The Place Of The Tangible And Intangible Cultural Heritage Values Of The Railways In The Collective Memory: The Case Of Sivas Railway District

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 85 - 106, 16.04.2024

Ayşenur Ede , Ayşen Çelen Öztürk

https://doi.org/10.53472/jenas.1451980

Öz

Intercity transportation facilities of cities play an important role. The transportation network and established industrial facilities expanded with the Republic are one of the important steps taken in the development of cities. Railways, the most important complements of the uneven industrial revolution of human distribution; It provides insight into many areas such as the architecture of the period in which they were built, technology, production techniques and socio-socio-cultural structure. Throughout the periods in which they were built and their development, the molds became symbolic structures of the cities and gained an important place in the memory of the city. It was examined through the example of the Sivas traction workshop, emphasizing how important the railways are for the cities that still continue their choices and have tangible and intangible cultural heritage values, and how they are kept in the collective memory of the citizens in order to maintain this. It is important to preserve all kinds of structures, furniture, documents and documents related to the continuation of the railway and to transfer them to future generations. Railway culture will only multiply where it is shared and will always keep its place in social memories alive. Within the scope of this study, it is aimed to reveal tangible and intangible cultural heritage elements by questioning the place of railways, which are the most important social and physical parts of cities, in historical and current collective memory. This product; First of all, after the literature review on the subject, this situation was broken down in the physical analysis of the city of Sivas in order to question change and urban relations. Kevin Lynch's structuring of analyzes through "Urban Image Parameters"; Their distribution, regions, signs, elements and focal points were determined. After the analysis, the impact of the results on the survey questions of the exchange campus and Cer Workshop (TÜRASAŞ) was determined. A survey was prepared to question the place of the points and signs recorded in the traction workshop and the railway campus in the collective memory. The place of the railways' tangible and intangible cultural heritage values in the collective memory continues to be determined in survey details. As a result of the study, different perspectives continue to emerge, along with the effects on the place in the memory of the urban dweller in this area.

Anahtar Kelimeler

Railway, Cultural Heritage, Intangible Cultural Heritage, Collective Memory, Sivas Railway Campus

Demiryollarının Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras Değerlerinin Kolektif Bellekteki Yeri: Sivas Demiryolu Yerleşkesi Örneği

Öz

Kentlerin gelişiminde şehirlerarası ulaşım olanaklarının önemli bir rolü vardır. Cumhuriyet ile birlikte genişletilen demiryolu ağı ve kurulan sanayi tesisleri kentlerin gelişmesinde atılan önemli adımlardan biridir. İnsanlık tarihini değiştiren endüstri devriminin en önemli tamamlayıcısı olan demiryolları; yapıldıkları dönemin mimarisi, teknolojisi, yapım tekniği, toplumun sosyo-kültürel yapısı gibi birçok alanda fikir sahibi olmamızı sağlamaktadır. Yapıldıkları dönemde ve kullanıldıkları süreç boyunca demiryolu yapıları kentlerin simgesel yapılarından olmuş ve kentlinin hafızasında önemli bir yer edinmiştir. Demiryolu taşımacılığıyla ilgili her türlü yapı, mobilya, belge ve dokümanın korunması, gelecek kuşaklara aktarılması önem arz etmektedir. Somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerine sahip kentler için demiryollarının ne kadar önemli olduğunu ve bunu sürdürmek için kentlinin kollektif belleğindeki durumunu incelemek gerektiğinin üzerinde durularak Sivas demiryolu yerleşkesi ve Cer Atölyesi örneği üzerinden irdelenmiştir. Demiryolu kültürü, ancak paylaşıldığı noktada çoğalacak ve toplumsal hafızalardaki yerini her zaman diri tutacaktır. Bu çalışma kapsamında kentlerin en önemli toplumsal ve fiziksel bileşeni olan demiryollarının, geçmişte ve günümüzde kolektif bellekteki yerini sorgulayarak somut ve somut olmayan kültürel miras ögelerini ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Bu tez çalışmasında; öncelikle konu ile ilgili yapılan literatür taramasından sonra, demiryolu ve kent ilişkisini sorgulamak amacıyla Sivas kentinin fiziksel analizinde bu durum irdelenmiştir. Kevin Lynch’in ‘Kent İmgesi Parametreleri’ üzerinden analizler yapılarak; yollar, sınır/kenarlar, bölgeler, işaret ögeleri ve odak/düğüm noktaları belirlenmiştir. Analiz sonrasında Sivas demiryolu yerleşkesi ve Cer Atölyesi’nin (TÜRASAŞ) anket sorularına öncülük edecek parametreler belirlenmiştir. Belirlenen parametreler, odak noktaları ve işaret ögelerinin kolektif bellekteki yerini sorgulamak amacıyla anket soruları hazırlanmıştır. Demiryollarının somut ve somut olmayan kültürel miras değerlerinin kolektif bellekteki yeri anket sorularıyla belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda, bu alanın kentlinin hafızasındaki yeri üzerindeki etkileriyle beraber, farklı bakış açıları ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu, Somut Kültürel Miras, Somut Olmayan Kültürel Miras, Kolektif Bellek, Sivas Demiryolu Yerleşkesi

