İslam Entelektüel Geleneğinde İktisadi Boyutun Teşekkülü: Şeybânî, Serahsî Ve Kitâbu’l-Kesb (III)

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 19 - 54, 23.09.2016

Sabri Orman

Öz

Bu derginin bundan önceki iki sayısında yayınlanan makalelerimizin ilkinde Kitâbu’l-Kesb metninin bazı problematik yönlerini tartışmış ve yanı sıra onun içeriğiyle ilgili genel bir değerlendirmede bulunmuştuk. Anılan makalelerin ikincisinde, tahsisi olarak Kitâbu’l-Kesb’in “kesb” meselesine ilişkin içeriği üzerinde odaklanmıştık. Okumakta olduğunuz makalede ise aynı eserin diğer bir önemli konusu olan infak meselesi üzerinde duracağız. İnfak terimi, kavramı ve tanımı; infak çeşitleri ve mertebeleri; infakın normatif yapısı ve çerçevesi; farz-ı ayn, farz-ı kifâye ve infak; azimet, ruhsat ve infak; insan ihtiyaçları ve çeşitleri; sosyal yükümlülük ve hak olarak temel ihtiyaçların tatmini, lüks ve gösteriş tüketimi, dilenme meselesi ile veren elin mi yoksa alan elin mi daha üstün olduğuna dair bir tartışma şimdiki makalenin belli-başlı konularını oluşturmaktadır. 

Formation of the Economic Dimension of Islamic Intellectual Tradition: Al-Shaybânî, Al-Sarakhsî and Kitāb Al-Kasb (II)

Öz

In our essay published in the previous issue of this journal we had expressed our intention to provide a detailed analysis and evaluation of both the text and the content of Kitāb al-Kasb. As a first step, we had attempted a critical assessment of the problematic aspects of its text alongside an overview of its contents. We shall now turn to a more detailed and systematic treatment of its content. Kitāb al-Kasb has two major themes--Kasb and Infâq. Kasb is the subject matter of the present article, and Infâq is going to be that of the next one. “Kasb” as a term and its definition, ways and types of kasb, levels or grades of kasb, a discussion on kasb beyond need fulfillment, a discussion on the hierarchy of economic sectors, a debate on relative merits of wealth and poverty, another debate on relative merits of “sabr” and “shukr” are among the topics dealt with here. 

Kaynakça

• Ahmad, Ausaf ve Kazim Raza Awan. 1992. Lectures on Islamic Economics. Jeddah: IRTI.
• Baktır, Mustafa. 1991. “Azîmet”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C: 4. İstanbul: İSAM, 330.
• Bîrûnî. 2002. Albêrûnî’s India. Transl. by Edward C. Sachau. New Delhi: Rupa Co..
• Curcânî, Şerif. 1983. Et-Ta’rîfât. Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiyye.
• Doyal, Len ve Ian Gough. 1991. A Theory of Human Need. Hampshire ve Londra: Macmillan.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. 2005. “Mubâh”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C: 30. İstanbul: İSAM, 341-345.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. 2008. “Ruhsat”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. C: 35. İstanbul: İSAM, 207-210.
• Ebu Zehra, Muhammed. 1973. İslam Hukuku Metodolojisi (Fıkıh Usulu), Çev. Abdulkadir Şener, Ankara: A. Ü. İlahiyet Fakültesi Yayınları.
• Ebu’l-Bekâ. Tarihsiz. El-Kulliyât. Tahkik: Adnan Derviş ve Muhammed Masri. Beyrut: Muessesetu’r-Risalah.
• Gazâlî. 1996. el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, C. I. ed. M. S. el-Aşkar, Muessesetu’r-Risâlah.
• Hallaf, Abduvahhab. 1968. İlm Usul el-Fiqh, 8.B., Kuveyt: Ed-Dâr’l-Kuveytiyyeh.
• İsfahânî, Rağib. 1412H. El-Mufredât. Tahkik: Safvan Adnan ed-Davudi. Şam ve Beyrut: Daru’l-Kalem ve ed-Daru’-Şamiyye.
• Kahf, Monzer. 1998. Lessons in Islamic Economics. C.1, Jeddah: IRTI.
• Khan, M. Fahim. “Theory of Consumer Behavior in Islamic Perspective”. Ahmad ve Awan 1992 içinde. 169-184.
• Koltko-Rivera, Mark E. 2006. “Rediscovering the Later Version of Maslow’s Hierarchy of Needs: Self-Transcendence and Opportunities for Theory, Research, and Unification.” Review of General Psychology, Vol. 10, No. 4, 302–317.
• Maslow, Abraham H. 1943. “A Theory of Human Motivation”. Psychological Review, 50, 370-396.
• Maslow, Abraham H. 1987. Motivation and Personality. New York: Harper & Row.
• Orman, Sabri. 2013. Gazali. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Orman, Sabri. 2014a. Gazali’nin İktisat Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Orman, Sabri. 2014b. İslamî İktisat, Değerler ve Modernleşme Üzerine. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Orman, Sabri. 2015a. “İslam Entelektüel Geleneğinde İktisadi Boyutun Teşekkülü: Şeybânî, Serahsî ve Kitâbu’l-Kesb (I)”, İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (Bahar, 2015). İstanbul. 1-35.
• Orman, Sabri. 2015b. “İslam Entelektüel Geleneğinde İktisadi Boyutun Teşekkülü: Şeybânî, Serahsî ve Kitâbu’l-Kesb (II)”. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (Güz, 2015). İstanbul. 23-67.
• Reader, Soran. 2007. Needs and Moral Necessity. New York: Routledge.
• Reader, Soran. 2005. The Philosophy of Need. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sen, Amartya K. 2000. Development as Freedom. New York: Alfred A. Knopf .
• Uludağ, Süleyman. 2008. “Ruhsat”(Tasavvuf). Diyanet İslam Ansiklopedisi. C: 35. İstanbul: İSAM, 210.
• Zarqa, Muhammad Anas. 1998. “Consumer Behavior in an Islamic Economy”. Kahf 1998 içinde, 371-389.
• Wiggins, David. 1998. Needs, Values, Truth – Essays in the Philosophy of Value. 3rd edition. Oxford: Clarendon Pres.
• Wiggins, David. 2005. “An Idea We Cannot do Without”. Reader 2005 içinde, 25-50.
• (Not: Yukarıdaki listede yer alan Curcânî, Ebu’l-Bekâ ve İsfahânî’nin eserlerinden “Şamile” programı üzerinden yararlanılmıştır.)