Kalsine Üleksitin Sulu Ortamda Karbonatlaştırılması Ve Sodyum Pentaborat Eldesi (Production Of Sodium Pentaborate From Carbonization of Calcined Ulexite With Carbon Dioxide in Aqueous Medium)

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 153 - 163, 30.08.2018

Veysel Selimoğlu

https://doi.org/10.30931/jetas.443357

Öz

TR

Türkiye %73 lük bir payla dünyanın en büyük bor rezervlerine sahip ülkesidir. Türkiye’de tinkal, kolemanit ve üleksit cevherleri çıkarılmaktadır. Tinkal, boraks ve kolemanit borik asit üretiminde kullanılmakta, üleksit ise konsantre halde ihraç edilmektedir. Genel bir proses olarak bu cevherlerin sülfürik asit ile reaksiyonundan borik asit elde edilmektedir. Bu çalışmada sülfürik asit yerine saf karbondioksit gazı kullanılarak üleksitin çözünmesi ve elde edilen ürünler incelenmektedir. Bu suretle fosil yakıtların yanma ürünü olan ve çevre için zararlı olduğu bilinen karbondioksitin liç reaktifi olarak kullanılarak B2O3 içeriği yüksek bir bor ürünü elde edilmesi amaçlanmıştır. Atmosferik basınç altında ve sulu ortamda 1 L lik ceketli cam reaktörde 160 ℃ de kalsine edilmiş üleksit örnekleriyle yapılan denemelerde sıcaklık, katı/sıvı oranı, tane iriliği ve zaman parametre olarak kullanılmıştır. Deney tasarımı Taguchi metoduna göre yapılmıştır. Deneysel sonuçlar varyans analizi ile analiz edilmiş, optimum çözünme şartları sıcaklık için 90 ℃, katı/sıvı oranı için 1/5, tane iriliği için < 75 µm ve süre için 60 dak olarak belirlenmiştir. Optimum şartlar doğrulama deneyleri ile doğrulandıktan sonra, bu şartlarda elde edilen çözeltiler sprey kurutucuda kurutularak elde edilen katı ürünün karakterizasyonu yapılmıştır. Bu ürünün XRD sinde kristal yapıda olmadığı görülmüş, kimyasal analizinde ise NaB5O8.xH2O olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, çözünme işlemlerinde elde edilen katı bakiyede karbondioksitin CaCO3 şeklinde stabilize edildiği XRD ve kimyasal analizlerle belirlenmiştir.

EN

Turkey is a largest boron reserves country with a share of 73% in the world. Tincal, colemanite and ulexite ores are extracted in Turkey. Tincal is used in the production of borax and also, colemanite, in the production of boric acid, while ulexite is exported in concentrated form. As a general process, boric acid is obtained by reacting boron ores with sulfuric acid. However, carbon dioxide is an acid gas. In this study, the use of pure carbon dioxide gas instead of sulfuric acid is used to dissolve ulexite and then the products obtained are characterized. It is aimed to obtain a high boron product with B2O3 content by using carbon dioxide as a leaching reactant, which is a product of combustion of fossil fuels and known to be harmful to the environment. In experiments carried out in a 1 L glass reactor under atmospheric pressure and in aqueous conditions with samples of ulexite calcined at 160 °C, temperature, solid / liquid ratio, particle size and time were used as parameters. The design of the experiment was made according to the Taguchi method. Experimental results were analyzed by analysis of variance and optimum dissolution conditions were determined as 90 ℃ for the temperature, 1/5 for the solid / liquid ratio, <75 μm for the particle size and 60 min for the time. After confirming with the optimum conditions verification tests, the solids obtained in these conditions were dried in the spray drier and the solid product obtained was characterized. This product was found not to be in crystal structure in XRD, but in chemical analysis it was determined to be NaB5O8.xH2O. It was also determined by XRD and chemical analyzes that the carbon dioxide was stabilized in the form of CaCO3 in the residue obtained in the dissolution process

Anahtar Kelimeler

Üleksit, karbondioksit, çözünme, optimizasyon

Kaynakça

• [1] Abalı, Y., Bayca, S. U., Mıstıncık, E.. “Leaching kinetics of ulexite in oxalic acid. Physicochem”. Probl. Miner. Process, 47 (2011): 139-148.
• [2] Demirkıran, N.. “Dissolution Kinetics of Ulexite in Ammonium Nitrate Solutions”, Hydrometallurgy. 95(1) (2009): 198-202.
• [3] Ekmekyapar, A., Demirkıran, N., Künkül, A., “Dissolution Kinetics of Ulexite in Acetic Acid Solutions”, Chemical Engineering Research and Design, 86 (2008): 1011-1016.
• [4] Karagöz, Ö., Çopur, M., Kocakerim, M.M., Kinetic Analysis of SO2 using ulexite ore in an aqueous medium, 353 (2018): 214-226
• [5] Alsaran, A., Dubleks Yüzey İşlemi Uygulanmış Isı 5140 Çeliğinin Yapısal Mekanik ve Tribolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Makine Mühendisliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2001, Erzurum.
• [6] Bayca, S.U., Kocan, F., Abalı, Y., “Investigation of leaching kinetics of ulexite waste in oxalic acid solutions“, Chem. Biochem. Eng. Q., 28839(2014): 273-280.
• [7] Anonim, Chemanager Europe.October 2008,Page 29.
• [8] Çiftçi, H., “Modelling and Kinetic analysis of boric acid extraction from ulexite in citric acid solutions”, Can. Metall.Q., 51(1) (2012): 1-10.
• [9] Demirkıran, N., Bayrakçı, N., Asin, C., Dissolution of termally dehydrated ulexite in ammonium acetate solutions, Transac.Non ferrious Metal of China, 23(6) (2013): 1797-1803.
• [10] Diao, Y., Zheng, X., He, B., Chen, C., Xu, X., “Experimental Study on Capturing CO2 Greenhouse Gas by Ammonia Scrubbing”. Energy Conversion and Management 45(2004): 2283–2296.
• [11] Doğan, H.T., Yartaşı, A., “Optimization of dissolution of ulexite in phosphoric acid solutions”, J.Chem. Soc. Pakistan, 36(4) (2014): 601-605.
• [12] Elçiçek, H., Kocakerim, M.M., “Leaching Kinetics of ulexite ore in aqueous medium at different CO2 partial pressures”, Brez. J.Chem. Eng., 35(1) (2018): 111-122.
• [13] Graham, L. A., Rideout, G., Rosenblatt, D., Hendren, J., “Greenhouse Gas Emissions From Heavy-Duty Vehicles”, Atmospheric Environment, 42 (2008): 4665-4681.
• [14] Grande, C. A, Rodrigues, A. E., “Electric Swing Adsorption for CO2 Removal From Flue Gases”, Int. J. Greenhouse Gas Control, 2 (2008): 194-202.
• [15] Küçük, Ö., Kocakerim, M.M., Çopur, M., Yartaşı, A., “Optimization of Dissolution of Ulexite in (NH4)2SO4 Solutions”, Can. Metall. Q., 44(1) (2004): 53-58.
• [16] Lee, S., Maken, S., Park, J., Song, H., Park, J.,Shim, J., Kim, J., Eum, H., “A Study on the Carbon Dioxide Recovery from 2 ton-CO2/day Pilot Plant at LNG Based Power Plant”, Fuel, 87 (2008): 1734-1739.
• [17] Tunç, M., Yapıcı, S., Kocakerim, M., and Yartaşi, A., “The Dissolution Kinetics of Ulexite in Sulphuric Acid Solutions”, Chem. Biochem. Eng. Q, 15(4) (2001): 175-180.