Kemoterapi Alan Hematoloji Hastalarında Oral Mukozit Riskinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 56 - 64, 30.12.2022

Hilal Benzer Nimet Ovayolu

Öz

Amaç: Bu araştırma kemoterapi alan hematoloji hastalarının oral mukozit riskini belirlemek amacıyla, tanımlayıcı olarak yapıldı.
Yöntem: Araştırmanın evrenini bir üniversite hastanesinde tedavi gören hematolojik hastalık tanısı almış bireyler oluşturdu. Örneklemini ise, kemoterapi ünitesi ve hematoloji servisine tedavi için gelen ve sayısı güç analizi ile belirlenen 97 hasta oluşturdu. Araştırma gerekli izinler alındıktan sonra Ekim 2021–Mayıs 2022 tarihleri arasında yapıldı. Verilerin toplanmasında tanıtıcı bilgi formu ve Hematoloji Hastalarında Oral Mukozit Risk Değerlendirme Ölçeği kullanıldı. Ölçek toplam puanı 12 ve üzeri olan bireyler oral mukozit açısından riskli kabul edildi. Verilerin istatistiksel analizinde Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis ve Spearman sıra korelasyon katsayıları kullanıldı ve p<0,05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi.
Bulgular: Ağzında daha önce sık yara oluşan, ek ilaç kullanan, dişinde çürük olan ve oral mukozayı korumak için bireysel solüsyon uygulayanların oral mukozit gelişmesi açısından riskli grupta olduğu belirlendi. Ayrıca nötropenisi olan, diş fırçasını uzun süre değiştirmeyen ve kemoterapinin ilerleyen günlerinde değerlendirilen hastaların da riskli grupta olduğu saptandı.
Sonuç ve Öneri: Nötropeni varlığı, kemoterapi alma süresi ve ek ilaç kullanımı ile oral mukozit gelişimi arasında anlamlı bir ilişki olduğu belirlendi. Elde edilen bu veriler doğrultusunda hematoloji hastalarının risk durumlarının ve etki eden faktörlerin belirlenerek gerekli önlemlerin alınması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kemoterapi, Mukozit Riski, Hematoloji, Hemşirelik

Kaynakça

• Berk D. Kemoterapi alan kanser hastalarında mukozit yönetimi. Sağlık ve Toplum. 2018;28(3):10-15.
• Pekmezci H, Başaran B. Kanser hastalarının beslenme alışkanlıkları. Türkiye Klinikleri Hemşirelik Bilimleri. 2021;13(2):386-95. DOI: 10.5336/nurses.2020-78631
• Yeşilbalkan Usta Ö, Akyol AD, Çetinkaya Y, Altın T, Deniz Ü. Kemoterapi alan hastaların tedaviye bağlı yaşadıkları semptomlar ve yaşam kalitesine olan etkisinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2005;21(1):13-31.
• Çubukçu NÜ, Çınar S. Kemoterapi alan kanserli hastalarda oral mukozitler önlenebilir mi? Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2012;2(4):155-163.
• Silverman S Jr. Diagnosis and management of oral mucositis. J Support Oncol. 2007;5(2):13-21.
• Öztürk Ş, Şen H, Akyüz C, Gökmen Özel H. Yatarak kemoterapi alan pediatrik onkoloji hastalarında oral mukozit gelişiminin beslenmeye etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi. 2018;46(2):125-135. Erişim Tarihi: 01 Haziran 2021. Erişim Adresi: https://beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/297/255 DOI:10.33076/2018.BDD.297
• Erdem SS, Yılmaz M, Yıldırım H, Mayda AS, Bolu F, Durak AA, Şener Ö. Düzce’de yaşayanların kanser ve kanser risk faktörleri hakkında bilgi düzeyi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2017;7(1):1-10.
• Bayık A. Kanser epidemiyolojisi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 1989;5(3):58-71.
• Ovayolu Ö. Onkolojik sorunlar ve hemşirelik yönetimi. Editörler: Ovayolu N, Ovayolu Ö. Temel İç Hastalıkları Hemşireliği ve Farklı Boyutlarıyla Kronik Hastalıklar. 2. Baskı Nobel Tıp Kitabevi. 2017:286-288.
• Harman M, Ovayolu N, Ovayolu O. The effect of three different solutions on preventing oral mucositis in cancer patients undergoing stem cell transplantation: a non-randomized controlled trial: A Turkish study-Non-Randomısed Trıal. J Pak Med Assoc. 2019;69(6):811-816.
• Fidan Ö, Arslan S. Development and validation of the oral mucositis risk assessment scale in hematology patients. In Seminars in Oncology Nursing. 2021;37(3):1-6. https://doi.org/10.1016/j.soncn.2021.151159
• Spielberger R, Stiff P, Bensinger W, Gentile T, Weisdorf D, Kewalramani T, et al. Palifermin for oral mucositis after intensive therapy for hematologic cancers. The New England Journal of Medicine. 2004;351(25):2590–2598.
• Patıroğlu T, Erdoğ Şahin N, Ünal E, Kendirci M, Karakükcü M, Özdemir MA. Effectiveness of ankaferd bloodstopper in prophylaxis and treatment of oral mucositis in childhood cancers evaluated with plasma citrulline levels. Turkish journal of haematology: Official journal of Turkish Society of Haematology. 2018;35(1):85–86. DOI: 10.4274/tjh.2017.0320
• Daugėlaitė G, Užkuraitytė K, Jagelavičienė E, Filipauskas A. Prevention and treatment of chemotherapy and radiotherapy ınduced oral mucositis. Medicina (Kaunas, Lithuania). 2019;55(2):25. https://doi.org/10.3390/medicina55020025
• Farsıanı H, Erdıl D, Camgöz M, Bağış N. Oral ülserasyonlar: etyoloji, sınıflandırma, yönetim ve teşhis algoritması. Diş ve Tıp Dergisi-İnceleme. 2021; 3(1): 23-38.
• Parulekar W, Mackenzie R, Bjarnason G, Jordan RC. Scoring oral mucositis. Oral Oncol. 1998;34:63-71. https://doi.org/10.1016/S1368-8375(97)00065-1
• Scully C, Sonis S, Diz PD. Mucosal diseases series: Oral mucositis. Oral Diseases. 2006;12: 229-241. https://doi.org/10.1111/j.1601-0825.2006.01258.x
• Miller M, Kearney N. Oral care for patients with cancer: a review of the literature. Cancer Nurs. 2001;24: 241-254. DOI: 10.1097/00002820-200108000-00001
• Alterio, D., Jereczek-Fossa, B. A., Fiore, M. R., Piperno, G., Ansarin, M., & Orecchia, R. Cancer treatment-induced oral mucositis. Anticancer research, 2007;27(2):1105–1125.
• Kök, AY. (2019). Onkoloji kliniğine yatan hastalarda oral mukozit gelişme sıklığı ve etkileyen faktörler. Akdeniz Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Akdeniz Üniversitesi.
• Şahin Ş, Karaman S. Kanserli çocuklarda nötropeni ve oral enfeksiyonlar. Çocuk Dergisi. 2021;21(2):203-206. DOI :10.26650/jchild.2021.746643
• Demirtaş, F. (2011). Akut lenfoblastik lösemili çocuklarda kemoterapiye bağlı gelişen akut toksisitenin değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi. Yayınlanmamış uzmanlık tezi. Uludağ Üniversitesi.