İslam Toplumunun Ekonomik Strüktürü: Eleştirel Bir Değerlendirme

Yıl 2022, , 99 - 134, 30.06.2022

Mustafa Acar

https://doi.org/10.54863/jief.1026192

Öz

Yakın geçmişte kaybettiğimiz üstad Sezai Karakoç hiç kuşkusuz Türkiye'nin yirminci yüzyılda yetiştirdiği en üretken şair, edebiyat ve düşünce adamlarından biriydi. Özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllarda çok sayıda eser vermişti. Bu çalışmada Karakoç’un 1960’lı yılların sonlarında kaleme aldığı İslam Toplumunun Ekonomik Strüktürü adlı eserinin eleştirel bir değerlendirmesi yapılmaktadır. Esas itibariyle bir kapitalizm ve komünizm eleştirisi olan eserde yazar İslam’ın bunlardan çok daha üstün bir alternatif olduğunu ortaya koymaya çalışmaktadır.

Şairler, sanatçılar ve düşünce insanlarının eserlerini değerlendirirken iki yanlıştan birine düşmekten kaçınmalıdır. Yazarın veya eserin siyasi, dini veya ideolojik saiklerle aşırı yüceltilmesi bir aşırılık; buna karşılık eserin üretildiği koşulların gözardı edilmesi başka bir aşırılıktır. Doğrusu, yazarın çabasının takdir edilmesi, ama eserin eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutulmasıdır. İslam Toplumunun Ekonomik Strüktürü, Soğuk Savaşın devam ettiği, “68 kuşağı”nın Batılı kapitalist rejimlere karşı kitlesel tepkiler gösterdiği, komünizmden umutların henüz kesilmediği, Türkiye'nin komünizm tehlikesine karşı Batılı kapitalist blok içinde kendine yer edinmeye çalıştığı bir dönemde kaleme alınmıştır. Eserin kapitalist ve komünist modellere öykünmek yerine kendi tarihsel birikimimize dayalı İslami bir model geliştirme anafikri makul bir fikirdir. Ancak eser bu anafikri temellendirmek için kapitalist ve komünist modeller üzerinden Batı dünyasını olumsuz anlamda aşırı genellemelere tabi tutmakta, indirgemeci bir yaklaşım sergilemektedir. İslam dünyasıyla ilgili olarak ise olumlu aşırı genellemelerle fazlasıyla tozpembe bir tablo çizmektedir. Bu çalışma eserin kritik bir değerlendirmesini yapmakta ve son tahlilde asıl tercihin kapitalizm, komünizm ve İslam arasında değil, devletçi-kumandacı sistem ile serbest piyasacı sistem arasında yapılacak bir tercih olduğunu vurgulamaktadır

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, İslam toplumu, Müslüman dünya, İslam toplumunun ekonomik yapısı, İslam ekonomisi, İslam iktisadı, Müslüman dünya, İslam toplumunun ekonomik yapısı, İslam ekonomisi, İslam iktisadı

Economic Structure of Islamic Society: A Critical Evaluation

Öz

Sezai Karakoç is no doubt one of the most prolific poets and thinkers of Turkey. He has authored many works (poems and essays) especially in the 1960s and 1970s. This study critically evaluates his famous work İslam Toplumunun Ekonomik Strüktürü [Economic Structure of Islamic Society] written in the late 1960s. The book is essentially a criticism of capitalism and communism. Based on his criticism of these systems, the author tries to show that Islam is a much better alternative.

We should abstain from two possible mistakes when evaluating the works of poets, artists, scholars and thinkers: extreme glorification of the author or his/her work based on political, religious or ideological motives; or, going to the other extreme and despising or looking down on them through a retrospective reading by neglecting the social, political and historical conditions in which the work is produced. The right attitude is critically evaluating the work while appreciating the effort of the author. Economic Structure of Islamic Society was written during the Cold War where the so-called “the Generation 68” objected capitalist regimes through massive demonstrations, hopes for communism were still alive, and Turkey was trying to find herself a seat in the capitalist bloc. The main idea of the book, i.e. instead of emulating capitalist or communist models, we can develop our own “Islamic” model based on our historical background, is quite acceptable. However, in order to ground this idea, the book very often had recourse to wild generalizations and reductionism depicting a negative portrayal of the West via criticism of capitalism and communism. On the contrary, for the Muslim world it adopts wild generalizations to depict an ultra-positive portrayal. After critically evaluating the book, this article brings forward that the real choice is not between Islam and capitalism or communism, but rather between command system and free market system.

