Four new tree-ring chronologies from old black pine forests of Sandıras Mountain (Mugla, Turkey)

Yıl 2015, Cilt: 65 Sayı: 2, 1 - 16, 01.07.2015

Mehmet Doğan , Nesibe Köse

https://doi.org/10.17099/jffiu.64600

Öz

Sandıras Dağı'ndaki (Muğla) yaşlı karaçam ormanlarından dört yeni yıllık halka kronolojisi

Özet: Sandıras Dağı (2295 m), Güneybatı Anadolu'da, Ege ve Akdeniz Bölgesi sınırlarına paralel uzanan Gölgeli Dağları'nın güneybatısında yer almaktadır. Bu dağlık alan, Türkiye'de karaçamın (Pinus nigra Arn.) doğal olarak yayılış gösterdiği ve oldukça yaşlı ağaç topluluklarının yer aldığı alanlardan birisidir. Dağın 1200-2000 m yükseltileri arasında (özellikle dağın kuzey bölümünde), karaçam ormanı içinde anıt meşcereler ve bireysel olarak çok sayıda anıt nitelikteki karaçama rastlanmaktadır. Bu makalede, Sandıras Dağı'nda bulunan yaşlı karaçam ağaçları üzerine yapılan dendrokronolojik araştırmanın ilk sonuçları sunulmaktadır. Araştırma kapsamında; Sandıras Dağı kuzey ve güney yamaçlarından, karaçam ormanı alt ve üst yükseltilerinden olmak üzere dört yeni karaçam yöre kronolojisi oluşturulmuştur. Elde edilen kronolojilerin en uzunu 820, en kısa olanı ise 241 yıllıktır. En uzun kronoloji, dağın kuzey yamacı karaçam ormanı üst sınırına aittir. Bu araştırmada, Türkiye'de bugüne kadar incelenmiş karaçamlar içinde iklim değişkenliğine en duyarlı (duyarlılık katsayısı 0.27) ağaçlara, Sandıras Dağı kuzey yamacında, karaçam ormanı alt sınırında ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Sandıras Dağı, dendrokronoloji, karaçam, yıllık halka, Muğla

 

Four new tree-ring chronologies from old black pine forests of Sandıras Mountain (Mugla, Turkey)

Abstract: Sandıras Mountain is located in southwest of Gölgeli Mountain, which lies parallel to border of Aegean and Mediterranean Regions, in Southwestern Anatolia. This mountainous area is one of the natural distribution areas of black pine (Pinus nigra Arn.) and has the oldest black pine communities in Turkey. Monumental black pine stands and the large number of individual monumental trees can be observed between the 1200 and 2000 m elevations of the mountain (especially north slope of the mountain). In this paper, we present preliminary results of a dendrochronological research on old black pine trees of Sandıras Mountain. Four new tree-ring chronologies were built from upper and lower elevations of south and north slopes of the mountain. The shortest and the longest chronologies were 241 and 820 years-long (obtained from upper elevation of the north slope), respectively. In this research, we record the most sensitive black pine trees (mean sensitivity value is 0.27) of Turkey from the north slope of Sandıras Mountain.

Keywords: Sandıras Mountain, dendrochronology, black pine, tree-ring, Mugla

Received: 21 October 2014 - Revised: 04 November 2014 -   Accepted: 04 November 2014

To cite this article: Doğan, M., Köse, N., 2015. Sandıras Dağı'ndaki (Muğla) yaşlı karaçam ormanlarından dört yeni yıllık halka kronolojisi. Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University 65(2): 1-16. DOI: 10.17099/jffiu.64600

Anahtar Kelimeler

Sandıras Mountain, dendrochronology, black pine, tree-ring, Mugla

Sandıras Dağı'ndaki (Muğla) yaşlı karaçam ormanlarından dört yeni yıllık halka kronolojisi

Öz

Sandıras Dağı (2295 m), Güneybatı Anadolu'da, Ege ve Akdeniz Bölgesi sınırlarına paralel uzanan Gölgeli Dağları'nın güneybatısında yer almaktadır. Bu dağlık alan, Türkiye'de karaçamın (Pinus nigra Arn.) doğal olarak yayılış gösterdiği ve oldukça yaşlı ağaç topluluklarının yer aldığı alanlardan birisidir. Dağın 1200-2000 m yükseltileri arasında (özellikle dağın kuzey bölümünde), karaçam ormanı içinde anıt meşcereler ve bireysel olarak çok sayıda anıt nitelikteki karaçama rastlanmaktadır. Bu makalede, Sandıras Dağı'nda bulunan yaşlı karaçam ağaçları üzerine yapılan dendrokronolojik araştırmanın ilk sonuçları sunulmaktadır. Araştırma kapsamında; Sandıras Dağı kuzey ve güney yamaçlarından, karaçam ormanı alt ve üst yükseltilerinden olmak üzere dört yeni karaçam yöre kronolojisi oluşturulmuştur. Elde edilen kronolojilerin en uzunu 820, en kısa olanı ise 241 yıllıktır. En uzun kronoloji, dağın kuzey yamacı karaçam ormanı üst sınırına aittir. Bu araştırmada, Türkiye'de bugüne kadar incelenmiş karaçamlar içinde iklim değişkenliğine en duyarlı (duyarlılık katsayısı 0.27) ağaçlara, Sandıras Dağı kuzey yamacında, karaçam ormanı alt sınırında ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sandıras Dağı, dendrokronoloji, karaçam, yıllık halka, Muğla