Kaynakça

• Ağraz, G., Eroğlu, E., & Yıldız, M. E. (2020). Modern Kentin Saati*: Sivas Cer Atelyesi. Mimarlık, (414). Akın Güler, G., & Tutal, O. (2015). Eskişehir Kent Merkezi’nde Demiryolunun Yer Altına Alınarak Terk Ettiği Zeminin Kentsel Mekâna Katılımı, 27. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi, 01-02.
• Assmann, J. Kültürel Bellek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Aydoğdu Atasoy, Ö. (2019). Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Miras ve Türkiye. Folklor/Edebiyat, 25 (99), 657-659.
• Bahar, O., Çelik, N., & Samırkaş, M. (2016). Farklı Boyutları ile Sürdürülebilir Turizm. Süre Yayınevi, İstanbul.
• Basat, E. M. (2013). Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek. Millî Folklor, 61.
• Bergson, H. (1999). The Creative Mind: an Introduction to Metaphysics, (Trans: Mabelle L. Andison). Bridgewater, New Jersey: Replica Books.
• Baş, T. (2005) Anket Nasıl Hazırlanır Uygulanır Değerlendirilir. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Boyer, M. C. (1994). The City of Collective Memory: Its Historical Imagery and Architectural Entertainments, MIT Press, Cambridge, Mass.
• Boyer, P. & Wertsch, J. V. (2015). Zihinde ve Kültürde Bellek, (Çev. Y. Aşçı Dalar), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar.
• Burman, P. (1997 ). “Philosophies for Conserving the Railway Heritage”, Conserving the Railway Heritage, Burman, P. & Stratton, M., eds, E&FN Spon, London, s.18-33.
• Can, M. (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik Çalışma Raporu (Eylül 2009), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar?, (Çev: Alâeddin Şenel), Ayrıntı Yayınları.
• Cossons, N. (1997). An agenda for the railway heritage, Conserving the Railway Heritage, Burman, P. ve Startton, M., eds, E&FN Spon, 3-17, London.
• Draaisma, D. (2007) Bellek Metaforları Zihinle İlgili Fikirlerin Tarihi (Çev: G. Koca) İstanbul, Metis Yayınları.
• Deniz, T. & Diker, O. (2016). Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Miras ve Türkiye (2.Baskı) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, ISBN:978-605-318-756-1, 227 sayfa.
• Demirci, B. (2009). İktisat Sosyolojisi Açısından Sivas Cer Atölyesi ve Değişen Zaman Bilinci. Cumhuriyet Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri I (27-30 Ekim 2008), Sivas.
• Doğu, T. & Varkal Deligöz, M. (2017). Hafıza Kutusu: Bir Kentsel Kolektif Bellek Deneyi(mi), Megaron, c. 12, s. 4, ss. 545-552.
• Ekici, M., & Fedakâr, P. (2013). " Ege Üniversitesi" Deneyimleriyle Somut Olmayan Kültürel Mirası" Yaşatarak Koruma". Millî Folklor, 25(100).
• Ekizoğlu, G. (2012). Demiryolu yerleşkelerinin endüstriyel miras olarak korunma sorunları: İzmir-Aydın hattı üzerindeki demiryolu yerleşkeleri örneği. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Emir İlhan, M. (2018). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Belleğin Mukavemeti, Hatırlama, Kültür ve Tarih Açısından Girit”, Mediterranean Journal of Humanities, 8/1, 227- 235.
• Erll, A. (2008). Cultural Memory Studies: An Introduction. In A. Erll & A. Nünning (Eds.), Cultural Memory Studies: An International and Interdisciplinary Handbook (pp. 1–19). Berlin: Walter de Gruyter.
• ICOMOS. (2021). Railways as a World Heritage Sites. Icomos Türkiye: http://www.icomos.org.tr/, Erişim Tarihi: 15/01/2023.
• Halbwacs, M. (2019). Kolektif Bellek, (Çev. Zuhal Karagöz), Pinhan Yayınları.
• Kıraç, A. B. (2001). Türkiye’deki Tarihi Sanayi Yapılarının Günümüz Koşullarına Göre Yeniden Değerlendirilmeleri Konusunda Bir Yöntem Araştırması. (Doktora Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kösebay Erkan, Y., & Ahunbay, Z. (2009). Anadolu Demiryolu mirası ve korunması. İTÜDERGİSİ/a, 7(2).
