Ecophobia in Social Studies Textbooks: A Contextual Overview

Yıl 2023, , 11 - 32, 01.06.2023

Nagihan Evci

https://doi.org/10.47157/jietp.1266847

Öz

In this study, which was designed within the scope of qualitative research and where document review method is preferred due to access to the primary source of documentation, it was aimed to determine the reflection levels of the concept of ecophobia in social studies textbooks that include environmental issues. In line with this purpose, sections such as reading texts, news columns, and activities that may create a sense of ecophobia in social studies 4th and 5th grade textbooks were identified to shed light on the understanding of the research problem. At the stage of the collection of study data, the researcher is allowed to use social information for five years as of the 2018-2019 academic year 4. and 5. the class has designated the textbooks as the appropriate source. Descriptive analysis, which is one of the qualitative data analysis techniques, was used for the analysis of the data obtained in the study. In this context, social studies textbooks were examined within the scope of the concept of ecophobia and in the light of the findings, some associations and evaluation process were carried out with the analysis process. In the study, 7 visuals in the 4th grade social studies textbook and 14 visuals in the 5th grade social studies textbook were associated with the concept of ecophobia. In addition, it was determined that the curriculum focused on the subject of disasters and these subjects were handled with a focus on destruction and damage in the 4th and 5th grades. This will negatively affect children and cause the problem of ecophobia to appear. As a result, this study will help to evaluate the causes that trigger the feeling of ecophobia in children, so that the necessary measures are taken by being aware of the situation.

Anahtar Kelimeler

Social studies, social studies textbooks, ecophobia, environment

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Ekofobi: İçeriksel Bir Bakış

Öz

Nitel araştırma kapsamında tasarlanan ve dokümantasyonun birincil kaynağına erişim sağlanması sebebiyle doküman incelemesi yönteminin tercih edildiği bu çalışmada, çevre konularına yer veren sosyal bilgiler ders kitaplarında ekofobi kavramının yansıma düzeylerini belirlemek amaç edinilmiştir. Bu amaç doğrultusunda sosyal bilgiler 4. ve 5. sınıf ders kitaplarında ekofobi duygusunu oluşturabilecek okuma metni, haber köşesi, etkinlik gibi bölümler belirlenerek çalışma probleminin anlaşılmasına ışık tutulmuştur. Çalışma verilerinin toplanması aşamasında, 2018-2019 eğitim-öğretim yılı itibariyle beş yıl süreyle kullanımına izin verilen sosyal bilgiler 4. ve 5. sınıf ders kitapları uygun kaynak olarak belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen verilerin analizi için nitel veri analiz tekniklerinden biri olan betimsel analiz kullanılmıştır. Bu kapsamda sosyal bilgiler ders kitapları, ekofobi kavramı kapsamında irdelenmiş ve ulaşılan bulgular ışığında, yapılan birtakım ilişkilendirmeler ve değerlendirme süreci ile analiz işlemi yürütülmüştür. Çalışmada, 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında bulunan 7 görsel, 5.sınıf sosyal bilgiler ders kitabında ise 14 görsel ekofobi kavramı ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca müfredatın afetler konusuna yoğunlaştığı ve bu konuların 4. ve 5. sınıflarda yıkım ve zarar odaklı ele alındığı belirlenmiştir. Bu durum, çocukları olumsuz etkileyecek ve ekofobi sorununun ortaya çıkmasına neden olacaktır. Sonuç olarak bu çalışma, çocuklarda ekofobi duygusunu tetikleyen sebeplerin değerlendirilmesine bu sayede de durumun farkına varılarak gerekli önlemlerin alınmasına fayda sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, sosyal bilgiler ders kitapları, ekofobi, çevre

