Osmanlı Dönemi Kıyafet Albümlerinde Yer Alan Rum Tasvirleri

Yıl 2023, , 238 - 258, 31.12.2023

Esra Mercan

https://doi.org/10.59839/jiees.1371686

Öz

Osmanlı Devri resim sanatında edebi ve ilmi yazma eserler, surnameler, harita resimleri gibi eserlerin dışındaki diğer bir önemli tür kıyafet albümleridir. Bir albüm şeklinde hazırlandığı gibi tek sayfa levhalar halinde de karşımıza çıkan kıyafet albümlerinin ortaya çıkmasında sultan portrelerinin yer aldığı silsilenamelerin katkısı büyüktür. Saray ressamlarının padişaha sunmak için ya da diğer ülke krallarına hediye etmek için hazırlanan bu albümlerin 17. yüzyılda yaygınlaştığı görülmektedir. Osmanlı Devleti’nin sosyal ve ekonomik olarak gücünün doruğunda olması ve çok sayıda yabancı ve diplomatın ülkeye gelmesi ile albümlerin sayısında bir artış olmuştur. Saray nakkaşhanesinde hazırlanan albümlerin yanı sıra saray dışında “çarşı ressamları” adı ile anılan, çoğu isimsiz sanatçılar tarafından üretilen kıyafet albümleri de bu şekilde ortaya çıkmıştır. Çarşıda dükkânı olan esnaf sanatçılardan oluşan bu grup, müşterilerden gelen talepler ile albümler hazırlamıştır. Çoğunluğu yabancılar olan bu müşteriler, Osmanlı’dan bir anı olarak kişilerin, gelenek ve göreneklerin olduğu albümleri ısmarlayıp, resme kendi dillerinde isimler ekleyerek ülkelerine taşımışlardır. Çoğu zaman da elçi ve gezginlerin yanlarında gelen ressamların hazırladığı albümler ülkelerinde bir kitap haline getirilmiştir. Osmanlı toplumunu tanıtan ve devlet büyüklerinin, esnafın, sıradan insanların tasvirlerinin yer aldığı bu albümler 20. yüzyıla kadar sürecek bir geleneğin öncüleri olmuştur. Günümüzde yurtiçi ve yurtdışı birçok müze ve kütüphanede muhafaza edilen bu albümlerde, ülkenin çok uluslu yapısı gereği farklı milletlerden kişiler de tasvir edilmiştir. Çalışmada farklı müze ve kütüphanelerde yer alan yazma eserlerdeki ve basılı yabancı albümlerdeki Rum tasvirlerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tasvir, Osmanlı, Rum, Kıyafet, Albüm

Rum Depictions in Ottoman Period Clothing Albums

Öz

In addition to literary and scientific manuscripts, surnames and map paintings, clothing albums have an important place in the painting art of the Ottoman period. Silsilenames, which include portraits of sultans, have a great contribution to the emergence of clothing albums, which are prepared in the form of an album as well as in single-page sheets. It is seen that these albums, which were prepared by the palace painters to present to the sultan or as a gift to the kings of other countries, became widespread in the 17th century. There has been an increase in the number of albums as the Ottoman Empire was at the height of its social and economic power and many foreigners and diplomats came to the country. In addition to the albums prepared in the palace mural, the clothing albums produced by mostly anonymous artists, known as "bazaar painters" outside the palace, emerged in this way. This group, consisting of artisan artists, who have a shop in the bazaar, prepared albums with the demands of the customers. These customers, mostly foreigners, ordered albums with people, traditions and customs as a memory from the Ottoman Empire, and added names to the paintings in their own language and brought them to their countries. Most of the time, the albums prepared by the painters who accompanied the ambassadors and travelers were turned into a book in their countries. These albums, which introduce the Ottoman society and include the descriptions of statesmen, tradesmen and ordinary people, have been the pioneers of a tradition that will last until the 20th century. In these albums, which are kept in many museums and libraries at home and abroad, people from different nationalities are also depicted due to the multinational nature of the country. In the study, Rum depictions in manuscripts and printed foreign albums in different museums and libraries will be included.

