THE FIFTH REPUBLIC BETWEEN TWO COUPS: THE FRENCH POLITICAL CULTURE AND DE GAULLE’S SYNTHESIS

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 139 - 150, 29.12.2022

Halil Kanadıkırık

Öz

With the constitutional referendum in 1958, France transitioned to the Fifth Republic regime, which is also referred to as the semi-presidential system and has survived to this day. This system change, which strengthened the executive against the legislature, was the result of the coup attempts of the French armed forces, which responded to the Algerians' demands for independence with violance. However, this event has a deeper context, which has been continuing since the French Revolution of 1789 and has been the main conflict of French political life regarding the nature of the executive. In this article, it is aimed to analyze this political development on the basis of historical thought. For this purpose, the Algerian crisis, military coup attempts and Charles de Gaulle's project to strengthen the executive through the direct election of the president by the people were discussed as a text. Afterwards, the historical context of the above-mentioned main conflict since the French Revolution is discussed by presenting a conceptual and theoretical framework. In the last part, the historical and political interpretation that de Gaulle developed as a result of the relationship he established between these two is explained. Thus, a conclusion is reached by understanding and explaining the event of a radical transformation of a political regime by establishing a bridge between the historical context and the leadership.

Anahtar Kelimeler

Coup, de Gaulle, Fifth Republic, France, Semi-Presidential

İKİ DARBE ARASINDA BEŞİNCİ CUMHURİYET: FRANSIZ SİYASAL KÜLTÜRÜ VE DE GAULLE’ÜN SENTEZİ

Öz

Fransa, 1958’deki anayasa referandumu ile bugüne kadar varlığını sürdüren ve yarı-başkanlık sistemi olarak da ifade edilen Beşinci Cumhuriyet rejimine geçiş yapmıştır. Yürütmeyi yasama karşısında güçlendiren söz konusu sistem değişikliği, Cezayirlilerin bağımsızlık taleplerine şiddetle karşılık veren Fransız silahlı kuvvetlerinin darbe girişimlerinin neticesinde gerçekleşmiştir. Ancak bu olay, 1789 Fransız Devrimi’nden itibaren devam etmekte olan ve yürütmenin niteliğine ilişkin Fransız siyasal hayatının ana çatışma konusunu teşkil eden daha derin bir bağlama sahiptir. Bu makalede söz konusu siyasal gelişmenin tarihsel düşünce temelinde analiz edilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla ilk olarak Cezayir krizi, askerî darbe girişimleri ve Charles de Gaulle’ün devlet başkanını doğrudan halka seçtirerek yürütmeyi güçlendirme projesi bir metin (text) olarak ele alınmıştır. Devamında Fransız Devrimi’nden itibaren yukarıda değinilen ana çatışmanın tarihsel bağlamı (context), kavramsal ve kuramsal çerçeve sunularak tartışılmıştır. Son bölümde ise de Gaulle’ün bu ikisi arasında kurduğu ilişki neticesinde geliştirdiği tarihsel ve siyasal yorum açıklanmıştır. Böylece bir siyasal rejimin radikal bir şekilde dönüştürülmesine dair olayın, tarihsel bağlam ve liderlik arasında bir köprü kurularak anlaşılması ve açıklanması ile bir sonuca ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Beşinci Cumhuriyet, Darbe, de Gaulle, Fransa, Yarı-Başkanlık, Coup, de Gaulle, Fifth Republic, France, Semi-Presidential

