MAWLANA'S CONSIDERATIONS OF THE WORLD, ZUHD, RIZQ AND CONTENT IN MASNAVİ: AN EVALUATION THROUGH ISLAMIC ECONOMIC THOUGHT

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 240 - 273, 30.06.2024

Ekrem Erdem

https://doi.org/10.54863/jief.1445467

Öz

Mawlana is a great sufi who lived in Konya in the 13th century, learned and taught both sharia sciences and the depths of sufism, and blazed an original trail. His breakthrough has been a guide not only to the Anatolian people, but also to all Muslims and even to all humanity since the time he lived. The aim of the study is to examine the view of such a sufi, who has such high qualifications and has a high influence, on issues such as the world, sustenance, patience and contentment, based on his narrative stories in Masnavi, in order to understand his thoughts on economic life and zuhd (asceticism) by taking into account the verses and hadiths regarding the subjects. As a result, it has been recommended not to be greedy towards the world, to remove the evil from the heart and instead to seek God without expecting anything in return. In this sense, zuhd has been seen as a state of complete indifference and impartiality towards the world and those that belong to it, and it has been concluded that for a reasonable salik (devotee) who thinks about the two worlds together, this is the lowest opportunity cost and therefore the most accurate optimization decision.

Anahtar Kelimeler

Mawlana and Masnavi, Sufism, Zuhd and World, Rizq, Islamic Economics

MESNEVÎ’DE MEVLÂNA’NIN DÜNYA, ZÜHD, RIZIK VE KANAAT TELAKKİLERİ: İSLAM İKTİSAT DÜŞÜNCESİ ÜZERİNDEN BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Mevlâna, 13. yüzyılda Konya’da yaşamış, hem şeriat ilimlerini hem de tasavvufi derinlikleri öğrenmiş, öğretmiş ve özgün bir çığır açmış büyük bir mutasavvıftır. Açtığı çığır yaşadığı dönemden itibaren sadece Anadolu insanına değil, tüm Müslümanlara hatta tüm insanlığa yol gösterici olmuştur. Çalışmanın amacı, bu derece yüksek vasıfları haiz ve tesir gücü oldukça yüksek bir mutasavvıfın iktisadî hayat ve zühd konusundaki düşüncelerinin anlaşılması için, dünya, rızık, sabır ve kanaat gibi konulara bakışının Mesnevî’de yer alan hikâye tarzındaki anlatımlarından hareketle incelenmesidir. Bunu yaparken, konularla ilgili âyet ve hadisleri de dikkate alarak, İslam iktisat düşüncesi üzerinden bir analiz yapılmaktadır. Sonuç olarak, dünyaya karşı tamahkâr olunmaması, mâsivânın kalpten çıkarılması (terk) ve onun yerine hiçbir karşılık beklemeksizin Hakk’a rağbet edilmesi tavsiye edilmiştir. Bu manada zühd, dünya ve ona ait olanlara karşı tam bir kayıtsızlık ve yansızlık hali olarak görülmüş ve iki dünyayı birlikte düşünen makul bir sâlik için bunun fırsat maliyetinin en düşük, dolayısıyla en doğru optimizasyon kararı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Zira zühd, ancak rızka imanın tam olmasıyla kemâle erecek ve kul veya sâlik, bu sayede kul peygamberliği seçmiş olan Hz. Peygamber’in sünneti üzere özellikle ekonomik konjonktürün daralma evrelerinde gelirdeki düşüş karşısında şükür, sabır, kanaat ve infak ile mutluluğunu sürdürecektir.
Anahtar Kelimeler: Mevlâna ve Mesnevi, Tasavvuf, Zühd ve Dünya, Rızık, İslam İktisadı.
Key Words: Mawlana and Masnavi, Sufism, Zuhd and World, Rizq, Islamic Economics.

JEL Kodları: B11, B30, P00, P40, Z12.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna ve Mesnevi, Tasavvuf, Zühd ve Dünya, Rızık, İslam İktisadı.