• Köşkeroğlu, E. (2006). Demiryolu Mirası – Korunması, Dosya 03, TMMOB Ankara Şubesi Yayınları, Bülten 45,19-23, Ankara.
• Kuşçuoğlu, G. Ö., & Taş, M. (2017). Sürdürülebilir kültürel miras yönetimi. Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1), 58-67.
• Lefebvre, H. (1991). The production of space. The Production of Space.
• Mahiroğulları, A. (2009). Cumhuriyet’ten Günümüze Sivas’ta Ekonomik Yapı ve İstihdam. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10 (1), 175-194.
• Mahiroğulları, A., (2018). Bozkırdaki Çekirdek Sivas. Özlem Kitabevi, Sivas, 520 s.
• Nora, P. (2006) Hafıza Mekânları. (Çev: M. E. Özcan), Ankara, Dost Kitabevi.
• Özdemir Dağıstan, M. Z. (2005). Türkiye’de kültürel mirasın korunmasına kısa bir bakış. TMMOB Planlama Dergisi, 1, 20-25.
• Özpay, G. A., & Akpınar, E. (2020). Kültürel Mirasa Bir Örnek: Sivas Cer Atölyesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 25(44), 1-12.
• Rossi, A. (2006). Şehrin Mimarisi, (Çev. Nurdan Gürbilek), İstanbul, Kanat Yayınları.
• Sayar, S. (2011) Kolektif Bellek Bağlamında Tuzla Köyiçi Bölgesi’nin Mekânsal Değişiminin İrdelenmesi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Seçer Kariptaş, F. (2019). Endüstriyel miras kavramı çerçevesinde endüstri yapılarının yeniden işlevlendirilmesi ve elektrik santralleri örneği üzerinden analizi.
• Silverman, H. ve Ruggles, D. F. (2007). Cultural Heritage and Human Rights. H. Silverman ve D.F. Ruggles (Eds.).Cultural Heritage and Human Rights içinde (ss.3-22). USA.:Springer.
• Sönmez, F., & Baran, M. (2020). Erken Cumhuriyet Dönemi Endüstri Yerleşkelerinden Bir Örnek: Sivas Cer Atölyesi (1939). 7. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (13–14 Mart 2020/Ankara) (UBAK), 67.
• Şenyiğit, Ö., Erten, E. (2011) “Adana Mersin Demiryolu Hattı Üzerindeki İstasyon Binalarının Tarihi ve Mimari Analizi”, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 26(1), s. 37-55.
• Tanyeli, G. (2000). “Endüstri Arkeolojisi Yapılarının Korunması ve Yeniden İşlevlendirilmesi” Domus m, sayı:8, s.50-51.
• Tekin, Ş. (2014). Bir Fabrikadan Fazlası Cer Atelyesi. Hayat Ağacı Dergisi, (26): 4-10.
• Tunçer, M. (2017). Dünden Bugüne Kültürel Miras ve Koruma, Gazi Kitapevi, Ankara.
• TÜİK. (2022). TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Veri Tabanı Türkiye 2022 Yılı Nüfusu. Erişim Tarihi: 02.12.2023
• Türk Dil Kurumu (TDK). (2023). https://sozluk.gov.tr/ Erişim tarihi: 20.06.2023.
• Türkyılmaz, Dilek. (2013). “Somut Olmayan Kültürel Miras Çalışmaları Bağlamında Türksoy Bölgesel Seminerlerine İlişkin Bir Değerlendirme”. Millî Folklor 100 (Kış 2013): 40-49, 2013.
• UNESCO. (1972). “United Nations Educational, Scientific and Cultural” (http://www.unesco.org.tr)
• Ünal, M. (2009). Endüstri mirası kapsamında İstanbul Yedikule TCDD Atölyelerinin mimarisi ve koruma sorunları. (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Ünlü, S. N. (2017). “Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekân İlişkisi: Mersin Örneği”, Planlama Dergisi 2017;27(1) s. 75–93, İstanbul.
• Üredi, K. (2006). Bir Şehrin Beş Hali. Ötüken Yayınları, İstanbul, 279 s.
• Üredi, K. (2016). Sivas’ımı Sıtkınan Sevdim. Kitabevi Yayınları, İstanbul, 255 s.
• Yıldırım, H. (1993). Cumhuriyet Döneminde Sivas Şehri (1923-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve Inkılâp Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir.
• Zelizer, B. (1995). Competing memories: Reading the past against the grain: The shape of memory studies.