Rumeli ve Kafkasya’dan Atranos’a Göçler ve Göçmenlerin İskânı (1895-1910)

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 12, 29.12.2021

Celil Bozkurt

Öz

19. Yüzyılda büyük toprak kayıplarına uğrayan Osmanlı Devleti, zamanla yoğun bir göç dalgasına maruz kaldı. Balkanlar ve Kafkasya’da yabancı topraklarda kalan Osmanlı’nın eski tebaası, Anadolu topraklarına göç etmeye başladı. Anadolu’da göçmenlerin en çok iskan edildiği vilayetlerden birisi de Hüdavendigar Vilayetiydi. Vilayete bağlı Bursa Sancağı’nın Atranos kazası; Avrupa, Rumeli ve Kafkaslardan gelen çeşitli göçmenlerin iskân edildiği bir bölge oldu. Bölge, Bosna Hersek, Bulgaristan, Batum ve Kazan’dan gelen göçmenlere ev sahipliği yaptı. Atranos’ta kurulan Muhacirin Komisyonları, göçmenlerin iskân edilmesinde ve ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli roller üstlendi. Atranos’a gelen göçmenler, zaman zaman yer değiştirse de bölgedeki varlıklarını günümüze kadar devam ettirdi. Bu makale, 1878 tarihli Berlin Antlaşması’ndan sonra Osmanlı Devletinden kopan Balkanlar ve Kafkasya’daki bazı Türk-Müslüman halkın Atranos kazasına olan göçlerini incelemektedir. Araştırma, büyük oranda Osmanlı arşiv belgelerine dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Göç, Hüdavendigar Vilayeti, Atranos, Rumeli, Kafkasya

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Sadâret Mektubi Kalemi (A}MKT)
• BOA. A}MKT. 526/24.BOA. A}MKT. 522/2.
• Sadaret Muhasebe (A}MHM)
• BOA. A}MHM. 523/29.
• BOA. A}MHM. 521/26.
• Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO)
• BOA. BEO. 449/33641.
• BOA. BEO. 623/46657.
• BOA. BEO. 660/49459
• BOA. BEO. 691/51781.
• BOA. BEO. 759/56889.
• BOA.BEO. 999/74857.
• BOA. BEO. 3805/285313.
• İdarî Kısım (DH.İD)
• BOA. DH. İD. 97/2.
• İrade Dahiliye (İ.DH)
• BOA. İ. DH. 1324/39.
• BOA. İ.DH. 1412-31.
• BOA. İ.DH.1483/34.
• BOA. İ.DH. 1088/85335.
• Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT)
• BOA. DH. MKT. 261/9.
• BOA. DH. MKT. 354/11.
• BOA. DH. MKT. 384/50
• BOA. DH. MKT. 436/6.
• BOA. DH. MKT. 1903/27.
• BOA. DH. MKT. 1884/94.
• BOA. DH. MKT. 428/11.
• BOA. İDH.1483/34.
• Tedrisât-ı İbtidâiye Kalemi (MF.İBT)
• BOA. MF. İBT. 471/21.
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları (MV)
• BOA. MV. 80/112.
• Şûrâ-yı Devlet (ŞD)
• BOA. ŞD.442/9.
• BOA. ŞD. 1562/20.
• BOA. ŞD. 1563/12.
• Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV)
• BOA. Y.MTV. 290/61.
• Dündar, F. (2018). İttihat ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İletişim Yayınları, 7. Baskı, İstanbul.
• Gündüz, T. A. (2012)Bosna Boşnakların Osmanlı Topraklarına Göçü 1879-1912, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• İpek, N.(1997).Kafkaslardaki Nüfus Hareketleri, Türkiyat Mecmuası, Cilt 20, s.273-313.
• İpek, N.(1999).Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Kaplanoğlu, R. & Kaplanoğlu, O. (2014)Bursa’nın Göç Tarihi,Nilüfer Belediyesi, Bursa.
• Karpat, K.(2010).Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• Kallek, C.(2002)“Kile”, İslam Ansiklopedisi, Ankara 2002, Cilt 25, s.568-571.
• Orat, J.A.,Arslan, N.O. &Tanrıverdi, M.(2011).Osmanlı’dan Cumhuriyete Kafkas Göçleri, Kars.
• Servet-i Fünun. (1896). No:287, Cilt: 12, 11 Eylül.
• Seyhan, Ş. (2014).Kırım’dan Bursa’ya Göç Eden Muhacirler ve Yerleşme Problemleri (1853-1914), (Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.