Anahtar Kelimeler

Picture, Ottoman, Greek, Clothing, Album.

Kaynakça

• Abıyeva, Nergis, “Lale Devri’nin Biricik Tanığı Jean Baptiste Vanmour”. Https://Manifold.Press/Lale-Devri-Nin-Biricik-Tanigi-Jean-Baptiste-Vanmour. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• And, Metin, Osmanlı Tasvir Sanatları 1: Minyatür, İş Bankası Yayınları, İstanbul 2004.
• And, Metin, Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018.
• Amicis, Edmondo De, İstanbul- 1874, Önsöz- Beynun Akyavaş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2006.
• Bağcı, Serpil, Çağman, Filiz, Renda, Günsel, Tanındı, Zeren, Osmanlı Resim Sanatı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul 2006.
• Başaran, Burcu, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir Arada Yaşama Kültürüne Bağlı Olarak Gelişen Müslüman ve Gayrimüslim Kıyafetleri”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Sayı: 36, S. 1367-1383.
• Beydiz, Mustafa Gürbüz, “Türk İmgesinin Başlangıcından Batılılaşma Dönemine Kadar Fizyolojik Açıdan ve Giyim-Kuşam Bağlamında Değerlendirilmesi”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 2021, Cilt:7, Sayı: 2, s. 545-569.
• Boppe, Auguste, Boğaziçi Ressamları, Pera Yayıncılık, İstanbul 1998.
• Bozkurt, Ömer Faruk, Osmanlı İmparatorluğu’nda Gayrimüslimlerin Kıyafet Düzenlemeleri (XI. XII. Yüzyıllar), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ankara 2014.
• Bulut, Yücel “Oryantalizm”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt:33, S. 428- 437.
• Çetin, Ökkeş Hakan “On Dokuzuncu Yüzyıla Ait Bir Kıyafet Albümü”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, Ankara 2018, Sayı: 87, S. 195- 217.
• Dalvimart, Octavien, The Costume Of Turkey, Howlett And Brimmer, Londra 1802.
• İçen, Saliha Hübanname ve Zenanname`De Metin- Resim İlişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2001.
• İnalcık, Halil, “The Rise Of The Turcoman Maritime Principalities İn Anatolia. Byzantium And The Crusades". The Middle East And The Balkans Under The Ottoman Empire Essays On Economy And Society, Indiana University Turkish Studies, Bloomington 1992.
• Küçükhasköylü, Nurdan, Osmanlı Kıyafet Albümleri (1770-1810), Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2010.
• Laurent, Peter Edmund, Recollections Of A Classical Tour Through Various Parts Of Greece, Turkey, And Italy, Made İn The Years 1818-1819, G. And W. B. Whittaker. Londra 1821.
• Nicolay, Nicolas De, Muhteşem Süleyman'ın İmparatorluğunda, Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
• Özsuca, Fatma Filiz, “Elbise-İ Osmaniye – 1873 Viyana Sergisi – Kıyafet Albümleri”, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, İzmir 2022, Sayı: 28, S.169- 179.
• Renda, Günsel, “Avrupa Sanatında Türk Modası”, Sanat Üzerine, Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Ankara 1985, S. 39-50.
• Mour, Jean Baptiste Van, Lale Devri Ressamı Van Mour’un Çizimleriyle Osmanlılar Kıyafet Albümü, Haz. Sinan Ceco, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2013.
