MUHAFAZAKAR İŞ ADAMLARININ ZEKÂT FARKINDALIĞI

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 274 - 307, 30.12.2024

Büşra Gül Muhammed Emin Durmuş

https://doi.org/10.54863/jief.1420868

Öz

Zekât hem ibadet hem de mali özelliği olan, İslamiyet’in beş temel esaslarından biridir. İslam’da zekâtın ne kadar önemli olduğu apaçık ortada olmakla birlikte ilk dönemlerden günümüze kadar zekâta tabi olan malların konusu hakkındaki tartışma güncelliğini devam ettirmektedir. Zekâta tabi olan mallar konusunda tam bir netlik olmadığı gibi bu malların nisab miktarları hususunda da tam bir birlik oluşmamıştır. Bununla birlikte değişen ve gelişen dünyamızda ticari hayatın işleyişi de geçmişe nazaran farklılaşmıştır. Nasslarda ve tedvin döneminde yer almayan ancak sanayi devrimi ile birlikte hayatımıza giren birçok kazanç yolu günümüzde varlığını sürdürmektedir. Gelişen kazanç yolları ile birlikte servet ve gelir kaynakları da çeşitlenmiştir. Bu kadar çeşitlenmenin var olması zekatın hesaplanması hususunda problemleri de beraberinde getirmiştir.
Bu çalışmada iş adamlarının zekâtı nasıl hesapladıkları, uyguladıkları ve zekât farkındalıklarının ne seviye olduğunun keşfedilmesi amaçlanmaktadır. Bu çerçevede çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu kartopu örnekleme tekniği ile belirlenmiş, muhtelif iş alanlarından 5 tüccar oluşturmaktadır.
Araştırmanın sonucunda görüşme yapılan iş adamlarının zekât hakkındaki en temel meselelerde dahi bilgi eksikliklerinin olduğu, zekatlarını doğru bir şekilde hesap edemedikleri için tam olarak eda edemedikleri tespit edilmiştir. Bu bağlamda iş adamlarının zekatlarını hesaplamalarını sağlayacak geniş kapsamlı bir zekât hesaplama aracına ihtiyaç duyulduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zekât, İslam İktisadi, Ticari Mallar, Ticari İşletme

Etik Beyan

Çalışma etik kurul izni gerektirdiğinden, 16.11.2023 tarihinde T.C. Sakarya Üniversitesi Rektörlüğü Sosyal ve Beşerî Bilimler Etik Kurulu’na başvurularak 20.12.2023 tarihinde gerekli izin alınmıştır. Görüşmeler online gerçekleştirildiği için katılımcılara bilgilendirilmiş gönüllü onam formu okunarak, izinleri alınmıştır.

ZAKAT AWARENESS OF CONSERVATIVE BUSINESSMEN

Öz

Zakat is one of the five pillars of Islam, which has both a worship and financial character. Although the importance of zakat in Islam is self-evident, the debate on the subject of the goods subject to zakat has continued from the earliest to the present day. There is no complete clarity on the goods subject to zakat, nor is there a complete unity regarding the nisab amounts of these goods. However, in our changing and developing world, the functioning of commercial life has differed compared to the past. Many ways of earning that were not included in the nasses and the period of the treatise, but entered our lives with the industrial revolution, continue to exist today. The sources of wealth and income have also diversified with the developing ways of earning. Such diversification has brought along problems in the calculation of zakat.
This study explores how businessmen calculate and apply zakat and what their level of zakat awareness is. In this framework, qualitative research method was used in the study. The study group of research consists of 5 traders from various business areas, determined by snowball sampling technique.
As a result of the research, it was determined that the businessmen interviewed lacked knowledge on even the most basic issues about zakat and could not fulfill their zakat obligations because they could not calculate them correctly. In this context, it was concluded that there is a need for a comprehensive zakat calculation tool that will enable businessmen to calculate their zakat.

