Karamanlılar ve Karamanlı Kültürüne Genel Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 52 - 63, 29.09.2023

Zafer Gedikli

Öz

Bu çalışmada Karamanlılar olarak bilinen, 1923 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan mübadele protokolüne dayanarak Yunanistan’a gönderilen ve orada zaman içinde asimile oldukları için yok olan Karamanlıların yaşayış tarzları ve kültürleri hakkında kısa bir inceleme yapılacaktır. Çalışmanın amacı, günümüzde unutulmaya yüz tutmuş olan Karamanlı kavramını hatırlatarak Türk tarih ve kültürünün ilginç bir bölümünü meydana getiren Karamanlılar hakkında farkındalık oluşmasına yardımcı olmaktır.
Türk araştırmacıların Yunancayı bilmemesi ve Karamanlıcayı tanımaması bu kültür mirasına zamanında sahip çıkamamanın bir nedenidir. Türkiye’deki üniversitelerin Türk Dili ve Edebiyatı bölümlerinin müfredatlarında Karamanlıcaya yer verilmemiş, hatta Tarih bölümlerinde dahi Anadolu’nun bu eski topluluğundan bahsedilmemiş olması Karamanlıların ve Karamanlı kültürünün unutulmasının temel sebeplerinden sayılabilir. 1923 Mübadelesini müteakip yazılı eserlerin büyük kısmı kaybolmuş, Karamanlılara ait taşınmaz kültür varlıkları (okul ve ev kitabeleri, hamam, çeşme, kilise, mezar taşları) yitip gitmiştir.
Karamanlılar üzerine yapılan araştırma ve çalışmaların çoğu da Karamanlıca eserlerin dil, konu ve yazım özellikleri, Karamanlıların tarihçeleri, yaşadıkları coğrafi bölgeler ve daha çok mübadele sonrasında karşılaştıkları sosyal ve ekonomik sorunlar hakkındadır. Bu Türk toplumunun kültür ve hayat tarzlarına ilişkin çok az araştırma yapılmıştır.
Bu yazı, Karamanlılık kavramının Türk Kültür tarihi açısından önemini vurgulayarak araştırmacıların konuya ilgilerini arttırmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Karamanlılar, Karamanlıca, Karamanlı Kültürü, Türk-Yunan İlişkileri, Karamanlı Tarihi, Kimlik, Kültür

Kaynakça

• Acar, V. (2017, Temmuz). “Türk Halk Hekimliğindeki Ocak Çeşitleri”. Lokman Hekim Dergisi: 54-72.
• Alagöz, C. E. (2022). “Ankara’da Ele Geçen Karamanlıca (Grek Harfli Türkçe) Bir Okul Kitâbesi”. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi: 27-35.
• Anzerlioğlu, Y. (2009). Karamanlı Ortodoks Türkler. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Balta, E. (1990). “Anadolulu Türkofon Hristiyanların Ulusal Bilinçlerini Araştırmaya Yarayan Kaynak Olarak Karamanlıca Kitapların Önsözleri”. Tarih ve Toplum: 19.
• Balta, E. (1990, Şubat). “Karamanlıca Kitapların Önsözleri”. Tarih ve Toplum (74): 82-84.
• Balta, E. (2012). Gerçi Rum İsek de, Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Balta, E. (2015). Nüfus Mübadelesi. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayın San. A.Ş.
• Balta, E. (2019). Karamanlı Yazınsal Mirasının Ocaklarında Madencilik. İstanbul: Yapı Kredi Yayıncılık.
• Baykurt, C. (1932). Osmanlı Ülkesinde Hristiyan Türkler. İstanbul: Sanayi Nefise Matbaası.
• Benlisoy, F., & Benlisoy, S. (2010). “Karamanlılar”, “Anadolu ahalisi” ve “aşağı tabakalar”: Türkdilli Anadolu Ortodokslarında kimlik algısı. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar (11): 7-22.
• Benlisoy, F., & Benlisoy, S. (2010). “Türkdilli Anadolu Ortodokslarında Kimlik Algısı”. Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar: 7-22. Cankara, M. (2011). İmparatorluk ve Roman: Ermeni Harfli Türkçe Romanları Osmanlı/Türk Edebiyat Tarihyazımında Konumlandırmak. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara.
• Cihangir, E. (1997). Papa Eftim'in Muhtıraları ve Türk Ortodoks Patrikhanesi. İstanbul: Turan Yayıncılık.
• Ercan, H. Y. (1967). “Fener ve Türk Ortodoks Patrikhanesi”. Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(8): 411-439.
• Eyice, S. (1962, Nisan). Karamanlidika, Bibliographie analytique d'ouvrages en langue turque imprimés en caractères grecs, I, 1584-1850, (=Karamanlidika, Yunan Harfleri ile Türk Dilinde Basılmış Kitapların Analitik Bibliyografyası, (1584-1850), . Belleten, 26(24): 369-374.
• Grigoriadis, İ. (2014). Kutsal Sentez: Yunan ve Türk Milliyetçiliğine Dini Aşılamak. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Iordanoglou, A. (1978). A Karamanlidic Funerary Inscription (1841) in Nicaea (İznik) Museum: 185-191.
• İbar, G. (2010). Anadolulu Hemşehrilerimiz: Karamanlılar ve Yunan Harfli Türkçe. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kahya, H. (2012). “Karamanlıca Eserlerde İslam İnancıyla İlgili Terimler. Türkiyat Mecmuası”, 22: 39-62.
• Karamanlıca Arşiv Çalışmaları. (2019). Karamanlı Rum Rahmetli Hacı Ana Kadinko ΙΙ / Η Καραμανλού Ρωμιά Συγχωρεμένη Χατζίνα Καντίνκω ΙΙ. https://www.youtube.com/watch?v=7dHdqFA0PTc adresinden alındı
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Misailidis, E. (1986). Temaşa-i Dünya ve Cefakâ-u Cefakeş. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Ongan, H. (1956, Ekim). “Şer'iye Sicillerinde Geçen Türkçe Kişi Adları”. Türk Etnoğrafya Dergisi (1): 92-94.
• Orakçı, M. (2020). Karamanlıca Kaynakların Işığında Türkçe Konuşan Ortodokslar ve Türk Yunan İlişkileri. İstanbul: Libra Kitapçılık ve Yayıncılık A.Ş.
• Önder, S. Y. (2018). “Selanik’teki Kütahyalı Mübadil Derlemelerinde Son Osmanlı Tarihi ve Karamanlı Kültürü”. LOJİ Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1): 5-27.
• Özil, A. (2016). Anadolu Rumları: Osmanlı İmparatorluğunun Son Döneminde Millet Sistemini Yeniden Düşünmek. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Sarıköse, B. (2008). Osmanlı Döneminde Sille. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Sertkaya, O. F. (2004). “Grek Harfleriyle Yazılmış Anadolu Karamanlı Ağzı Metinleri Üzerine”. Journal of Turkish Studies: 1-21.
• Şermet, S. K. (2017). “Hans Derschwamm'ın İstanbul ve Andaolu'ya Seyahat Günlüğünde”. Bartın Üniversitesi Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi: 62-71.
• Tanyu, H. (1988). Ahd-i Cedid. H. Tanyu içinde, TDV İslam Ansiklopedisi (s. 501-507). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. TDV İslam Ansiklopedisi: https://islamansiklopedisi.org.tr/ahd-i-cedid adresinden alındı
• Yaman, A. (2013). Zımmî. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 44, s. 438-440). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Yüce, N. (2010). “Karamanlı Türkleri”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 42(42): 155-164.