Öz
Vakıflar, İslam toplumlarında yardımlaşmanın ve toplumsal dayanışmanın yanında sosyal ve
ekonomik hayatın önemli unsurları olarak karşımıza çıkmaktadır. Vakıfların en önemli özelliği
bu yardımlaşma ve dayanışmayı kurumsal hale getirmeleridir. Osmanlı Devleti’nde toplumsal
hayatta çok önemli bir yer tutan vakıflar, Osmanlı Devleti’nin bir vakıf medeniyeti olarak
anılmasına vesile olmuştur. Yapılan akademik çalışmalar ve analizler de vakıfların ekonomik
sistemde merkez hazinesi ve tımar sisteminin hemen arkasında üçüncü bir ekonomik kurum
olarak ortaya çıktığını göstermektedir. Bu sebeple, Osmanlı ekonomik yapısı üzerine yapılacak
çalışmalarda vakıfların rolünü incelemek de oldukça önemlidir. Bu vakıfların bir türü “para
(nukud) vakıfları” bu çalışmanın konusunu oluşturacaktır. Birincil kaynaklardan incelenen
vakfiyeler üzerinden para vakıfların kuruluşları ve dayandıkları İslami arka plan incelenecektir.
Ayrıca bu vakıfların uyguladıkları kâr oranlarının uzun dönemli analizi üzerinde durulacaktır.
Aynı dönemlerde Avrupa’da uygulanan faiz oranları ile Osmanlı para vakıflarının kâr oranlarının
karşılaştırması yapılacaktır. Bölge olarak Rumeli’nin seçilmesi de bu bölge hakkında para
vakıfları hakkında yeterli derecede çalışma olmamasından ötürüdür.
Anahtar Kelimeler
Para Vakıfları Osmanlı Devleti Rumeli Vakfiye İslam Ekonomisi Finansal İstikrar
Kaynakça
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi
- Defter No:570, Sayfa No:40 Sıra No:17 – Hüseyin Çelebi ibn Hasan e-Hisâri Vakfı
- Defter No:991, Sayfa No:18, Sıra No:19 – Muharrem Efendi bin Mehmed Ağa Vakfı
- Defter No:990, Sayfa No:85, Sıra No:7 – Receb bin Halil Vakfı
- Defter No:988, Sayfa No:5, Sıra No:6 – Ahmed Bey bin Abdullah Bey Vakfı
- Defter No: 2105, Sayfa No:230, Sıra No: 148 – Gazanfer Bey bin Abdullah Vakfı
- Edirne Şeriyye Sicil Defteri: 05155.00020:73:1 – Mehmed Efendi bin Abdurrahman Vakfı
- Kitap, Makale ve Kitapta Bölümler
- Akgündüz, A. (1996). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
- Allen, R. C. (2001). The Great Divergence in European Wages and Prices from the Middle Ages to the First World War. Explorations in Economic History, 38(4), 411-447.
- Çam, M. (2014). Vakıf Müessesi ve Para Vakıfları. Lira – Bülten. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Ankara. 35-41
- Furat, A. H. (2012). İslam Hukukunda Vakıf Akdinin Bağlayıcılığı/Binding of Waqf Treatment in Islamic Law. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 61-84.
- Homer, S. & Sylla, R. E. (1996). A History of Interest Rates. New Jersey. Rutgers University Press.
- Koyunoğlu, H. H. (2008). Para Vakıfları Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyıl İstanbul Uygulaması. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 8(1): 253-304
- Kunt, İ. M., Yurdaydın, H. G., Ödekan, A., & Akşin, S. (1988). Osmanlı Devleti, 1300-1600. Cem Yayınevi.
- Kurt, İ. (2010). Para Vakıfları ve Davut Paşa Mahkemesi’nde Kayıtlı Para Vakfiyeleri. Prof. Dr. Sacit Adalı’ya 65. Yaş Armağanı içinde, İstanbul, Filiz Kitabevi. 179-214
- Mandaville, J. E. (1979). Usurious Piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire. International Journal of Middle East Studies. 10(3): 289-308
- Okur, K. H. (2005). Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Düzeni ve Ebussuud Efendinin Hukuk Anlayışı Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(7-8), 33-58.
- Özcan, T. (1999). Sofyalı Bâlî Efendi’nin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları. İslâm Araştırmaları Dergisi. (3): 125-155
- ______, (2000). İbn Kemal’in Para Vakıflarına Dair Risâlesi. İslâm Araştırmaları Dergisi. Sayı. (4): 31-41
- ______, (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları
- ______, (2008). Osmanlı Toplumuna Özgü Bir Finansman Modeli: Para Vakıfları. İslâm Ülkeleri Arasında Ekonomik İşbirliği Dosyası, Çerçeve Dergisi. MÜSİAD. 324-328
- Pamuk, Ş. (2004). Institutional change and the longevity of the Ottoman Empire, 1500–1800. Journal of Interdisciplinary History, 35(2), 225-247.
