Ukrayna Tarihçiliğinin Komünizmden Arınması ve Tarihçilerin Metodolojik Olarak Yeniden Yapılanması

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 2, 275 - 292, 29.12.2019

Yaroslav Kalakura

Öz

Sovyetler Birliği'nin çöküşünün
neredeyse 30. yıldönümü yaklaşırken, Ukrayna tarih biliminin gelişiminde de önemli
bir olay haline gelen bağımsız bir Ukrayna Devleti yeniden yapılanmaktadır.
Ukrayna tarihçiliği Avrupa'ya entegre olup ve
dünyaya yayılıp tarihsel gerçeği yeniden ifade ederken, bu bilimi komünist
geçmişiyle ilgili ideolojik klişelerden ve katmanlardan, Marksist metodolojinin
stereotipilerinden, yanlışlıklardan ve yanlış yorumlardan temizlemek için
karmaşık ve çelişkili bir süreç de devam ediyor.  Bu bağlamda, Sovyet sonrası tarihçilerin
metodolojik olarak yeniden yapılandırılması sürecinin kapsamlı bir şekilde
anlaşılması için, bir sömürgecilikten ayrışmanın öncelikli uygulayıcıları
olarak yeni bir alim neslinin oluşmasındaki deneyimin genelleştirilmesinde tarih
bilimine ve Sovyet zihniyetinin kalıntılarının temizlenmesine özel bir önem
verilmelidir. Henüz 1990'larda başlatılmış olan bu sürecin yeni aşamasının
gerekçeleri, itibar devrimi, Ukrayna halkının Avrupa seçimi, demokratikleşme
yasalarının kabul edilmesi, arşivlere erişimin genişletilmesi totaliter
rejimlerin baskıcı kuruluşlarının bazı belgelerinin yayınlanmasıyla sağlandı.

 Tarihçilikteki Ukrayna merkezciliğinin
egemenliği ve komünizmden uzaklaşmak gibi demokratikleşme gerçeğin yeniden
ifade edilmesi, Ukrayna'nın öznelliği tarihinde yeni bir paradigmanın
sürdürülmesinin, devlet kişiliğinin ve bütünlüğünün üzerinde durmaktadır. Özellikle
önemli olan, Putin’in Kırım Özerk Cumhuriyeti’nin rejiminin ilhak etmesinde,
Donbas’ın işgal altındaki bölgesi ve merkezi yerin ele geçiren vekalet savaşı
yapan teröristlerin desteklemesi bağlamında ortak bir tarih algıysa Ukrayna
tarihini de bir savaşla ele geçirerek, Ukrayna tarihinde Rus yorumunu ve Rus
dünyasının paradigmasını empoze etme çabasıdır. Bu makalenin amacı, yazarların
diğer yayınlarını da göz önüne alarak, Ukrayna Tarihçiliğinin, tarihçilerin temel
önkoşul olarak metodolojik bakımdan yeniden yapılanmasını demokratikleşmesini
ve Komünizmden uzaklaşması konularını açığa kavuştururken bir kurucu pozisyonda
olmaktır. Ayrıca yukarıda zikredilen hususlara ek olarak Marksist
metodolojideki dayatmanın tehlikeli sonuçlarının üstesinden gelmek, tarihin
parti ve sınıf temelli konumlardan yorumlanması, tarihî olayların üstün iktidar
şovenist muamelesi, tarih bilimini komünist ve Sovyet sahtekarlıklarından ve
yanlış yorumlarından temizlemek, Ukraynalı tarihçilerin metodolojik araçlarının
modernleşmesinin güncel uygarlık teorisine hakim olmaları konusundaki
karşılıklı bağımlılıklarını takip etmek ve ayrıca demokratikleşme  sürecini daha aktif hale getirmek için birkaç
öneride bulunmak çalışmanın ana hedefleri arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Ukrayna, Tarihçilik, Demokratikleşme, Komünizmden Uzaklaşma

Methodological Reorientation of Historians as Decommunisation of the Ukrainian Historiography

