ÂŞIKLIK GELENEĞİNDE CİNAS SANATI

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 151 - 159, 21.12.2023

Halit Üneş

Öz

Türk şiirinde kafiye başlangıçtan beri sağlam bir yer tutar. Kafiyeler, şiirde ahenk gücünü artırır. Şiirin belleklerde daha kolay kalmasını sağlar. Dizelerin ahenkli bir vurgu ile kesilmesine yardımcı olur. Bütün bu ahenkli durumların yanında kalıcılığı sağlayan en önemli sanat; kafiyelerin içerisinde “cinas” sanatıdır. Cinas, âşıklık geleneğinde ustalık gerektiren bir sanat biçimidir. Âşıklar, cinas yoluyla şiirlerine derinlik katar, dinleyicileri düşündürür ve onların hayal gücünü tetikler. Bu şekilde, âşıklık geleneği hem eğlendirir hem de düşündürür, halkın duygusal ve estetik ihtiyaçlarını karşılar ve aynı zamanda bir kültürel miras olarak önemli bir rol oynar.
Bu çalışmada, çeşitli âşıkların eserlerine odaklanarak cinas sanatının incelenmesi ve bu sanata ilgiyi artırma amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, incelenen nazım ve nesirler, ilgili cinas çeşitlerini temsil eden örnekler olarak seçilmiştir. Bu şekilde, belâgatın bir parçası olan bed‘i ilminin "lafza dayalı süsleme sanatlarından" biri olan cinas sanatını daha ayrıntılı bir şekilde açıklanması amaçlanmıştır.
Yapılan çalışmada âşıkların şiirlerindeki cinas sanatı, şiirlerin derinliğini artırarak, etkileyiciliğini güçlendirmektedir. Ayrıca dinleyicileri düşünmeye sevk eder ve kültürel değerini yükseltir. Âşık şiiri, cinas sanatının katkısıyla sadece estetik bir deneyim sunmakla kalmaz, aynı zamanda insanların duygusal ve düşünsel bağlamda etkilenmelerine olanak tanır.

Anahtar Kelimeler

Âşık, gelenek, şiir, kafiye, cinas, halk edebiyatı.

THE ART OF PUNS IN THE MINSTRELSY TRADITION

Öz

Rhyme has a strong place in Turkish poetry from the beginning. Rhymes increase the power of harmony in poetry. It allows the poem to remain in memory more easily. It helps cut the strings with harmonious emphasis. Besides all these harmonious situations, the most important art that provides permanence is It is the art of "pun" within rhymes. Punning is an art form that requires mastery in the minstrelsy tradition. Minstrels add depth to their poems through puns, make listeners think and trigger their imagination. In this way, the minstrel tradition both entertains and provokes thought, meets the emotional and aesthetic needs of the people, and plays an important role as a cultural heritage.
In this study, examining the art of punning by focusing on the works of various minstrels and increasing interest in this art is aimed. For this purpose, the verses and prose examined were selected as examples representing the relevant pun types. In this way, explaining the art of puns, which is one of the "verbal-based decorative arts" of the science of bed'i in more details, which is a part of rhetoric.
In the study, the art of puns in the poems of the minstrels increases the depth of the poems and strengthens their impressiveness. It also prompts listeners to think and increases their cultural value. Minstrel poetry not only offers an aesthetic experience with the contribution of the art of punning, but also allows people to be affected emotionally and intellectually.

Anahtar Kelimeler

Minstrel, tradition, poetry, rhyme, pun, folk literature.

Kaynakça

• Avşar, Muhammed, (2012), Tokat’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Selmani, Tokat Belediyesi Kültür Hizmeti, S. 273-274. Başpınar, Fatih, (2013), Garâmî: Dîvân. İstanbul: Yedirenk Yayınları, S. 40-58.
• Dilçin, Cem, (1992), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ercil, Mahmut, (2008), Malatyalı Âşık Birfâni (Hayatı, Sanatı ve Şiirleri), Elazığ, S. 100.
• Ersoy, Ersen, (2013), Fatih Devrinde Cinas Ustası Bir Şair: Hafi, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Cilt: 11, S. 195-216.
• Karabey,Turgut-Malay,Mehmet, (2000), Ahmet Cevdet Paşa Belâgat-I Osmaniye, Ankara: Akçağ Yayınları, 113-115.
• Kocakaplan, İsa, (1992), Açıklamalı Edebî Sanatlar, Araştırma-İnceleme Dizisi, İstanbul: Meb Yayınları.
• Küpeli, Güngör, (2004), Kur’an-I Kerim’deki Bedi’ İlmi İle İlgili Muhassinat-I Lafziyye’den “Cinas” Edebi Sanatı, https://Katalog.Marmara.Edu.Tr/Eyayin/Tez.
• Meydanlıoğlu, Ayşe, (2019), Arap Dili ve Belâgatı’nda Cinas Sanatı, Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 10(1): S. 155-167.
• Saraç, M. A.Yekta, (2007), Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Gökkubbe Yayınları.
• Üneş, Halit, (2018), Âşık Firkatî (Hayatı, Sanatı, Şiirleri ve Hikâyeleri), İstanbul, Artikel Yayıncılık.