• Vingopoulou, Ioli, “Recueil Des Différents Costumes Des Principaux Officiers Et Magistrats De La Porte, Et Des Peuples Sujets De l'Empire Othoman..., Paris, Chez Onfroy [Ca. 1780]”. Https://Tr.Travelogues.Gr/Collection.Php?View=442. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Vingopoulou, Ioli, “Castellan, Antoine-Laurent. Moeurs, Usages, Costumes Des Othomans, Et Abrégé De Leur Histoire; Par A. L. Castellan, Auteur De Lettres Sur La Morée Et Sur Constantinople; Six Vol. In-18..., IV. Cilt, Paris, Nepveu, 1812”. Http://Tr.Travelogues.Gr/Collection.Php?View=310. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Vingopoulou, Ioli, “Curzon, Robert, Baron Zouche. Visits To Monasteries İn The Levant, Londra”. George Newnes. Http://Tr.Travelogues.Gr/Collection.Php?View=24. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Https://Www.Britishmuseum.Org/Collection/Term/BIOG34416
• Https://Digitalcollections.Nypl.Org/Collections/Album-Of-Turkish-Costume-Paintings#/?Tab=About
• Resim 1: İstanbullu Müslim ve Gayri Müslimler, I. Ahmed Albümü. Https://İstanbultarihi.İst/101-Osmanli-İstanbulunda-Toplumsal-Tabakalasma. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Resim 2: Rum Şerbetçi, Rum Bozacı, Rum Balıkçı. AND, Metin, Osmanlı Tasvir Sanatları 2: Çarşı Ressamları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2018. S. 142, 224, 229.
• Resim 3: Huban-I Rum. Https://Www.Journal18.Org/İssue6/Albums-Of-Conspicuous-Consumption-A-Composite-Mirror-Of-An-18th-Century-Collectors-World/. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023. Zenan-I Rum. İÇEN, Saliha Hübanname ve Zenanname`De Metin- Resim İlişkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2001. Resim: 133.
• Resim 4: Pera’da Rum Kadınlar. NİCOLAY, Nicolas De, Muhteşem Süleyman'ın İmparatorluğunda, Kitap Yayınevi, İstanbul 2014. S:70- 71.
• Resim 5: Rum Kadınlar. Https://Www.Britishmuseum.Org/Collection/Term/BIOG34416. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Resim 6: Rum Kadını, Rum Gelin, Yunan Adalarından Genç Erkek. MOUR, Jean Baptiste Van, Lale Devri Ressamı Van Mour’un Çizimleriyle Osmanlılar Kıyafet Albümü, Haz. Sinan Ceco, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2013. Lev. 68, 69, 70.
• Resim 7: Sırasıyla; Rum Kadın, Rum Tüccar, Rum Tüccarın Karısı, Rum Köylü, Köylü Rum Kadın. Https://Tr.Travelogues.Gr/Collection.Php?View=442. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Resim 8: Rum Denizci ve Marmara Adasından Bir Rum Kadını. DALVİMART, Octavien, The Costume Of Turkey, Howlett And Brimmer, Londra 1802. S. 54, 13)
• Resim 9: Rum Leventlerin Kıyafetleri. Https://Tekstilbilgi.Net/Osmanli-Erkek-Kiyafetleri.Html. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023
• Resim 10: Rum Denizci ve Rum Kadın. LAURENT, Peter Edmund, Recollections Of A Classical Tour Through Various Parts Of Greece, Turkey, And Italy, Made İn The Years 1818-1819, G. And W. B. Whittaker. Londra 1821. S. 70, 98.
• Resim 11: Rum, Dansçı ve Rum Kadın.Https://Digitalcollections.Nypl.Org/Collections/Album-Of-Turkish-Costume-Paintings?Filters%5Brights%5D=Pd&Keywords=#/?Tab=Filter. 28. 07. 2023
• Resim 12: Rum Kadınlar ve Rum Çiçek Satıcısı. AMİCİS, Edmondo De, İstanbul- 1874, Önsöz- Beynun Akyavaş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2006. S. 62, 73, 165.
• Resim 13: Rum Denizci. Http://Tr.Travelogues.Gr/Collection.Php?View=24. Erişim Tarihi: 28. 07. 2023