Kaynakça

• Akkemik, Ü., 2004. Dendrokronoloji. İlkeleri, Biyolojik Temelleri, Yöntemleri ve Uygulama Alanları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 4484/479, ISBN No: 975-404-730-8, İstanbul.
• Akkemik, Ü., Aras, A., 2005. Reconstruction (1689–1994 AD) of April–August precipitation in southern part of central Turkey. International Journal of Climatology 25: 537–548, DOI: 10.1002/joc.1145.
• Akkemik, Ü., D'arrigo, R., Cherubini, P., Köse, N., Jacoby, G. C., 2008. Tree-ring reconstructions of precipitation and streamflow for north-western Turkey. International Journal of Climatology 28: 173–183, DOI: 10.1002/joc.1522.
• Asan, Ü., 1987. Türkiye ormanlarında saptanabilen anıt nitelikli ağaçların dünyadaki benzerleriyle karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 37A (2): 46-68.
• Cook, E., 1985. A time series analysis approach to tree-ring standardization. PhD. Dissertation. University of Arizona, Tucson, Az, USA.
• Cook, E., Briffa, K., Shiyatov, S., Mazepa, V., 1990a. Tree-ring standardization and growth-trend estimation. In: Cook, E., Kairiukstis, L.A. (Eds.), Methods of Dendrochronology: Applications in The Environmental Sciences, Kluwer Academic Publishers: pages 104–122, Amsterdam.
• Cook, E., Shiyatov, S., Mazepa, V., 1990b. Estimation of the mean chronology. In: Cook, E., Kairiukstis L.A. (Eds.), Methods of Dendrochronology: Applications in the Environmental Sciences. Kluwer Academic Publishers: pages 123–132, Amsterdam.
• Doğan, M., 2014. Sandıras Dağı'nda (Muğla) Buzullaşma ve Buzul Şekilleri. Ege Coğrafya Dergisi 20/1 (2011): 29- 52, ISSN 1300-5634, İzmir.
• Fritts, H. C., 1976. Tree Rings and Climate. Academic Press, ISBN: 0 12 268450-8, London.
• Grissino-Mayer, H. D., 2001. Evaluating crossdating accuracy: A manual and tutorial for the computer program COFECHA. Tree- Ring Research 57: 205–221.
• Grissino-Mayer, H. D., Holmes, R. L., Fritts, H. C., 1996. The International Tree-Ring Data Bank Program Library Version 2.0 User's Manual, Laboratory of Tree-Ring Research, University of Arizona, Tucson, Arizona.
• Güner, H. T., 2010. Sakarya Havzası Akım Verilerinin Dendroklimatolojik Yöntemlerle Rökonstrüksiyonları. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Holmes, R. L., 1983. Computer-assisted quality control in tree-ring data and measurements. Tree-Ring Bulletin 43: 69–78.
• Kara, S., 2011. Dendrokronolojik Analizler ile Sıcaklık ve Yağış Koşullarının İlişkisinin Değerlendirilmesi: Uludağ'ın Güneyinden İki Örnek Alan. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Köse, N., 2007. Batı Anadolu'da İklim Değişkenliği ve Yıllık Halka Gelişimi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Köse, N., Akkemik, A., Dalfes, H. N., Özeren, M. S., 2011. Tree-ring reconstructions of May–June precipitation of western Anatolia. Quaternary Research 75 (3): 438–450, DOI:10.1016/j.yqres.2010.12.005.
• Köse, N., Akkemik, A., Dalfes, H. N., Özeren, M. S., Tolunay, D., 2012. Tree-ring growth of Pinus nigra Arn. subsp. pallasiana under different climate conditions throughout western Anatolia. Dendrochronologia 30: 295-301.
• Köse, N., Akkemik, A., Güner, H. T., Dalfes, H. N., Grissino-Mayer, H. D., Özeren, M. S., Kındap, T., 2013. An improved reconstruction of May-June precipitation using tree-ring data from western Turkey and its links to volcanic eruptions. International Journal of Biometeorology 57: 691–701. DOI 10.1007/s00484-012-0595-x.
• Matlab, 2006. Matlab 6.5.1 Help.
• Schweingruber, F. H., 1988. Tree Rings, Basics and Applications of Dendrochronology. Kluwer Academic Publishers, 0-7923-0559-0(PB) Netherlands.
• Touchan, R., Funkhouser, G., Hughes, M. K., Erkan, N., 2005b. Standardized precipitation index reconstructed from Turkish tree-ring widths. Climatic Change 72: 339–353, DOI: 10.1007/s10584-005-5358-9.
• Touchan, R., Garfin, G. M., Meko, D. M., Funchouser, G., Erkan, N., Hughes, M. K., Wallin, B. S., 2003.
• Preliminary reconstructions of spring precipitation in southwestern Turkey from tree-ring width. International Journal of Climatology 23: 157–171, DOI: 10.1002/joc.850.
• Touchan, R., Xoplaki, E., Funhourser, G., Luterbacher, J., Hughes M. K., Erkan, N., Akkemik, Ü., Stephan, J., 2005a. Reconstruction of spring/summer precipitation for the Eastern Mediterranean from tree-ring widths and its connection to large-scale atmospheric circulation. Climate Dynamics 25: 75–98, DOI 10.1007/s00382-005-0016-5.
• Wigley, T. M. L., Briffa, K. R., Jones, P. D., 1984. On the average value of correlated time series, with applications in dendroclimatology and hydrometeorology. Journal of Climate and Applied Meteorology 23: 201–213.
• Yaltırık, F., 1988. Dendroloji Ders Kitabı I Gymnospermae (Açık Tohumlular). İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Yayın No: 3443/386, İstanbul.
• Yaltırık, F., Akkemik, Ü., 2011. Türkiye'nin Doğal Gymnospermleri (Açık Tohumlular). T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, IBSN: 978-605-60143-1-4. Ankara.