Anahtar Kelimeler

Zakat, Islamic Economics, Commercial Goods, Commercial Enterprise

Kaynakça

• Abdullah, A., Salleh, M. Z. M., Zakaria, M. N., Merican, R. M. A. R., Din, N. M., Muhammad, M. Z., Aziz, M. I., Bakar, A. A. (2021). Business Zakat as Poverty Eradication Mechanism. Journal of Management Information and Decision Sciences, 24 (6), 1-7.
• Abdul Rahman, M., Sulaina, Y., Mat, N. K. N., Jamadudin, O. (2022). Business Zakat Payment Compliance among Small Business Owners in Kedah, Malaysia: Mediation Effects of Awareness and Attitude. International Journal of Advanced Research in Economics and Finance, 4 (3), 248-261.
• Abd Rahim, M. A. B., Ahmad Shah, N. B., Bhuiyan, A. B. (2022). The Students' Awareness Towards Zakat Role Among University Students In Selangor, Malaysia. In H. H. Kamaruddin, T. D. N. M. Kamaruddin, T. D. N. S. Yaacob, M. A. M. Kamal, K. F. Ne'matullah (Eds.), Reimagining Resilient Sustainability: An Integrated Effort in Research, Practices & Education, vol 3. European Proceedings of Multidisciplinary Sciences (115-127). European Publisher.
• Afacan, F. (2023). İslâm İktisat Düşüncesi Açısından Zekât Kurumu ve Ekonomik Kalkınmadaki Rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydınlı, H. İ (2004). Sosyo Ekonomik Dönüşüm Süreci ve Sanayi Ötesi Yaklaşımlar. Kamu-iş Hukuku ve İktisat Dergisi, 7/4.
• Aydın, M. (2023). Malezya’da Zekât Sistemleri Üzerine Toplum Algısının Ölçülmesi: Nitel Bir Çalışma. I. F. Orkunoğlu (Ed.), Güncel Mali Çalışmalar (19-39). Bidge Yayınları.
• Aydoğdu, H. (2018). Fenemonolijile ve Bilimler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 1291-1322.
• Balcı, A. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler: C. (13.Baskı). Pegem Akademi.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 368-388.
• Bayraktar, Ö., Şencal, H. (2022). Evaluation of Zakat as a Public Finance Instrument. International Journal of Public Finance, 7 (2), 429-446. https://doi.org/10.30927/IJPF.1089680
• Baysa, H. (2023). Vergiyi Zekâta Saydırmada Uşûr Tahsilatını Bir Dayanak Olarak Kullanma İmkânı. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 9 (2), 288-309. https://doi.org/10.54427/ijisef.1299446
• Bilen, M., Terzi, G. (2019). Türkiye’de Yoksulluk Sorunu ile Mücadelede Zekât Kurumunun Rolü ve Gerekliliği Hakkında Camii Cemaati Üzerine Bir Araştırma. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi, 5 (2), 133-167. https://orcid.org/0000-0002-8512-5528
• Bilmen, Ö. N. (2012). Büyük İslam İlmihali (Sadeleştiren Mehmet Talü). Yasin Yayınevi.
• Bin-Nashwan, S. A., Abdul-Jabbar, H., Aziz, S. A. (2021). Does Trust in Zakat Institution Enhance Entrepreneurs’ Zakat Compliance? Journal of Islamic Accounting and Business Research, 12 (5), 768-790.
• Buhârî (2001), Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. El-Câmiʿu’ṣ-ṣahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât
• Busari, S. A., Sitris, M., Zakariyah, L. (2021). The Significance Of Intent On Zakatable Real Estate: A Juristic Analysis. Malaysian Journal of Syariah and Law, 9 (2), 147-156. https://doi.org/10.33102/mjsl.vol9no2.318
• Çalışkan, M. B. (2020). Türkiye’de Zekâtın Kurumsallaşmasına Sosyo-Kültürel Bir Yaklaşım. Uluslararası İslam Ekonomisi ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 1, 57-71. https://doi.org/10.25272/ijisef.641305
• Çelik, H., Baykal, N. B., Memur, H. N. (2020). Nitel Veri Analizi ve Temel İlkeleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8 (1), 379-406.
• Dalgın, N. (2004). Zekât Hükümleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16/16, 43-72. https://doi.org/10.17120/omuifd.64567.
• Demirel, M. (2021). Sanayi Tesislerinin Zekâtı. Hikmet Yurdu Düşünce-Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 14(28), 352-364.
• Dumlu, E. (2008). Ticaret Mallarının Zekâtı. (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dumlu, E. (2010). İslam’ın İlk Dönemlerindeki Uygulamalar Ekseninde Kamusal Bir Gelir Olarak Zekât, Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 33, 91-116.
