BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK PERSONELİNİN 0-36 AY ÇOCUK GELİŞİM TARAMA PROGRAMLARINI KULLANMA DURUMLARI

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 3, 142 - 157, 31.12.2024

Filiz Özkan , Zekai Alper Alp , Feyza Birgül , Rabiye Özlem Ulutabanca

https://doi.org/10.5281/zenodo.14576583

Öz

Birinci basamak sağlık hizmetleri 0-36 ay gelişimsel tarama programlarının uygulanabileceği ve gelişimsel problemi olan çocukların tespit edilebileceği ilk kurumlardır. Çalışma birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık personelinin gelişimsel tarama sürecine yönelik deneyimleri incelenmesi amacıyla nitel araştırma yönteminin fenomenoloji (olgu bilim) deseni kullanılarak yapılmıştır. Çalışma grubu seçilirken amaçlı örneklemin ölçüt örneklem türü kullanılmış, 8 Aile Sağlığı Merkezi personeli ile çalışma tamamlanmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak, veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından oluşturulan “Birinci Basamakta Gelişimsel Tarama Uygulamaları” adlı yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde MAXQDA Analytics Pro (24.6.0) sürümü kullanılmıştır. Çalışma sonucunda toplamda altı tema (sürece yönelik görüşler ve yapılanlar, kullanılan araçlar, zorluklar ve çözüm önerileri, işbirliği, taramanın önemi ve mesleki eğitim) ve bu temalara ait 34 kod belirlenmiştir. Sonuçlar doğrultusunda Bebek, Çocuk, Ergen İzlem Protokolleri içerisinde yer alan zorunlu taramalar dışında gelişimsel tarama testi/GİDR’nin zorunlu olarak yapılması için politakaların oluşturulması, eğitim, araç gereç gibi ihtiyaçların giderilmesi, işbirliği ile ilgili politikaların geliştirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gelişimsel Tarama, Erken Müdahale, Birinci Basamak, Çocuk Sağlığı

