Türkiye’de Rumeli Muhacirlerinin "Konya/Karaman Köklü Olma" Söylemine Dair Tarihî Bir Analiz

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 157 - 175, 30.06.2024

Galip Çağ

https://doi.org/10.59839/jiees.1490133

Öz

Osmanlı idaresinin Rumeli’de son bulması ile başlayan ve kısmen halen devam ede gelen Rumeli’den tersine göç ile Anadolu’da muhacir kavramına bağlı birçok kök tanımlaması ortaya çıktı. Buna göre bilhassa 1950 sonrasında o zamanki Yugoslavya’dan gelen muhacirlerin atalarının, Konya/Karaman’dan Osmanlı döneminde buralara göçürüldükleri, sürgün ettirildikleri ya da yerleştirildiklerine dair söylemleri zamanla nerede ise tüm muhacirler için bir kök söylem haline geldi. M. Tayyib Gökbilgin’in 1943’te düzenlenen Türk Tarih Kongresi’nde konuya dair ortaya koyduğu tespitler bugüne dek de geldi. Ancak müstakil bir çalışma ile bu problem tafsilatı ile değerlendirilmedi.

Bahsedilen köken tanımlamasına dair araştırmaların bir neticeye varabilmesi ancak Osmanlı tarihinin Rumeli’yi fethettiği ilk dönemlerine dair kayıtların incelenmesi ile mümkündür. Bu anlamda bölgedeki Türk varlığının kökenleri de bu tartışmanın önemli bir kısmını oluşturur. Zira Konya/Karaman köklü olma iddiasının bölgedeki Türk varlığını sadece Osmanlı idaresine bağlaması bu anlamda başka bir sorunu da ortaya koyar. Dolayısı ile konuya dair tartışmanın Rumeli’deki Türk varlığının kökleri üzerinden ilerletilmesi doğru bir sonuca varabilmek açısından mühimdir.

Bu çalışma evvela Rumeli muhacirlerinin Konya/Karaman köklü olma iddiasının tarihî sürecine odaklanmaktadır. Buna göre Osmanlı kuruluş devri Rumeli fetihleri ve sonrası ile Osmanlı öncesi Rumeli’ne Türk yerleşimi konuları başlıkta cevap aranan soruya dair önemli hususlardır. Bu noktada Osmanlı kronikleri ile konuya dair önceki çalışmaların sundukları ana kaynakları teşkil edecektir. Bu manada çalışmanın bu kök tartışmasına dair çalışmalara bir başlangıç teşkil etmesi önemli bir gayedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Rumeli, Muhacir, Göç, Konya/Karaman

A Historical Analysis Of The Discourse Of "Being Rooted in Konya/Karaman" Of Rumelia Immigrants in Turkey

Öz

With the reverse migration from Rumelia, which started with the end of the Ottoman rule in Rumelia and partially continues today, many root definitions related to the concept of immigrant emerged in Anatolia. Accordingly, the discourse of the immigrants who came from Yugoslavia, especially after 1950, that their ancestors were migrated, exiled or settled here from Konya/Karaman during the Ottoman period, became a root discourse for almost all immigrants over time. M. Tayyib Gökbilgin's findings on the subject at the Turkish History Congress held in 1943 have survived to this day. However, this problem was not evaluated in detail in a separate study.

Research on the mentioned definition of origin can only come to a conclusion by examining the records of the early periods of Ottoman history when it conquered Rumelia. In this sense, the origins of the Turkish presence in the region constitute an important part of this discussion. Because the claim of being rooted in Konya/Karaman attributes the Turkish presence in the region only to the Ottoman administration, which also reveals another problem in this sense. Therefore, it is important to advance the discussion on the subject through the roots of the Turkish presence in Rumelia in order to reach a correct conclusion.

This study primarily focuses on the historical process of the Rumelian immigrants' claim to be rooted in Konya/Karaman. Accordingly, the issues of Turkish settlement in pre-Ottoman Rumelia, together with the conquests of Rumelia during the Ottoman founding period and its aftermath, are important issues regarding the question sought to be answered in the title. At this point, the Ottoman chronicles along with the previous studies on the subject will constitute the main sources. In this sense, it is an important aim for the study to constitute a beginning for studies on this root debate.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Rumelia, İmmigrant, Migration, Konya/Karaman

