, 51, 301–311.
• VY Maps, (2021). Description of Sekli, Beypazarı, https://vymaps.com/TR/Sekli-Beypazari-559068654186392/ Erişim Tarihi:04.11.2021.
• Walelign, S.Z., Cutter, S.L., &Lujala, P. (2021). Resettlement capacity assessments for climate induced displacements: Evidence from Ethiopia, Climate Risk Management, 33, 100347.
• Weerasinghe, S. (2014). Planned Relocation, Disasters And Climate Change: Consolidating Good Practices And Preparing For The Future, United Nations High Commissioner for Refugees, Geneva, Switzerland.
• Williams, D.R., & Vaske, J.J.(2003) The measurement of place attachment: Validity and generalizability of a psychometric approach, For. Sci. 49(6),1–11.
• Yangın ve Güvenlik, (2018). Gelişmiş ülkelerde ve Türkiye'de yangın istatistikleri, https://www.yangi nguvenlik.com.tr/yayin/797/gelismis-ulkelerde-ve-turkiye-de-yangin-istatistikleri_23649.html#.Ylv474XP1PY. Erişim Tarihi:17.04.2022.
• Yılmaz, A. (2003). Türk Kamu Yönetiminin Sorun Alanlarından Biri Olarak Afet Yönetimi, PEGEM A Yayıncılık, Ankara.
• Young, D., & Essex, S. (2019). Climate change adaptation in the planning of England’s coastal urban areas: Priorities, barriers and future prospects. Journal of Environmental Planning and Management, 63(5),912–934.
• Zedlewski, S.R. (2006). Building a Better Safety Net for the New New Orleans, in: M. A. Turner, S.R. Zedlewski (Eds.), After Katrina: Rebuilding Opportunity and Equity into the New New Orleans, Urban Institute, Washington, DC.