Kaynakça

• Akçay, S., & Pekel, F. O. (2017). Öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevresel duyarlılıklarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 16(3), 1174-1184. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.330249
• Akıllı, M., & Genç, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlığı alt boyutlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 5(2), 81-97. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/192349
• Aksoy, B., & Karatekin, K. (2011). Farklı programlardaki lisans öğrencilerinin çevreye yönelik duyuşsal eğilimleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 153(153). Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue/21488/230332
• Aslan, S., & Bulut, B. (2021). 6. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersinde Etkinlik Temelli Öğretimin Kullanılmasının vücutta Çevresel Okuryazarlık Düzeylerine Etkisi. Türk Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 85-108. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/turkjes/issue/60520/734784
• Atasoy, E. (2006). Çevre için eğitim. Çocuk-doğa etkileşimi. Ankara: Ezgi Yayınevi.
• Avrupa Birliği (2023). Avrupa Birliği'nin çevre ve iklim değişikliği politikası. Erişim adresi: https://www.ab.gov.tr/fasil-27-cevre_92.html
• Bahar, M., Erdaş, E., & Özel, R. (2013). İlköğretim hayat bilgisi programında çevre eğitimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 1-25. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/286620250_Ilkogretim_Hayat_Bilgisi_Programinda_CCevr_Egitimi
• Balkan Kıyıcı, F., Yiğit, E. A., & Darçın, E. S. (2014). Doğa eğitimi ile öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerindeki değişimin ve görüşlerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 17-27. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/trkefd/issue/21473/230150
• Benzer, E., & Şahin, F. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığının proje tabanlı öğrenme süresince örnek olaylarla değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35(35), 55-83. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/maruaebd/issue/375/2214
• Bulut, E., & Çavuldur, L. (2017). Geri dönüşümlü kağıt hamurunun yaratım malzemesi olarak görsel sanatlar eğitiminde kullanımının öğrencilerde kağıdın geri dönüşümü hakkında bilgi ve alışkanlık kazanımına yönelik etkileri. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 2(4), 187-209. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ijar/issue/33037/367415
• Büken, R., & Katılmış, A. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin çevre okuryazarlığı becerisine ilişkin görüşleri. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (47), 115-134. https://doi.org/10.32003/igge.1123657
• Can, D., Üner, S., & Akkuş, H. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin çevre okuryazarlıklarının belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(2), 23-35. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuefd/issue/26853/282415
• Demirtaş, N., Akbulut, M. C., & Özşen, Z. S. (2018). Üniversite öğrencilerinin çevre okuryazarlığı üzerine bir araştırma: Beypazarı Meslek Yüksekokulu örneği. Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences, 3(1) , 27-33. https://doi.org/10.35229/jaes.392248
• Dere, İ., & Çinikaya, C. (2023). Tiflis Bildirgesi ve BM 2030 sürdürülebilir kalkınma amaçlarının çevre eğitimi ve iklim değişikliği dersi öğretim programına yansımaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 1343-1366. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1218188
• Eker Çelebi, M., & Taşkın Ekici, F. (2021) Fen eğitimindeki çevre eğitimi yaklaşımı ve ekofobi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi 7. Ulusal Kimya Eğitimi Kongresi 24-26 Eylül içinde (s. 35). Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Estok, S. (2021). Ekofobi hipotezi (M. Sibel Dinçel, Çev.). Nevşehir: KÜN Yayınları.
• Fettahlıoğlu, P. (2018). Algılanan çevresel sorunların çevre okuryazarlık düzeyine göre analizi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 404-425. https://doi.org/10.17860/mersinefd.400607
• Gürbüz, H., & Kışoğlu, M. (2017). Biyoloji Öğretmeni adaylarının çevre okuryazarlığını artırmaya yönelik öğrenci merkezli etkinlikler hakkındaki düşünceleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 74-90. https://doi.org/10.17556/erziefd.312300
• Karahan, G. (2009). Hemşirelik öğrencilerinin ekosentrik, antroposentrik ve çevreye yönelik antipatik tutumları (Yüksek Lisans Tezi). YÖK Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez No: 304440).
• Karr, P. (1990). The cake crusade. Sanctuary: The Journal of the Massachusett Audubon.
• Kaşot, N. (2014). Ekofobi. Erişim Adresi: http://www.kibrispostasi.com/index.php/cat/1/col/221/art/23509
• Kayalı, H. (2018). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen adaylarının çevre okuryazarlığı üzerine bir araştırma. Marmara Coğrafya Dergisi, (37), 63-69. https://doi.org/10.14781/mcd.386113
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbid/issue/54983/727462
• Kocalar, A. O., & Balcı, A. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeyleri. International Journal Social Science Research, 2(2), 15-49. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijssresearch/issue/32875/365283
• Kocalar, A. O. (2015, Mayıs). Ekoloji eğitiminde yeni sorun: Ekofobi. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Koç, H., & Karatekin, K. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının çevre okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 139-174. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/475/3928.
• Moore, S. (1992). What’s important. Unpublished paper in the author’s collect on. Keene, NH: Antioch New England Graduate School.
• Roth, C. E. (1992). Environmental literacy: Its roots, evolution and directions in the 1990s. Columbus, OH: ERIC Clearinghouse for Science, Mathematics, and Environmental Education.
• Sesigür, A., & Edeer, Ş. (2021). Doğal çevrede yer temelli görsel sanat öğretimi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 11(1), 97-134. https://doi.org/10.14527/PEGEGOG.2021.003
• Sobel, D. (2019). Ekofobiyi aşmak doğa eğitiminde kalbin yeri (Çev. İ. Urkun Kelso). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Sontay, G., Gökdere, M., & Usta, E. (2014). Üstün yetenekli öğrencilerle akranlarının çevresel davranışlarının karşılaştırmalı incelenmesi. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 4(2), 90-106. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ofed/issue/39545/439197
• Spinola, H. (2015). Environmental literacy comparison between students taught in Eco-schools and ordinary schools in the Madeira Island region of Portugal. Science Education International, 26(3), 392-413. Erişim Adresi: https://digituma.uma.pt/handle/10400.13/1361
• Temiz, Z., & Karaarslan Semiz, G. (2019). En iyi öğretmenim doğa: Okul öncesinde doğa temelli eğitim uygulamaları projesi kapsamında hazırlanan öğretmen etkinlikleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(1), 314-331. https://doi.org/10.15869/itobiad.488735
• Ulu Kalın, Ö. (2018). Ortaokul öğrencilerinin çevre okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi (Artvin il örneği). Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(13), 155-170. https://doi.org/10.33692/avrasyad.510012.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.