Öz

The 30th Anniversary is approaching since the Soviet Union has collapsed, and an independent Ukraine has been restated, which has become a turning event in the development of the Ukrainian historical science too. A complicated and contradictory process is going on aimed at cleaning that science from the ideological clichés and layers related to its communist past, from the stereotypes of the Marxist methodology, falsifications and misinterpretations, while the historical truth is being restated, and the integration of the Ukrainian Historiography into the European and world scope is expanding. In this context a special significance should be paid to the thorough understanding of the process of the methodological reorientation of the post-Soviet historians, to the generalization of the experience in the formation of a new generation of scholars as of priority performers of a decolonisation, desovietisation and decommunisatrion of the historical science, and to the irradication of remnants of the Soviet mentality. Grounds for the new phase of this process that was started yet in the 1990s, were provided by the Revolution of Dignity, European choice of the Ukrainian people, adoption of decommunisation laws, widening the access to archives, publication of some documents of the repressive bodies of the totalitarian regimes. Decommunisation, like derussianisation and domination of the Ukrainian centrism in Historiography, is focused on restatement of the truth, maintenance of a new paradigm in the history of Ukraine’s subjectivity, as well as its state personality and integrity. Especially important it is in the context of the annexation by Putin’s regime of the Autonomous Republic of Crimea, of supporting the separatists forces on the occupied area of Donbas and the unleashed occupying and terroristic hybrid war, within the frames of which the central place was taken by “a war of histories”, endeavors of the aggressor to impose on the society the Russian interpretation of the History of Ukraine, the concept of a common history and the paradigm of “the Russian world”.
The purpose of the paper is, while taking in consideration the available and imposed studies relating to the above formulated problem , including also the author’s publications , to clarify the point of the methodological reorientation of historians as the principal precondition and a constituent of decommunisation and derussianisation of the Ukrainian Historiography, to overcome the dangerous consequences of the imposition in that of the Marxist methodology, interpretation of history from the party- and class based positions, the great-power chauvinistic treatment of historic events, to clean the historical science from the communist and Soviet falsifications and misinterpretations, to trace the mutual dependence of the modernisation of the methodological instruments of the Ukrainian historians for their mastering the up-to-date civilizational theory, and also to put forward a few proposals, so as to make more active the decommunisation processes.

Anahtar Kelimeler

Ukraine, historiography, decommunisation, derussianization

Kaynakça

• Afanasev, Yu. N. [Ed.]. (1996). Sovetskaya istoriografiya. Moskva: RHHU, 1996. [іn Russian]. Holovko, V. V. (2003). Istoriohrafiya kryzy istorychnoyi nauky. Ukrains’kyi aspekt. Kyyiv: Instytut istoriyi Ukrayiny NAN Ukrayiny. [іn Ukrainian]. Kalakura, Ya. (2012). Ukrains’ka istoriohrafiya: kurs lektsiy. (2nd ed.). Kyyiv: Heneza. [іn Ukrainian]. Kalakura, Ya. (2015). Obraz ukrains’koho radians’koho istoryka v konteksti introspektsiyi. Eidos, 8, 41‒53. [іn Ukrainian]. Kalakura, Ya. (2016). Kompleks «sovkovosti» postradians’koyi istoriohrafiyi. Ukrayina-Yevropa-Svit, 17, 163‒174. [іn Ukrainian]. Kolesnyk, I. (2016). Instytut istoriyi Ukrayiny – nove ukrains’ke vidrodzhennia. Kyyiv: Instytut istoriyi Ukrayiny NAN Ukrayiny. [іn Ukrainian]. Ohloblyn, O. (1963). Dumky pro suchasnu ukrains’ku sovets’ku istoriohrafiyu. NY: Orhanizatsiya Oborony Chotyrioh Svobid Ukrayny. [іn Ukrainian]. Orlov, I. B. (2012). Istorik stalinskoy epohi na «fronte istoricheskoy nauki». Harkivskyi istoriohrafichnyi zbirnyk, 11, 117‒130. [іn Russian]. Pyrih, R. & Smolii, V. [Eds.]. (1996). U leshchatakh totalitaryzmu: pershe dvadtsiatyrichchia Instytutu istoriyi NAN Ukrayiny (1936‒1956 rr.): zbirnyk dokumentiv i materialiv u 2 chastynah. (Ch. I). Kyyiv: Instytut istoriyi Ukrayiny NAN Ukrayiny [іn Ukrainian]. Savenok, L. (2007). Vchenyi-istoryk i suspil’stvo v UkrRSR chasiv nepu: harakter i naslidky vzayemodiyi. Problemy istoriyi Ukrayiny: fakty, sudzhennia, poshuky, 7, 291‒307. [іn Ukrainian]. Sydorova, L. A. (2007). «Rukovodiashchaya tsytata» v sovetskoy istoriografiyi serediny 20 veka Istoriya i istoriki, 2006: istoriograficheskyi vestnik. (рр. 135‒171). Moskwa : Nauka. 2007. [іn Russian]. Smoliy, V. [Ed.]. (2015). Istoryk i vlada. Kyyiv: Instytut istoriyi Ukrayiny NAN Ukrayiny.[іn Ukrainian]. Yaremchuk, V. (2009). Mynule Ukrayiny v istorychniy nautsi UkrRSR pisliastalinskoyi doby. Ostroh: Ostroz’ka akademiya. [іn Ukrainian]. Zashkilniak, L. O. (2009). Zamitky pro suchasnu ukrains’ku istoriohrafiyu. Ukrayna 20 stolittia: kultura, ideolohiya, polityka, 15, 13‒29. [іn Ukrainian].