• Düzenli, P. (2017). Vergi, Zekât Yerine Geçer mi? Tarihte ve Günümüzde Zekât Uygulamaları, 635-642. İstanbul: Ensar Yayınları.
• El-Makdisi (Çev. A. Alpaslan Tunçer). (2015). Delilleriyle Hanbeli Fıkhı El-Muğni Muhtasarı. Polen Yayınları.
• Erkal, M (2013). Zekât. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/197-207. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ghazali, M. Z., Saad, R. A. J., Abd. Wahab, M. S. (2016). Proposing Factors Influencing Trust towards Zakat Institutions amongst Moslem Business Owners. International Soft Science Conference, 651-658. https://doi.org/10.15405/epsbs.2016.08.92
• Gümüş, N., Şimşek, S. (2021). Toplumda Zekât Bilincinin Geliştirilmesinin Yoksulluğa Etkisi: Sakarya İli Araştırması. Sakarya İktisat Dergisi, 10 (3), 240-256.
• Günay, H. M. (2007). Zekât Kitabı. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Heikal, M., Khaddafi, M., Falahuddin. (2014). The Intention to Pay Zakat Commercial: An Application of Revised Theory of Planned Behavior. Journal of Economics and Behavioral Studies, 6(9), 727-734.
• El-Karadavi, Y. (Çev. İbrahim Sararmış. (1984). İslam Hukukunda Zekât. Kayıhan Yayınevi.
• El-Karadavi, Y. (1997). Çağdaş Uygulamada Ticaret Mallarının Zekâtı. Içinde M. Bayyiğit (Ed.), 1. Uluslararası İslam Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi (ss. 497-525). Kombad Yayınları.
• El-Kudûrî (1997), İmam Ahmed b. Muhammed. Muhtasaru’l-Kudûrî fi fıkhi’l- Hanefi. nşr. Kâmil Muhammed Muhammed Uveyza. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Maçin, H (2014). Zekât Nisablarının Vergi Matrahları Açısından Değerlendirilmesi. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1/1, 17-44.
• Merginani (Çev. Ahmed Meylani). (1983). El-Hidaye (Delilleriyle Hanefi Fıkhı). Kahraman Neşriyat.
• Meydâni (2010), Abdülgani b. Tâlib b. Hammâde Ed-Dımaşki El-Hanefi. El-Lubâb fî Şerh’il-Kitâb. Beyrut: Dârül Kitâbi’l-Arabî.
• Mutlu, M. F. (2019). İslam Hukukunda Vergi-Zekât İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî (1991). Sahih-u Müslim, thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Beyrut: Dâru’l-ihyai’t-turâsi’l-arabî.
• Narmanoğlu, S. (2023). Zekâtın Yoksullukla Mücadelesindeki Rolüne İş Adamlarının Bakışı: Müsiad Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Paçacı, İ. (2015). Günümüz Ekonomik Şartlarına Göre Zekâta Tabi Mallar. Ankara: Ayrıntı Basın Yayın.
• Saad, R. A. J., Wahab, M. S. A., Hussain, M. H. M. (2018). Perceived Service Quality of Zakat Institution Among Muslim Businessmen in Malaysia. AIP Conference Proceedings, 2016, 1-4. https://doi.org/10.1063/1.5055527
• Sadallah, M., Abdul-Jabbar, H. (2022). Business Zakat Compliance in Algeria: An Ethical Perspective. International Journal of Ethics and Systems, 38(2), 338-355. https://doi.org/10.1108/IJOES-04-2021-0085
• Selçuk, M., Görmüş, Ş. (2019). Zekâtın Kurumsallaşması: Dünya Uygulamaları ve Türkiye İçin Model Önerisi. İstanbul: İktisat Yayınları.
• Shari, M. G., b.W.A.Lah, W. M. R. (2019). Awareness on Business Zakat Among Small Business in Seberang Perai Tengah, Penang. In Conference: Journal Of Education, Business And Hospitality Management (JEBHM). Suarni, A., Sahrullah, Arisaldi, M. (2023). Traders’ Understanding of Trade Zakat Accounting and Its Implementation in Kel. Balla Kec. Baraka Kab. Enrekang. Jurnal Ekonomi İslam, 6 (1), 9-21. https://journal.unismuh.ac.id/index.php/ar-ribh
• Turan, M. (2018). Zekât Politikası. İstanbul: Mevsimler Kitap.
• Yertüm, U (2017). Küreselleşmenin Fordist- Ki̇tlesel Üretim Tarzına Etki̇si̇. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 1/1, 67-87.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri: C. 9. Baskı. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S., Sağın, A., Yapar, M. (2021). Türkiye’de Zekât ile Yoksulluk Arasındaki İlişkinin Analizi. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 13 (24), 285-292.
• Zuhaylî, V (1994). İslâm Fıkhı Ansiklopedisi (Zekât). 10 Cilt. İstanbul: Risale Yayınevi