OKUL ÖNCESİ DÖNEM İŞİTME KAYIPLI ÇOCUKLARIN ARKADAŞ ALGILARI

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 3, 130 - 142, 21.10.2025

İrem Hazal Taş , Erhan Alabay

https://doi.org/10.57224/jhpr.1691219

Öz

Amaç: Bu çalışmanın amacı, okul öncesi dönem işitme kayıplı çocukların arkadaş kavramına yönelik algılarını incelemektir.
Gereç ve Yöntem: Araştırma nitel araştırma modellerinden biri olan olgubilim modeli ile tasarlanmıştır. Çalışmaya, İstanbul ili Avrupa yakasında Millî Eğitim Bakanlığına bağlı bir özel eğitim kurumunda öğrenim gören 8’i bilateral koklear implant, 2’si bilateral işitme cihazı kullanıcısı toplam 10 işitme kayıplı çocuk katılmıştır. Veriler “Kişisel Bilgi Formu” , “Arkadaş Algısı Görüşme Formu” ve çocukların çizdikleri resimler ile toplanmıştır.
Bulgular: Araştırmada çocukların çizimlerine ve görüşme verilerine dayalı olarak arkadaşlık algılarına dair dikkat çekici bulgular elde edilmiştir. Çocukların arkadaş temalı resimlerinde genellikle canlı ve parlak renkler kullanmaları, arkadaşlık ilişkilerini olumlu duygularla ilişkilendirdiklerini ortaya çıkartmıştır. Bununla birlikte, bazı çocukların arkadaş figürü olarak yalnızca bir hayvanı çizmiş olması ya da insan figürlerinde özellikle kulak detayına yer vermemesi, çocukların sosyal ilişkilerinde yaşadığı sınırlılıkların ve işitme engeline bağlı gelişimsel etkilerin görsel yansımaları olarak değerlendirilmiştir. Görüşme verileri ise çocukların arkadaşlarıyla olan ilişkilerini en çok oyun oynama üzerinden tanımladıklarını ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra, bazı çocuklar arkadaşlarını fiziksel görünüşleri ve özellikle kullandıkları yardımcı cihazlar aracılığıyla tanımlarken, duygusal özelliklere yapılan vurgu oldukça sınırlı kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

işitme kayıplı çocuklar , arkadaş , algı , işitme cihazı , koklear implant

Friend Perceptions of Preschool Period Children With Hearing Loss

Öz

The aim of this study is to examine the perceptions of preschool children with hearing loss regarding the concept of friendship. The research was designed using the phenomenological model, one of the qualitative research approaches. The study included a total of ten children with hearing loss, eight of whom were bilateral cochlear implant users and two were bilateral hearing aid users, all enrolled in a special education institution affiliated with the Ministry of National Education on the European side of Istanbul. Data were collected through a “Personal Information Form,” a “Friendship Perception Interview Form,” and the children’s own drawings. Based on the analysis of the drawings and interview data, noteworthy findings emerged concerning the children's perceptions of friendship. The frequent use of vibrant and bright colors in their friendship-themed drawings revealed that children associated friendships with positive emotions. However, the presence of animal figures as sole representations of friends in some drawings and the frequent omission of ear details in human figures were interpreted as visual reflections of the children’s limited social interactions and the developmental effects associated with hearing loss. Interview data further revealed that children most commonly described their friendships in terms of playing together. In addition, while some children described their friends based on physical appearance, particularly focusing on assistive devices, references to emotional characteristics remained quite limited.