Anahtar Kelimeler

Sezai Karakoç, Islamic society, Muslim world, economic structure of the Islamic society, Islamic economics, Sezai Karakoç, Islamic society, Muslim world, economic structure of the Islamic society, Islamic economics

Kaynakça

• Acar, M. (2021). Liberal Düşünce, Özgürlük ve Serbest Piyasa Ekonomisi. İzmir: SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları. https://www.academia.edu/50975587/Liberal_D%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce_%C3%96zg%C3%BCrl%C3%BCk_ve_Serbest_Piyasa_Ekonomisi
• Acar, M. (2018), İktisadın Evrensel Yasaları ve Kadim Sorunları, Konya: Literatürk Academia.
• Acar, M. (2016), “Reason Versus Tradition, Free Will Versus Fate, Interpretation Versus Literalism: Intellectual Underpinnings of the Negative Outlook for the Muslim World,” in El Harmouzi, N. and L. Whetstone, ed., Islamic Foundations of a Free Society, Chp. 3, pp: 32-57, London: The Institute of Economic Affairs.
• Acar, M. (2019), “Geleneğe Karşı Akıl, Kadere Karşı Özgür İrade, Lafızcılığa Karşı Yorum: İslam Dünyasındaki Olumsuz Görüntünün Fikrî Temelleri,” Çev. H. Şahin, içinde: El Harmouzi N. ve L. Whetstone (2019, eds.), Özgür Toplumun İslami Temelleri, Ankara: Liberte Yayınları, ss. 55-82.
• Acemoğlu, Daron ve James Robinson (2012). Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri. Çev. F.R. Velioğlu. İstanbul: Doğan Kitap.
• Apak, Adem (2019). İslam Tarihi Konusunda Bilinmesi Gereken 88 Soru. İstanbul: Beyan Yayınları.
• Apak, Adem (2020). Ana Hatlarıyla İslam Tarihi 1-4. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Bilgili, Yüksel (2020). Karşılaştırmalı İktisat Okulları. 16. Baskı. İstanbul: 4T Yayınevi.
• Coase, R. ve N. Wang (2015). Çin Nasıl Kapitalist Oldu? Ankara: Bigbang Yayınları.
• Çizakça, Murat ve Mustafa Akyol (2012). İslam’ın Unutulan Ekonomik Modeli: Ahlâki Kapitalizm. İstanbul: Ufuk Kitapları.
• Friedman, Milton ve R. Friedman (2021). Tercih Özgürlüğü. Çev. M. Acar. Ankara: Serbest Kitaplar.
• İzzetbegoviç, Aliya (2019). Doğu ve Batı Arasında İslam. Çev. Edina Nurikiç. İstanbul: KETEBE Yayınevi.
• Kanbir, Özgür ve Mehmet Dikkaya (2021). “Islamic Development Index” (İslami Gelişme Endeksi), Sosyoekonomi, 2021, Vol. 29(49), 151-180, DOI: 10.17233. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1442525
• Karakoç, Sezai (2019). İslam Toplumunun Ekonomik Strüktürü. 17. Baskı. İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Koehler, Benedikt (2016). İslam’ın Erken Döneminde Kapitalizmin Doğuşu. Çev. İ. Kurun. Ankara: Liberte Yayınları.
• Özel, Mustafa (2009). “İslami Ekonominin İncelikleri,” Anlayış, Sayı 74, Temmuz 2009.
• Rehman, S.S. ve H. Askari (2010). “An Economic Islamicity Index,” Global Economy Journal, 10(3), 1-37.
• Roberts, Russell D. (2021a). Tercih: Bir Serbest Ticaret ve Korumacılık Öyküsü. 13. Baskı, Ankara: Liman Kitapları.
• Roberts, Russell D. (2021b). Görünmez Kalp. Çev. M. Acar. 9. baskı, Ankara: BB101 Yayınları.
• Roberts, Russell D. (2018). Her Şeyin Bedeli. Çev. M. Acar. 2. Baskı, Ankara: Liman Kitapları.
• Smith, Adam (2020 [1776]). Milletlerin Zenginliği. Çev. M. Acar. İstanbul: Liberus Yayınları.
• Starr, Frederick (2019). Kayıp Aydınlanma. Çev. Y.S. İnanç. İstanbul: Kronik Kitap Y.