Kaynakça

• Büyükkörükçü, T. (1983). Mevlâna ve Mesnevî. İstanbul: Bedir.
• Ceyhan, S. (2013). Zühd. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 44, ss. 533-535). Ankara: TDV Yayınları.
• Ceyhan, S. (2004). Mesnevî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 29, ss. 325-334). Ankara: TDV Yayınları.
• Çağatay, N. (1997). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Dölek, A. (2004). Hz. Peygamber'den Kul Diye Bahsedilmesinin Anlamı: Hadisler Işığında Bir Değerlendirme. İslami Araştırmalar Dergisi, 17(3), 184-191.
• El-Hüseyni, M.A. (2016). Tac Tercemesi ve Şerhi (Cilt 5, A. Öztürk, Çev.). İstanbul: Kahraman.
• Erdem, E. & Savaş, S. (2023). Ahilik Kurumsal Olarak Modern Ekonomik Hayata Ne Ölçüde Uyarlanabilir? Ulusal ve Uluslararası Düzeyde Bazı Örnekler Üzerinden Bir Değerlendirme. M. E. Kala (Ed.), Ahiliği Yeniden Düşünmek: 21. Yüzyılda Yiğitlik, Ahilik ve Dirlik içinde (ss. 329-348). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği.
• Erdem, E. (2022). Helâl Kazanç, İnsan Onuru ve Erdemli Toplum İnşası: İlgili Hadisler Üzerinden İktisadi Bir Değerlendirme. Helâl ve Etik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 1-17.
• Erdem, E. (2021). Fütüvvetnamelerin İslam İktisat Düşüncesi İçindeki Yeri. İş Ahlakı Dergisi, 14(1), 27-62.
• Erdem, E. (2017). Müslüman Bireyin İktisadi Davranış Hususiyetleri ve İslam Piyasa Geleneği. Y. E. Sezgin & F. Bulut (Yay. Haz.), İslam İktisadı ve Piyasa içinde (ss. 1-29). İstanbul: İktisat.
• Esen, A. (2007). Mevlâna Celaleddin Rumi’nin İktisat Anlayışı. Konya: Rumi.
• Hamidullah, M. (2001). Hz. Peygamber’in Savaşları (N. E. Yurter, Çev.). İstanbul: Yeni Şafak.
• İz, M. (t.y.). Tasavvuf: Mahiyeti, Büyükleri ve Tarikatler (3. Baskı). İstanbul: Türdav.
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ.K. & Gümüş, S. (2008). Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir (Cilt 5). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Kısakürek, N.F. (2012). İbrahim Ethem. İstanbul: Büyük Doğu.
• Kuşeyri, A. (2017). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi (S. Uludağ, Haz.). İstanbul: Dergâh.
• Öngören, R. (2004). Mevlâna Celaleddin Rumî. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 29, ss. 441-448). Ankara: TDV Yayınları.
• Özek, A., Karaman, H., Turgut, A., Çağrıcı, M., Dönmez, İ.K., & Gümüş, S. (1992). Kur’an-ı Kerim ve Türkçe Açıklamalı Meali. Medine- S. Arabistan: Kral Fehd Mushaf-ı Şerif Basım Kurumu. Rumi, M.C. (1996). Mesnevî Şerhi (Ş. Can, Çev.). Retrieved from https://archive.org/stream/SefikCanMesneviSerhi/Sefik_Can-Mesnevi_Serhi_djvu.txt
• Rumi, M.C. (2004). Mesnevî (2 Cilt, A. Karaismailoğlu, Çev.). İstanbul: Yeni Şafak.
• Sevgi, A. (2016). Râgıp Paşa’nın Bir Muhammesinin Tahlîli. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(4), 173-176.
• Şeybani, İ.M. (1993). Kitabü’l-Kesb: İslam İktisadında Helâl Kazanç (Ş. es-Serahsî, Şerh; M. Baktır, Çev.). İstanbul: Seha.
• Tatlı, B. (2009). Hz. Peygamber'in Dinî Mimariye Nakşedilen Sözlerinin Bölge Halkına Verdiği Mesajlar -Edirne-Balkanlar (Genel) Mukayesesi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(2), 179-216.
• Uludağ, S. (2003). Masiva. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (C. 28, S. 76). Ankara: TDV Yayınları. https://www.jiosaavn.com/lyrics/ben-bir-yakup- %C4%B0dim-lyrics/JgMCeA5kYHo
• Yazır, E.H. (1971). Hak Dini Kur’an Dili (Cilt 7). İstanbul: Eser.
• Yıldırım, A. (2008). Hadis Edebiyatında Zühd Literatürü ve Zühdle İlgili Rivayetlerin İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20, 119-138.
• Yildirimer, Ş. (2021). İslam Hukukunun Aksiyolojik Boyutu. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Yudanov, A., Pyrkina, O., & Bekker, E. (2016). On the Limits of Unsolvability of the “Free Rider Problem”. Voprosy Ekonomiki, (11), 57-75.