Kaynakça

• Charles de Gaulle 1890-1970. (1986). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi: Çağdaş Liderler Ansiklopedisi içinde (Cilt II, ss. 489-524). İstanbul: İletişim.
• Georges Clemenceau 1841-1929. (1986). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi: Çağdaş Liderler Ansiklopedisi içinde (Cilt II, ss. 421-448). İstanbul: İletişim.
• Office of Joint History, Office of the Chairman of the Joint Chiefs of Staff. (2004). History of the Joint Chiefs of Staff: Joint Chiefs of Staff and the First Indochina War, 1947-1954, Washington, DC: U.S. Government Printing Office, retrieved November 23, 2022 from
• https://www.jcs.mil/Portals/36/Documents/History/Vietnam/Vietnam_1947-1954.pdf . Jean Jaures 1859-1914. (1986). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi: Çağdaş Liderler Ansiklopedisi içinde (Cilt III, ss. 989-1004). İstanbul: İletişim.
• Allouche, Y. (2017, May 8). Remembering the Massacre of 45,000 Algerians. Middle East Monitor, retrieved July 11, 2020 from https://www.middleeastmonitor.com/20170508-remembering-the-massacre-of-45000-algerians/# .
• Ambler, J. S. (1966). The French Army in Politics: 1945-1962, Columbus, OH: Ohio State University Press.
• Aron, R. (1966). An Explanation of de Gaulle, New York: Harper & Row.
• Berstein, S. (1993). The Republic of de Gaulle, 1958-1969, Paris: Cambridge University Press.
• Cerny, P.G. (1971). De Gaulle, the nation-state and foreign policy. The Review of Politics, 33 (2), 254-278.
• Chapman, B. (1969, May 8). Prince and Player. The Guardian, 9.
• Cohen, W. B. (2003). The Algerian War and the Revision of France’s Overseas Mission, French Colonial History, 4, 227–239.
• Domenach, J. M. (1961). The French Army in Politics. Foreign Affairs, 39 (2), 185-195.
• Furet, F. (2013). Devrim’in Yorumu: Fransız Devrimi’ne Üç Yaklaşım Biçimi, (çev. Ahmet Kuyaş), Ankara: Doğu Batı.
• Gaulle, C. de. (1946). The Bayeux Speech (1946), Elysée, retrieved November 9, 2022 from
• https://www.elysee.fr/la-presidence/le-discours-de-bayeux-194 .
• Gaulle, C. de. (1960). The Edge of the Sword, (trns. Gerard Hopkins), New York: Criterion Books.
• Gaulle, C. de. (1971). Umut Anıları: 1958-1962, (çev. Ali Sirmen), İstanbul: Sinan.
• Gordon, B. M. (1993). The Formation of de Gaulle's Political Philosophy: Legacies of the Belle Epoque, Historical Reflections, 19 (1),63-80.
• Habermas, J. (2015). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (çev. Tanıl Bora ve Mithat Sancar), İstanbul: İletişim.
• Hauss, C. (1991). Politics in Gaullist France: Coping with Chaos, New York: Praeger.
• Hoffmann, S. (1990). De Gaulle as an Innovative Leader. French Politics and Society, 8 (4), 78-92.
• Hunt, L. (1984). Politics, Culture, and Class in the French Revolution, Berkeley: University of California Press.
• Jackson, J. (1999). General de Gaulle and His Enemies: Anti-Gaullism in France Since 1940. Transactions of the Royal Historical Society, 9, 43-65.
• Johnson, D. (1965). The Political Principles of General de Gaulle. International Affairs, 41 (4), 650-662.
• Jones, E. A. (1947). Royalism in French Politics. Phylon, 8 (1), 53-59.
• Judt, T. (2009). Savaş Sonrası: 1945 Sonrası Avrupa Tarihi, (çev. Dilek Şendil), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kanadıkırık, H. (2016). Fransa’da Son Darbe: General de Gaulle ve Halkın Direnişi. Toplumsal Tarih, 274, 62-69.