Anahtar Kelimeler

Children with hearing loss , friemd , perception , hearing aid , cochlear implant

Kaynakça

• Çetinkaya N. 4-5 yaş arası okul öncesi çocukların sosyal-duygusal uyumu ile anne-babaların çocuk yetiştirme tutumları arasındaki ilişki (Kars ili örneği). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars, 2016.
• Durualp E. Anasınıfına devam eden çocukların sosyal becerilerine oyun temelli sosyal beceri eğitiminin etkisinin incelenmesi: Çankırı örneği. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2009.
• Gülay H. Okul öncesi dönemde akran ilişkileri. Ankara: Pegem; 2010.
• Van Hasselt VB, Hersen M. Handbook of social development: A lifespan perspective. New York: Springer Science & Business Media; 2013.
• Rubin KH, Bukowski WM, Parker JG. Peer interactions, relationships, and groups. In: Damon W, Lerner RM, Eisenberg N, editors. Handbook of Child Psychology. Hoboken: John Wiley & Sons; 2006. p. 571–645.
• Hartup WW. The company they keep: Friendships and their developmental significance. Child Dev. 1996; 67(1):1-13.
• Ladd GW, Burgess KB. Do relational risks and protective factors moderate the linkages between childhood aggression and early psychological and school adjustment? Child Dev. 2001;72(5):1579-1601.
• Patterson Mallin MJ. The impact of maternal expressiveness on child expressiveness and sociometric status. Chicago: De Paul University; 2003.
• Shepherd L. Gender, violence and security: Discourse as practice. London: Bloomsbury Publishing; 2008.
• Beyazkürk D, Anlıak Ş, Dinçer Ç. Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian J Educ Res. 2007;26:13-26.
• Choi DH, Kim J. Practicing social skills training for young children with low peer acceptance: A cognitive-social learning model. Early Child Educ J. 2003;31(1):41-45.
• Hay DF. Yours and mine: Toddlers’ talk about possessions with familiar peers. Br J Dev Psychol. 2006;24:39-52.
• Lee S, Yoo S, Bak S. Characteristics of friendships between children with and without mild disabilities. Educ Train Ment Retard Dev Disabil. 2003;38(2):157-166.
• Pijl SJ, Frostad P, Mjaavatn PE. Segregation in the classroom: What does it take to be accepted as a friend? Soc Psychol Educ. 2011;14:41–55.
• Webster A, Carter M. Social relationships and friendships of children with developmental disabilities: Implications for inclusive settings. A systematic review. J Intellect Dev Disabil. 2007;32(3):200-213.
• Jiménez-Romero MS. The influence of cochlear implants on behaviour problems in deaf children. Psicothema. 2015;27(3):229-234.
• Boons T, De Raeve L, Langereis M, Peeraer L, Wouters J, Van Wieringen A. Narrative spoken language skills in severely hearing impaired school-aged children with cochlear implants. Res Dev Disabil. 2013;34(11):3833-3846.
• Theunissen SC, Rieffe C, Kouwenberg M, Soede W, Briaire JJ, Frijns JH. Depression in hearing-impaired children. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 2011;75(10):1313-1317.
• Huber M, Burger T, Illg A, Kunze S, Giourgas A, Braun L, et al. Mental health problems in adolescents with cochlear implants: Peer problems persist after controlling for additional handicaps. Front Psychol. 2015;6:953.
• Kluwin TN, Stinson MS, Colarossi GM. Social processes and outcomes of in-school contact between deaf and hearing peers. J Deaf Stud Deaf Educ. 2002;7:200–213.
• Wauters L, Knoors H. Social integration of deaf children in inclusive settings. J Deaf Stud Deaf Educ. 2008;13:21–36.
• Most T. Speech intelligibility, loneliness, and sense of coherence among deaf and hard-of-hearing children in individual inclusion and group inclusion. J Deaf Stud Deaf Educ. 2007;12(4):495-503.
• Ersoy Ö, Avcı N. Özel gereksinimi olan çocuklar ve eğitimleri: Özel eğitim. İstanbul: Ya-Pa Yayıncılık; 2000.
