Safevî Askerî-Siyasî Sisteminde Gürcüler: İmam Kulî Han Özelinde Bazı Tespitler

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 176 - 193, 30.06.2024

Soheila Faraji

https://doi.org/10.59839/jiees.1485527

Öz

Bu çalışmada, Safevîler’in askerî-siyasî organizasyonunda yer alan Gürcüler’e dair incelemelerde bulunulmuştur. Bu kapsamda, Gürcüler’in Safevî sistemine girişleri ve katkıları, iki ana konu olarak ele alınmıştır. Bunlardan ilkinde Gürcüler’in, Safevî Hanedanı’nın askerî-siyasî sistemine entegrasyonu ve bu durumun Safevîler’e olan katkılarının bir analizi yapılmıştır. Bu çerçevede, Gürcüler’in Safevî ordusunda nasıl görev aldıkları, idari bürokraside hangi mevkileri işgal ettikleri ve Safevî hükümdarlarının güvenliğini nasıl sağladıkları incelenmiştir. İkinci olarak ise Fars Körfezi’nde Portekizler’in sömürgeciliğine son verilmesinde askerî, siyasî ve ekonomik bakımlardan Gürcüler’in rolü incelenmiştir. Fars Eyaleti’nin Gürcü kökenli valisi ve aynı zamanda Safevî ordusunun komutanı olan İmam Kulî Han’ın, Portekiz-İspanya işgaline karşı direniş ve mücadelesi, Gürcüler’in Safevî sistemine olan katkılarının önemli bir örneği olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Safevî, Gürcü, Fars Körfezi, Portekiz-İspanya İşgali, İmam Kulî Han.

Georgians in the Safavid Military-Political System: Some Observations with a Focus on Imam Quli Khan

Öz

This study explores the role of Georgians within the Safavid military and political system, focusing on their integration and contributions. The first aspect examines how Georgians were integrated into the Safavids’ military and political structures, and how this benefited the dynasty. Specifically, this section explores how Georgians participated in the Safavid army, held positions in the bureaucracy, and ensured the safety of Safavid rulers. Secondly, the role of Georgians in the military, political, and economic aspects of ending Portuguese colonialism in the Persian Gulf was examined. This section examines their contribution to ending Portuguese colonialism in the Persian Gulf. It highlights the resistance and struggle of Imam Quli Khan, a Georgian governor of Fars and Safavid military commander, against the Portuguese-Spanish occupation as a prime example.

Anahtar Kelimeler

Safavid, Georgian, Persian Gulf, Portuguese-Spanish Occupation, Imam Quli Khan.