Kaynakça

• Angiolello, Giovan Mana, Fatih’in İçoğlanı Anlatıyor, Fatih Sultan Mehmed, Çev. Pular Gökpar, İstanbul, 2011.
• Anonim Osmanlı Kroniği (1299-1512), Haz. Necdet Öztürk, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2000.
• Anonim, Gazavat-ı Sultan Murad b. Mehemmed Han, Yay. Halil İnalcık-Mevlüd Oğuz, Ankara, 1989.
• Aşıkpaşazade, Tevârih-i Âli Osman, Haz. Nihal Atsız, Osmanlı Tarihleri-1, İstanbul, 1949.
• Ateş, Hacer. “Bizans Kalesinden Osmanlı Şehrine: Fethinden XV. Yüzyıl Sonlarına Kadar Dimetoka.” İstanbul Üniversitesi Tarih Dergisi, 75 (2021), 91-115.
• Başkan, Yahya, “Karamanoğlu Osmanlı Münasebetlerine Ait İki hukuki Vesika”, I. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, Ed. Fethi Gedikli, (2014), s. 145.
• Çağ, Galip, Balkanlar, Öteki Avrupa’nın Kökleri ve İnşası, Otorite Yay., Antalya, 2023.
• Elam, Nilgün, Musa Çelebi’nin Rumeli’ye Geçişinde Hıristiyan Aktörlerin Rolü(1403-1410), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, (2011), ss. 1-31.
• Emecen, Feridun, İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul, 2016.
• Emecen, Feridun, “Saruhanoğulları”, DİA, XXXVI, İstanbul, 2019, ss. 170-173.
• Enverî, Düsturnâme-i Enverî (Medhal), Haz. Mükrimin Halil, (1929).
• Erken, İ., "Müstakil Serfiçe Sancağının Teşkili ve İdaresi (1881-1888)", Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 44, (2021), ss. 203-223.
• Eroğlu, Haldun, “Osmanlının Rumeli’deki Göç Stratejileri ve Teopolitiği Üzerine”, 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ed. Z. Dilek, M. Akbulut, S. Cöhce, Z. B. Özer, R. Gürses, B. K. Taşkın, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara, ss. 1287-1303.
• Gibbons, H. A., Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu, Çev. Ragıb Hulüsi, İstanbul, 1928.
• Gökbilgin, M. Tayyib, Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlad-ı Fatihan, İstanbul, 1957.
• Gökbilgin, M. Tayyip, “Rumeli'nin İskânında ve Türkleşmesinde Yürükler”, III. Türk Tarih Kongresi Kongresi Tebliğleri, (15- 20 Kasım 1943), (1948). ss. 648-660.
• Hadidî, Tevârih-i Âl-i Osman, (1299-1523), Haz. Necdet Öztürk, İstanbul Marmara Üniversitesi Yay., 1991.
• Yusuf Halaçoğlu, “XVI. Yüzyılda Sosyal, Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlar'da Bazı Osmanlı Şehirleri”, Belleten, 53, Ankara, 1989, s. 638.
• Halaçoğlu, Yusuf, “XVI. Yüzyılda Sosyal, Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlar'da Bazı Osmanlı Şehirleri”, Belleten, 53, Ankara, 1989, ss. 637-678.
• Hoca Saâdettin, Tacü’t-Tevârih, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, III, Kültür Bak. Yay., Ankara 1979.
• İbn-i Kemal, Tevârih-i Âl-i Osman, VII. Defter, Haz. Şerafettin Turan, TTK, Ankara, 1991.
• İnalcık, HaliI, "Rumeli", Milli Eğitim Bakanlığı İslam Ansiklopedisi, IX, 1964, ss. 766-773.
• Halil İnalcık, Hicri 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1987.
• İnbaşı, M., “Balkanlarda Osmanlı Hâkimiyeti ve İskân Siyaseti”, Türkler, IX, Yeni Türkiye Yay., 2002, ss. 92-101.
• Karadeniz, Hasan Basri, “Karaman Sürgünleri (1467 - 1474)”, Belleten, 284, Ankara, 2015, ss. 73-104.
• Neşrî, Tevârih-i Âl-i Osman, Haz. Faik Reşit Unat-Mehmet Altay Köymen, C. I, Ankara, TTK Yay, 1992.
• Nicol, Donald M., Bizans’ın Son Yüzyılları, Çev. Bilge Umar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1999.
• Oruç Bey, Tevârih-i Âl-i Osman, Neş. F. Babinger, Şark Kütüphânesi, Hannofer, 1925.
• Sevim, Sezai, “Türklerin Rumeli’ye İlk Geçişleri ve İskân Faaliyetleri”, Balkanlar’daki Türk Kültürünün Dün, Bugünü ve Yarını, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa, 2002, ss. 66-69.
• Şahin, İbrahim, “Saruhan ve Saruhanoğulları Adlarının Kökeni Üzerine”, Dil Araştırmaları, 18/Bahar, (2016), ss. 219-233.
• Şentürk, Hüdai, “Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu Devrinde Rumeli'de Uyguladığı İskan Siyaseti ve Neticeleri”, Belleten, 57/218, Ankara, 1993, ss. 89-112.
• Tevarih-i Âl-i Osman, Âşıkpaşazâde Tarihi, İstanbul, 1332.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Büyük Osmanlı Tarihi, I, TTK, Ankara, 2015.
• Yeni, Harun, “Osmanlı Rumelisi’nde Yörük Teşkilatı, Kökeni ve Nitelikleri”, OTAM, 42/Güz, (2017), ss. 187-205.
• Yücel, Yaşar, "Balkanlar'da Türk Yerleşmesi ve Sonuçları", Bulgaristan'da Türk Varlığı (Bildiriler), Ankara 1985, ss. 67-83.
• Zhelyazkova, Antonina, “Bir Tarihyazımı Sorunsalı Olarak Balkanlar’da İslamlaşma: Güneydoğu Avrupa Perspektifi”, Osmanlı ve Balkanlar Bir Tarihyazımı Tartışması, Der. F. Adanır, Suraiya Faroqhi, 2011, ss. 259-306.