Muhallefât of an Ottoman Statesman in the 17th Century: Deli (Mad) Hüseyin Pasha

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 70 - 91, 30.06.2024

Asuman Aydın

https://doi.org/10.59839/jiees.1375466

Öz

One of the important sources that provide the opportunity to evaluate the Ottoman Empire in terms of economic and social history is the Muhallefât Books. In these notebooks, the belongings, clothes, kitchen tools, and weapons left behind by the deceased illuminate the person's purchasing power, tastes, and daily life, and also reveal the wealth he has acquired due to her duty and office. These books make up a group of extremely valuable sources in terms of biographical studies. Vizier Hüseyin Pasha, who is known by the nickname “mad” among people, has seen a total of three sultans, namely Murad IV, Sultan İbrahim, and Mehmed IV, and has undertaken the duty of chief admiral three times. He was an important statesman who served as serdar of Crete and held various positions.
In this study, the two-page muhallefât record, which is located in the Topkapi Palace catalog of Ottoman Archives of the Prime Minister's Office is registered with the number TS.MA.d 2315, has been transcribed and evaluated. The article consists of two parts. In the introduction, the characteristics of the Muhallefât books and the confiscation system have been mentioned. In the first part, the life of mad Hüseyin Pasha and her duties were explained, and in the second part, the possessions of Hüseyin Pasha in line with the muhallefât books were evaluated. In this context, it is to make inferences about the socio-economic situation of the period, based on the daily life and belongings of mad Hüseyin Pasha, who was an important statesman, while he was on the duty of vizier. In addition, it is aimed to contribute to the studies on the socio-economic life of 17th century Ottoman geography.

Anahtar Kelimeler

Muhallefat, Hüseyin Pasha, Heritage, Confiscation, Social Life

17. Yüzyılda Bir Osmanlı Devlet Adamının Muhallefâtı: Deli Hüseyin Paşa

Öz

Osmanlı Devleti’nin iktisadi ve içtimai tarihi açısından değerlendirme imkânı sunan önemli kaynaklardan biri de Muhallefât Defterleri’dir. Bu defterlerde hayatını kaybeden kişinin geride bıraktığı eşyaları, kıyafetleri, mutfak araç gereçleri ve silahları kişinin alım gücünü, zevklerini ve gündelik yaşantısını aydınlatırken; görevi ve makamı dolayısıyla elde ettiği serveti de gözler önüne sermektedir. Bu defterler biyografi çalışmaları açısından son derece önemli bir kaynak grubunu oluşturmaktadır. Halk arasında “deli” lakabıyla bilinen vezir Hüseyin Paşa, IV. Murad, Sultan İbrahim ve IV. Mehmed olmak üzere, toplam üç padişah dönemi görmüş, üç kez kaptan-ı deryalık görevini üstlenmiş, Girid serdarlığı yapmış ve çeşitli görevlerde bulunmuş önemli bir devlet adamıydı.
Bu çalışmada Başbakanlık Osmanlı Arşivi Topkapı Sarayı Fonunda bulunan TS.MA.d 2315 numarada kayıtlı olan Metrûkât Defteri’nde yer alan ve iki sayfadan oluşan muhallefât kaydının transkripsiyonu yapılarak değerlendirilmeye tabi tutulmuştur. Makale iki bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Muhallefât Defterleri’nin özellikleri ve müsadere sisteminden bahsedilmiştir. Birinci bölümde Deli Hüseyin Paşa’nın hayatı ve bulunduğu görevler anlatılmış, ikinci bölümde ise Hüseyin Paşa’nın muhallefât kayıtları doğrultusunda sahip olduğu eşyaların değerlendirilmesi yapılmıştır. Bu bağlamda önemli bir devlet adamı olan Deli Hüseyin Paşa’nın vezirlik rütbesini ifa ederken gündelik yaşantısı ve sahip olduğu eşyalardan yola çıkarak dönemin sosyo-ekonomik durumu ile ilgili çıkarımlar yapmak, 17. Yüzyıl Osmanlı coğrafyasının sosyo-ekonomik hayatına dair yapılmış çalışmalara katkı sunmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Muhallefat, Hüseyin Paşa, Tereke, Müsadere, Sosyal Hayat

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Topkapı Sarayı (TS.MA.), d. 2315.
• Abdülkadir, Efendi, Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kadrî) Efendi Tarihi, haz. Ziya Yılmazer, Ankara 2003.
• Alikılıç, Dündar, Osmanlı’da Devlet Protokolü ve Törenler: İmparatorluk Seremonisi, İstanbul 2004.
• Altınay, Ahmet Refik, Samur Devri (1640-1648), Ankara 2010.
• Bozkurt, Nebi, “Sarık”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35, s.152-154.
• Emecen, Feridun, “İbrâhim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 21, (2000), s. 247-281.
• Evliyâ Çelebi, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi: İstanbul, haz. Yücel Dağlı- Seyit Ali Kahraman, C 1, İstanbul 2003.
• Faroqhi, Suraiya, Orta Halli Osmanlılar, çev. Hamit Çalışkan, İstanbul 2009.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevilik, İstanbul 1953.
• Gölpınarlı, Abdülbâki, Mevlevi Âdâb ve Erkânı, İstanbul 1963.
• Gülsoy, Ersin, Girit’in Fethi ve Osmanlı İdaresinin Kurulması (1645-1570), İstanbul 2004.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, İstanbul 2018.
• Karaçay Türkay, Nazire, Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Zeyl-i Fezleke, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2012.
• Kâtip Çelebi, Fezleke (Osmanlı Tarihi (1000-1065/1591-1655)), haz. Zeynep Aycibin, İstanbul 2016.
• Kayayurt, Zuhal, İbrahim Peçevi Peçevi Tarihi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2005.
• Koçu, Reşat Ekrem, Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü, Ankara 1969.
• Mustafa Naimâ Efendi, Naimâ Tarihi, çev. Zuhuri Danışman, C 4, İstanbul 1968.
• Mustafa Naimâ Efendi, Tarih-i Naimâ (Ravzatü’l-Hüseyn Fi Hülâsati Ahbâri’l-Hâfikayn), C 4, Haz. Mehmet İpşirli, Ankara 2007.
• Nazmî-zâde Murteza, Gülşen-i Hulefâ (Bağdat Tarihi 762-1717), nşr. Mehmet Karataş, Ankara 2014.
• Öğün, Tuncay, “Müsadere”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 32, 2006, s. 67-68.
• Özcan, Tahsin, “Muhallefât” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C 5, 2020, s. 405-406.
• Özyalvaç, Şükriye Pınar, “Arşiv Belgelerinde Peşkir ve Peşkir Türleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12/63, (2019), s. 518-527.
• Ramiz Paşazade Mehmed İzzet, Harita-i Kapudanan-ı Derya, İstanbul H.1285/M.1868.
• Süreyya, Mehmed, Sicil-i Osman-î, C 3, İstanbul 1996.
• Şeyhi Mehmet Efendi, Şakaik-i Numaniye ve Zeyilleri, haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul 1989.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, 3/1, Ankara 1973.