Kaynakça

• Aga Muhammed Zancani, Mehdi. Asnad- ı Revabit- ı Tarihi- yi İran ve Portikal: Salha-yı 1500’ta 1750. Vizaret- ı Umur- ı Hariciye: Taban, 1382.
• Avcl, Casim. “Ya‘rubîler”. 335-336. İstanbul: DİA, 2013.
• Bâstânî-yi Pârîzî, Mohammad İbrâhim. Siyaset ve İktisat-ı Asrı Safevî. Tahran: Safîalişâh, 1362.
• Beyânî, Hanbaba. Tarih- ı Nizami-yi İran: Cenghayı- devre-yı Safaviye. Tahran: Sitad- ı Büzürg- ı Artiştaran, 1353.
• Borges, Graça Almeida. “The Iberian Union and the Portuguese Overseas Empire, 1600-1625: Ormuz and the Persian Gulf in the Global Politics of the Hispanic Monarchy”. e-JPH 12/2 (2014), 1-26.
• C. Fleischer. “Allāhverdī Khan (2)”. 1/892. New York: İranica, 1985.
• Chardin, Jean, Seyahatname. Seyahatname. çev. Mohammad Abbasi. Tahran: Amir Kabir, 1335.
• Della Valle, Pietro. Seyahatname. çev. Şüca’üdin Şifa. Tahran: İlmi ve Farhangi, 1306.
• Felsefî, Nasrullāh. Tarih- ı Ravabit- ı İran ve Avrupa dar Devre- yı Safaviye. Tahran: İran, 1316.
• Felsefî, Nasrullāh. Zindegânî-yi Şâh ʿAbbâs-ı Evvel. Tahran: Tahran Üniversite, 1344.
• Figueroa, García de Silva. Seyahatname. çev. Kulamrıza Samii. Tahran: Naşr- ı No, 1363.
• Floor, Willem. Divan ve Kuşun dar Asr-ı Safavi. çev. Kazım Firuzmand. Tahran: Agâh, 1387.
• Floor, Willem. The Persian Gulf: Apolitical and Economic History of five Port Cities, 1500-1730. Washington: Mage Publishers, 2006.
• Hacigi İsfahani, Muhammed Mâ’sûm. Hulâṣatü siyer: Tarih- ı Ruzgar- ı Şah Safî Safavi. Tahran: İlmi, 1368.
• Kaempfer, Engelbert. Safarname- yı Kaempfer be İran. çev. Keykavus Cihandari. Tahran: Harezmî, 1363.
• Lockhart, Laurence. “European Contacts With Persia, 1350-1736”. The Camrıdge History Of Iran. 6/373-409. Cambridge: Cambridge Univ, Laurence ersity Press, 2006.
• Lockhart, Laurence- İmâd, Mustafa Kuli. İnkıraz-ı Silsıley-ı Safaviye ve Eyyam-ı İstilay-ı Afagane dar İran. Tahran: Taban, 1343.
• Mar’şi-Yİ Safavi, Mohammad Halil bin Dâvûd. Mecmau’t-Tevârîh: Dar Tahih- ı İnkıraz- ı Safaviye ve Vakay-ı Baa’d ta Sal- ı 1207 Hicri Kamari. ed. Abbas İkbâl. Tahran: Sanâi ve Tahuri, 1362.
• Mirza Refi’a- Daniş Pejuh, Mohammad Taki. Düstûr’ül Mülûk. Tahran: Macale-yı Danişkede-yı Edebiyat, 1347.
• Mirza Sami’a. Tezkiretü’l-mülûk. ed. Muhammed Dabîr-Siâkî. Tahran: Muhammed Dabîr-Siâkî, 1332.
• Moşizi, Mir Mohammad Said. Tezkere- yi Safaviye-yi Kirman. ed. Mohammad İbrâhim Bâstânî-yi Pârîzî. Tahran: Çaphane-yi Haydari, 1369.
• Mulyani, Said. Caygah- ı Gorciha dar Tarih ve Tamadün- i İran. Isfahan: Yıkta., 1379.
• Nasıri, Mirza Ali Naki. Elkab u Mevacib-i Dovre-i Selatin-i Safeviyye. ed. Yusuf Rahimlu. Meşhed: Daneşgah- ı Firdevsî, 1371.
• Rohrborn, Klaus-Michael. Nizam- ı İyalat dar Dore Safavi. çev. Keykavus Cihandari. Tahran: İlmi ve Farhangi, 1383.
• Sanson, Nikola. Sefernâme-yi Sanson Vaz-i Kişver-i Şâhenşâhi-yi Îrân Der Zemân-i Şâh Suleymân-i Safevî. çev. Taki Tefezzulî. Tahran: İbn Sinâ, 1346.
• Savory, Roger M. İran- I Asr-I Safavi. çev. Kambiz Azizi. Tahran, 1389.
• Savory, Roger M.- Karamustafa, Ahmet T. “Esmāʿīl ı Safawī”. 8/628-636. New York: İranica, 2012.
• Savory, Roger M.- Kelly, John Barrett. Haliç- ı Fars az Devran- ı Bastan ta Avahir- ı Karn- ı 18. çev. Hasan Zangene. Kum: Hamsaye ve Merkez- ı Buşehr Şınasi, 1376.
• Sümer, Faruk. “Abbas I”. 1/17-19. İstanbul: DİA, 1988.
• Şamlu, Vali Kuli bin Davud Kuli. Kısas-ül Hâkânî. ed. Seyid Hasan Sadat Nasıri. Tahran: Vezart-ı Farhang ve Irşad- ı İslami, 1371.
• Tavernier, Jean Baptiste. Seyahatname. ed. Hamid Şirani. çev. Abutürab Nuri. İsfahan: Kitabhane Sanai ve Kitabfuruşi Taiid-ı İsfahan, 1363.
• Türkman, Iskender Bey Münşî. Târîḫ-i ʿÂlemʾârâ-yı ʿAbbâsî. ed. Îrec Efşâr. 3 Cilt. Tahran: Amir Kabir, 1350.
• Türkman, Iskender Bey Münşî. Târîḫ-i ʿÂlemʾârâ-yı ʿAbbâsî. ed. Îrec Efşâr. Tahran: Amir Kabir, 1350.
• Türkman, Iskender Bey Münşî. Zeyl- ı Tarîh-i Âlemârâ-yı Abbâsî. ed. Ahmed Soheili Hânsârî. Tahran: İslamiye, 1317.
• Türkman, Iskender Bey Münşî. ed. Îrec Efşâr. 3 Cilt. Tahran: Amir Kabir, 1350.
• Vahîd Kazvînî, Mohammad Tâhir- Dehgülan, İbrahim. Târîḫ-i Cihânʾârâ-yı ʿAbbâsî (Abbas nâme). Erak: Kştabfuruşi- ı Davudi (Ferdosi-yi Sabık), 1329.
• Vâle İsfahânî Kazvînî, Mirza Muhammed Yusuf. Ḫuld-i Berîn: İran dar Ruzgar- ı Safaviyan. ed. Mîr Hâşim Muhaddis. Tahran: Bonyad- ı Movkufat-ı Doktor Mahmud Efşâr, 1372.
• Vosoki, Mohammad Bakir. “Cabeca- i Kudret-hayı Siyasi ve İçtimaı dar Haliç- ı Fars az Sokut- ı Hürmüz ta Sokut- ı İsfahan”. Naşriye- ı Farhan 56 (1384), 185-215.
• Wilson, Arnold. Macmu’a Vakayık’ Tarihi ve Gozariş- ı Nizami- yı Haliç- ı Fars az Kadimitarin Azmene ta Evayıl- ı Karn- ı Bistom. çev. Mohammad Sa’idi. Tahran: Farhumand, 1310.