• Yavuz H, Baran G, Bıçakçı MY. İşitme engelli ve işitme engeli olmayan 9-17 yaş grubundaki çocukların sosyal uyumlarının karşılaştırılması. Toplum Sosyal Hizmet. 2010;21(1):7-23.
• Şipal RF. 7-11 yaş arası işitme engelli ve işitme engeli olmayanların sosyal uyum düzeylerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2002.
• Terlektsi E, Kreppner J, Mahon M, Worsfold S, Kennedy CR. Peer relationship experiences of deaf and hard-of-hearing adolescents. J Deaf Stud Deaf Educ. 2020;25(2):153-166.
• Zaidman-Zalt A, Most T. Pragmatics and peer relationships among deaf, hard of hearing, and hearing adolescents. Pediatrics. 2020;146(Suppl_3): 298-S303.
• Aktan RN, Uludağ B, Terlemez Ş. Review of peer bullying in children with hearing loss. Egypt J Otolaryngol. 2024;40:77.
• Baltacı A. Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır? Ahi Evran Univ Sos Bilim Enst Derg. 2019;5(2):368-388.
• Patton MQ. Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Ed. Bütün M, Demir SB). Ankara: Pegem Academy; 2014.
• Yıldırım A, Şimşek H. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2018.
• Huberman M, Miles MB. The qualitative researcher's companion. Thousand Oaks: Sage; 2002.
• Piaget J. Play, dreams and imitation in childhood. New York: Norton; 1962.
• Vygotsky LS. The collected works of L.S. Vygotsky: Child psychology. New York: Plenum Press; 1987.
• Farahmand MA, Adibsereshki N, Poshtmashhadi M, Bidhendi R. Influence of group active play on social skill and emotion regulation in children with hearing impairment. Psikol Çalışmaları Derg. 2024;12(3):275-284.
• Piştav Akmeşe P, Kayhan N. İşitme engelliler öğretmenleri ile odyoloji ve konuşma bozuklukları uzmanlarının işitme kayıplı çocukların eğitimi hakkındaki görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniv Eğit Fak Derg. 2016;1(40):88-112.
• Sahara B, Mumpuniarti M, Suwarjo S, Syamsuri M. Perspectives of peers as a microsystem for supporting deaf students in inclusive elementary schools. Int J Learn Teach Educ Res. 2024;23(4):298-319.
• Nadir S, Akhtar S, Ali M. Need satisfaction and social adjustment of deaf and dumb children in Faisalabad. J Anim Plant Sci. 2006;16(1–2):104–107.
• Wedl M, Kotrschal K. Social and individual components of animal contact in preschool children. Anthrozoös. 2009;22(4):383-396.
• Borgi M, Cirulli F. Attitudes toward animals among kindergarten children: Species preferences. Anthrozoös. 2015;28(1):45-59.
• Kayhan Aktürk Ş, Özdemir RS. A comparison of peer relations between preschool children who stutter and their fluent peers. Arch Health Sci Res. 2021;8(3):153-159.
• Martin D, Bat-Chava Y, Lalwani A, Waltzman SB. Peer relationships of deaf children with cochlear implants: Predictors of peer entry and peer interaction success. J Deaf Stud Deaf Educ. 2011;16(1):108-120.
• Yuhan X. Peer interaction of children with hearing impairment. Int J Psychol Stud. 2013;5(4):17.
• Guralnick MJ, Connor RT, Hammond MA, Gottman JM, Kinnish K. The peer relations of preschool children with communication disorders. Child Dev. 1996;67(2):471-489.
• Wheeler LR, Tharpe AM. Young children's attitudes toward peers who wear hearing aids. Am J Audiol. 2020;29(2):110-119.
• Jolley RP. Children and pictures: Drawing and understanding. Oxford: Blackwell Publishing; 2010.
• Yavuzer H. Resimleriyle çocuk. 17. baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi; 2013.
• Newcomb TM. The social psychology of the classroom. New York: Holt, Rinehart & Winston; 1961.
• Byrne D. The attraction paradigm. New York: Academic Press; 1971.
• Yuhan, X. Factors influencing peer relationships of hearing impaired children. Nezávislý odborný časopis pro interdisciplinární výzkum v pedagogice, s ohledem na pedagogiku, speciální pedagogiku a didaktiky oborů, 2011; 88.