- _______, (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- _______, (2013). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul.Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Şimşek, M. (1986). Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerinde Münakaşalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 27(1): 207-220
- Tabakoğlu, A. (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul. Dergâh Yayınları
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları 1. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları
Öz
We meet waqf not only institutions provided the assistance and social solidarity between
people but also an important elements of social and economic life in Islamic societies. The
most important feature of waqf is to make this cooperation and solidarity institutional. The
waqfs that had a very important place in social life in the Ottoman State have been instrumental
that Ottoman State is a civilization of waqfs. Academic studies and analysis also shows that
waqf system was third place in economic institutions after central treasury and timar system in
economic system (Özcan, 2008, p. 143). Therefore, it is important to examine the role of waqf
in studies on Ottoman economic structure. One type of this waqfs, “cash waqfs” will be subject
of this study. The establishment procedure of cash waqfs and Islamic background of cash waqfs
will be examined from primary sources (waqfiyahs). Moreover, we will emphasized long-term
analysis on the profit rates that were determined by cash waqfs. The comparison between the
European interest rates and profit rates of Ottoman cash waqfs at same era will be made. The
region of Rumelia is selected as subject because there are not enough works about cash waqfs
in this region.
Anahtar Kelimeler
Cash Waqfs the Ottoman State Rumelia Waqfiyah Islamic Economics Financial Stability
Kaynakça
- Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi
- Defter No:570, Sayfa No:40 Sıra No:17 – Hüseyin Çelebi ibn Hasan e-Hisâri Vakfı
- Defter No:991, Sayfa No:18, Sıra No:19 – Muharrem Efendi bin Mehmed Ağa Vakfı
- Defter No:990, Sayfa No:85, Sıra No:7 – Receb bin Halil Vakfı
- Defter No:988, Sayfa No:5, Sıra No:6 – Ahmed Bey bin Abdullah Bey Vakfı
- Defter No: 2105, Sayfa No:230, Sıra No: 148 – Gazanfer Bey bin Abdullah Vakfı
- Edirne Şeriyye Sicil Defteri: 05155.00020:73:1 – Mehmed Efendi bin Abdurrahman Vakfı
- Kitap, Makale ve Kitapta Bölümler
- Akgündüz, A. (1996). İslâm Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
- Allen, R. C. (2001). The Great Divergence in European Wages and Prices from the Middle Ages to the First World War. Explorations in Economic History, 38(4), 411-447.
- Çam, M. (2014). Vakıf Müessesi ve Para Vakıfları. Lira – Bülten. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Ankara. 35-41
- Furat, A. H. (2012). İslam Hukukunda Vakıf Akdinin Bağlayıcılığı/Binding of Waqf Treatment in Islamic Law. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 61-84.
- Homer, S. & Sylla, R. E. (1996). A History of Interest Rates. New Jersey. Rutgers University Press.
- Koyunoğlu, H. H. (2008). Para Vakıfları Muhasebe Defterlerine Göre 17. Yüzyıl İstanbul Uygulaması. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 8(1): 253-304
- Kunt, İ. M., Yurdaydın, H. G., Ödekan, A., & Akşin, S. (1988). Osmanlı Devleti, 1300-1600. Cem Yayınevi.
- Kurt, İ. (2010). Para Vakıfları ve Davut Paşa Mahkemesi’nde Kayıtlı Para Vakfiyeleri. Prof. Dr. Sacit Adalı’ya 65. Yaş Armağanı içinde, İstanbul, Filiz Kitabevi. 179-214
- Mandaville, J. E. (1979). Usurious Piety: The Cash Waqf Controversy in the Ottoman Empire. International Journal of Middle East Studies. 10(3): 289-308
- Okur, K. H. (2005). Para Vakıfları Bağlamında Osmanlı Hukuk Düzeni ve Ebussuud Efendinin Hukuk Anlayışı Üzerine Bazı Değerlendirmeler. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(7-8), 33-58.
- Özcan, T. (1999). Sofyalı Bâlî Efendi’nin Para Vakıflarıyla İlgili Mektupları. İslâm Araştırmaları Dergisi. (3): 125-155
- ______, (2000). İbn Kemal’in Para Vakıflarına Dair Risâlesi. İslâm Araştırmaları Dergisi. Sayı. (4): 31-41
- ______, (2003). Osmanlı Para Vakıfları Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları
- ______, (2008). Osmanlı Toplumuna Özgü Bir Finansman Modeli: Para Vakıfları. İslâm Ülkeleri Arasında Ekonomik İşbirliği Dosyası, Çerçeve Dergisi. MÜSİAD. 324-328
- Pamuk, Ş. (2004). Institutional change and the longevity of the Ottoman Empire, 1500–1800. Journal of Interdisciplinary History, 35(2), 225-247.
- _______, (2012). Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi. İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları
- _______, (2013). Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul.Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
- Şimşek, M. (1986). Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerinde Münakaşalar. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 27(1): 207-220
- Tabakoğlu, A. (2012). Türkiye İktisat Tarihi. İstanbul. Dergâh Yayınları
- Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devleti Teşkilâtından Kapıkulu Ocakları 1. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Eylül 2016 |
| Gönderilme Tarihi | 23 Eylül 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 2 Sayı: 1 |