Kaynakça

• Richter LM, Tomlinson M, Watt K, Hunt X, Lindland EH. Early means early: understanding popular understandings of early childhood development in South Africa. Early Years. 2019; 39(3): 295-309. https://doi.org/10.1080/09575146.2019.1613346
• TUİK 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2022-49673.erişim tarihi: 31.08.2023.
• Türkiye Cumhuriyeti Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. ‘‘Aile Temelli Ulusal Erken Müdahale Programı Geliştirme Çalıştayı Sonuç Raporu’’. https://www.aile.gov.tr/media/84698/ulusal_erken_mudahale_programi_gelistirme_calistay_raporu.pdf Son erişim tarihi: 10 Şubat 2024
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Çocuk ve Ergen Sağlığı Dairesi Başkanlığı.‘‘ Bebek, Çocuk, Ergen İzlem Protokolleri’’, 2018. Son erişim tarihi:10 Şubat 2024.
• Daelmans B, Manji SA, Raina N. Nurturing Care for Early Childhood Development: Global Perspective and Guidance. Indian Pediatr. 2011;15(58) 1:11-15.
• Barger B, Benevides T, Rizk S, Rice C, Heiman H, Salmon A, Sanchez-Alvarez S. Race/Ethnic İnequities İn Conjoint Monitoring And Screening For U.S. Children 3 and Under. Disability and Health Journal. 2022; 15(1): 101179.
• Mazurek MO, Kuhlthau K, Parker RA, Chan J, Sohl K. ‘Autism and General Developmental Screening Practices Among Primary Care Providers. Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics. 2021; 42(5): 355-362.
• American Academy of Pediatric-AAP. ‘‘Support for Pediatric Clinicians Conducting Developmental Surveillance, Screening, Referral, and Follow-up’’. https://downloads.aap.org/AAP/PDF/LTSAE_Chapter_Resource_Guide.pdf Son erişim tarihi:15 Aralık 2023.
• Centers for Disease Control and Prevention -CDC.‘‘ AAP Recommends Developmental Surveillance. CDC Has FREE Resources to Help’’. https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/pdf/hcp_pdfs/CDC-LTSAE-HCP-Primer_Dig-508.pdf Son erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
• Lipkin PH, Macias MM. Promoting Optimal Development: Identifying İnfants and Young Children with Developmental Disorders Through Developmental Surveillance and Screening. Pediatrics. 2020;145(1). https://doi.org/10.1542/peds.2019-3449
• Riley BRW, de Sam Lazaro SL. Health policy perspectives–role of occupational therapy in pediatric primary care: promoting childhood development. American Journal of Occupational Therapy. 2021;75.
• Zubler JM, Wiggins LD, Macias MM, Whitaker TM, Shaw JS, Squires JK et al. Evidence-informed milestones for developmental surveillance tools. Pediatrics. 2022; 149(3): 1–29. https://doi.org/10.1542/peds.2021-052138
• Garg P, Ha MT, Eastwood J, Harvey S, Woolfenden S, Murphy E, et al. Health Professional Perceptions Regarding Screening Tools for Developmental Surveillance For Children in a Multicultural Part of Sydney, Australia. BMC Family Practice. 2018;19(1): 42.
• Vitrikas K, Savard D, Bucaj M. Developmental Delay: When And How To Screen. American Family Physician. 2017; 96(1): 36–43.
• Derdiyok ZS, Gözün-Kahraman Ö. Erken müdahalede pediatristlerin rolü: Uygulamalar, zorluklar ve öneriler. Asya Studies. 2023; 7 (24): 311-328. https://doi.org/10.31455/asya.1275678.
• Guralnick MJ. Why Early Intervention Works: A Systems Perspective. Infants & Young Children. 2011; 24(1): 6-28.
• Demirci A, Kartal M. Çocukluk dönemine ait önemli bir sorun: Gelişme geriliği ve erken tanının önemi. The Journal of Turkish Family Physician. 2012; 3(4): 1-6.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları
• Creswell JW. Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage, 2013.
• Braun V, Clarke V. Psikolojide Tematik Analizin Kullanımı. ENAD. 2019 Apr 30;7(2):1-26.
• (Merriam, 2013).
• Arastaman G, Öztürk Fidan İ, Fidan T. Nitel Araştırmada Geçerlik ve Güvenirlik: Kuramsal Bir İnceleme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.2018; 1;15(1):37-75.
• Carman KB, Kayhan M, Bilge U, Dinleyici M, Balcıoğlu H, Yarar C ve ark. Aile hekimlerinin gelişimsel tarama testleri hakkındaki bilgi düzeylerinin ve uygulama alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Osmangazi Tıp Dergisi. 2017; 39(3): 44-48.
• Gözün Kahraman Ö, Ceylan Ş, Korkmaz E. 0-3 yaş arası çocukların gelişimsel değerlendirmelerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2016;9(2):60-9.
• Keskin AD. Birinci basamak sağlık kurumlarında gelişimsel tarama: Geleceğe yapılan bir yatırım mı?. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi. 2021; 30(2): 126-135. https://doi.org/10.17942/sted.873840
• Bruder MB, Catalino T, Chiarello LA, Mitchell M, Deppe J, Gundler D, et al. Finding a Common Lens: Competencies Across Professional Disciplines Providing Early Childhood Intervention. Infants & Young Children. 2019; 32(4):p 280-293, DOI: 10.1097/IYC.0000000000000153
• Johnson JJ, Rahn NL, Bricker D. An activity-based approach to early intervention. Paul H Brookes Publishing, 2015.
• Jeong J, Franchett EE, Ramos de Oliveira CV, Rehmani K, Yousafzai AK. Parenting interventions to promote early child development in the first three years of life: A global systematic review and meta-analysis. Plos Medicine. 2021; 18(5).
• Muthukaruppan SS, Cameron C, Campbell Z, Krishna D, Moineddin R, Bharathwaj A, et al. Impact of a Family-Centred Early İntervention Programme in South India on Caregivers of Children With Developmental Delays. Disability and Rehabilitation. 2022; 44(11): 2410–2419.
• Orum Çattık E, Yetkin A, Diken İ. Parent-Implemented Interventions in Autism Spectrum Disorder in Early Childhood. Ankara Unıversıtesı Egıtım Bılımlerı Fakultesı Ozel Egıtım Dergısı-Ankara Unıversıty Faculty Of Educatıonal Scıences Journal Of Specıal Educatıon. 2020; 21(3).
• Magnusson D, Palta M, McManus B, Benedict RE, Durkin MS. Capturing Unmet Therapy Need Among Young Children with Developmental Delay Using National Survey Data. Academic Pediatrics, 2016; 16(2): 145–153.
• McCafferty P, McCutcheon J. Parenting a Child with Autism: Considering the Stresses, Supports and İmplications for Social Work Practice. Child Care in Practice. 2021; 27(4): 389-405.
• Sapiets SJ, Hastings RP, Stanford C, Totsika V. Families’ access to early intervention and supports for children with developmental disabilities. Journal of Early Intervention. 2023; 45(2): 103-121.
• Äikäs A, Pesonen H, Heiskanen N, Aavikko L, Viljamaa E. Approaches to collaboration and support in early childhoodeducation and care in Finland: Professionals’ narratives. European Journal of Special Needs Education. 2023; 38(4): 528–542. DOI: 10.1080/08856257.2022.2127081.
• Sheppard ME, Moran K, The Role of Early Care Providers in Early Intervention and Early Childhood Special Education Systems. Early Childhood Education Journal. 2022; 50(2) DOI: 10.1007/s10643-021-01225-x
• Carr TM, Lord C. A pilot study promoting participation of families with limited resources in early autism intervention. Research in Autism Spectrum Disorders. 2016; 25: 87–96. https://doi.org/10.1016/j.rasd.2016.02.003
• The World Health Report 2010, https://www.who.int/publications/i/item/9789241564021 2010, Son erişim tarihi: 10 Şubat 2024.
• Yılmaz M, Şahin MK. Tıp Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Sağlam Çocuk İzlemi Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi. OTSBD. Haziran 2021;6(2):216-223. doi:10.26453/otjhs.845731
• Karabekiroğlu B, Kuş C, Gümüştakım RŞ. Aile Hekimlerinin Sağlam Çocuk İzlemleri Konusundaki Bilgi Düzey ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. J Curr Pediatr. 2022; 20(2):155-167. doi:10.4274/jcp.2022.42243.
• Carbone PS, Campbell K, Wilkes J, Stoddard GJ, Huynh K, Young PC, et al. Primary care autism screening and later autism diagnosis. Pediatrics. 2020; 146(2).