• Kennedy, J. F. (1961, April 24). Exchange of Messages With President de Gaulle of France. Online by Gerhard
• Peters and John T. Woolley, The American Presidency Project, retrieved November 9, 2022 from
• https://www.presidency.ucsb.edu/node/234703 .
• Kritzman, L. D. (2007). A Certain Idea of de Gaulle. Yale French Studies, 111: 157-168.
• Mann, M. (2013). Devletler, Savaş ve Kapitalizm: Politik Sosyoloji İncelemeleri, (çev. Semih Türkoğlu), (ed. Güney Çeğin), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Marx, K. (2009). Fransa’da Sınıf Mücadeleleri: 1848-1850, (çev. Erkin Özalp), İstanbul: Yazılama.
• Marx, K. (2012). Louis Bonaparte’ın 18 Brumaire’ı, (çev. Sevim Belli), Ankara: Sol.
• Marx, K. ve Engels, F. (2005). Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri, (çev. Muzaffer Erdost), Ankara: Sol.
• Menard, O. D. (1964). The French Army above the State, Military Affairs, 28 (3), 123-129.
• Mooers, C. (1997). Burjuva Avrupa’nın Kuruluşu, (çev. Bahadır Sina Şener), Ankara: Dost Kitabevi.
• Moore, B. Jr. (2012). Diktatörlüğün ve Demokrasinin Toplumsal Kökenleri: Çağdaş Dünyanın Yaratılmasında Soylunun ve Köylünün Rolü, (çev. Şirin Tekeli ve Alâeddin Şenel), Ankara: İmge Kitabevi.
• Nester, W. R. (2014). De Gaulle’s Legacy: The Art of Power in France’s Fifth Republic, New York: Palgrave Macmillan.
• Norwich, J. J. (2022). Galya’dan de Gaulle’e: Fransa Tarihi, (çev. Süleyman Genç), İstanbul: Yeditepe.
• Özçer, Ö. (2007). Fransız Anayasa Tartışması: Güçler Kurgusunda Denge Arayışı, TEPAV,
• https://www.tepav.org.tr/upload/files/1271251116r2721.Anayasa_Calisma_Metinleri_____2.pdf, adresinden 15 Temmuz 2020 tarihinde edinilmiştir.
• Price, R. (2001). The French Second Empire: An Anatomy of Political Power, Cambridge: Cambridge University Press.
• Price, R. (2020). Fransa’nın Kısa Tarihi, (çev. Özkan Akpınar), İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Roskin, M. G. (2009). Çağdaş Devlet Sistemleri: Siyaset, Coğrafya, Kültür, (çev. Bahattin Seçilmişoğlu), Ankara: Adres.
• Skocpol, T. (2004). Devletler ve Toplumsal Devrimler: Fransa, Rusya ve Çin’in Karşılaştırmalı Bir Çözümlemesi, (çev. S. Erdem Türközü), Ankara: İmge Kitabevi.
• Tanenbaum, J. K. (1981). The French Army and the Third Republic. Trends in History, 2 (2), 3-13.
• Tannenbaum, E. R. (1961). The Social Thought of the Action Française. International Review of Social History, 6 (1), 1-18.
• Tilly, C. (2001). Zor, Sermaye ve Avrupa Devletlerinin Oluşumu: 990 – 1992, (çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi.
• Tilly, C. (2005). Avrupa’da Devrimler: 1492–1992, (çev. Özden Arıkan), İstanbul: Literatür.
• Tocqueville, A. de (2004). Eski Rejim ve Devrim, (çev. Turhan Ilgaz), Ankara: İmge Kitabevi.
• Wallerstein, I. (2011). Modern Dünya Sistemi, 3. Cilt: Kapitalist Dünya Ekonomisinin Büyük Yayılımının İkinci Evresi, 1730-1840, (çev. Latif Boyacı), İstanbul: Yarın.
• Wallerstein, I. (2013). Sosyal Bilimleri Düşünmemek, (çev. Taylan Doğan), İstanbul: BGST Yayınları.
• Weber, E. (2017). Köylülerden Fransızlara: Fransız Kırsalının Modernleşmesi, 1870-1914, (çev. Çağdaş Sümer), Ankara: Heretik.
• Williams, P. M. (1957). Compromise and Crisis in French Politics. Political Science Quarterly, 72 (3), 321-339.
• Wilson, S. (1969). The 'Action Francaise' in French Intellectual Life. The Historical Journal, 12 (2), 328-350.
• Zeldin, T. (1973). France, 1848-1945: Ambition, Love and Politics, Vol. I, Oxford: Clarendon Press.