TÜRK SAĞLIK SİSTEMİNİN PERFORMANSI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 66 - 76, 02.07.2024

İsmail Şimşir , Pelin Yılık , Gülsen Topaktaş , Umut Beylik

Öz

Sağlık sistemlerinin yapısı, süreçleri ve çıktıları temelde toplumun sağlık statüsünü yükseltmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmanın amacı; Türkiye Sağlık Sistemi’nin sonuçlarının hem kendi içinde hem de uluslararası düzeyde karşılaştırmaya dayalı olarak analizini yapmak ve önerilerde bulunmaktır. Çalışma verileri 2021 yılına ait olup Sağlık Bakanlığı Sağlık İstatistikleri Yıllığı, TÜİK, OECD Sağlık Verileri ve Eurostat veri tabanından temin edilmiştir. Sağlık sistemi sonuçlarını değerlendirmek amacıyla literatür kapsamında; ortalama beklenen yaşam süresi, bebek ölüm hızı, anne ölüm hızı, hasta memnuniyeti ile sağlık harcamaları etkisi verileri dikkate alınmıştır. Temin edilen veriler ülke düzeyinde bölgeler arasında ve ayrıca uluslararası düzeyde kıyaslamalar yapılarak analiz edilmiştir. Çalışma bulguları kapsamında Türkiye’nin doğumda beklenen yaşam süresi açısından yükselen bir ivme yakaladığı ancak Bebek Ölüm Hızı ve Anne Ölüm Hızı açısından uluslararası düzeyde istenen performansı yakalayamadığı ve bölgeler arasında aşırı farklılıklar olduğu görülmüştür. Hasta memnuniyeti ise genel olarak kıyaslama açısından uluslararası olarak iyi düzeyde görünmekle birlikte durağanlık ve gerileme dönemine girdiği tespit edilmiştir. Sağlık harcamalarının sağlık sistem sonuçlarından ortalama yaşam süresi ve hasta memnuniyetine olumlu etki yaptığı görülmüştür. Sonuç olarak Türkiye Sağlık Sistemi sonuçları ve performansı itibarı ile orta-üst gelir grubu ülkelerden üst gelir grubu ülkelere geçiş sürecinde olduğu ancak bölgeler arasında yaşanan hizmete erişim ve sağlık hizmet kalitesi dengesizliklerinin olumsuz sonuçlar ürettiği görülmüştür. Bu kapsamda anne ve bebek sağlığı hizmetlerinin ülke çapında dengeli dağılımı ve erişimine yönelik politikaların yanı sıra özel sağlık sektörünün topluma adapte edilmesine yönelik düzenlemeler ile hasta memnuniyetinin sürdürülebilirliği açısından sağlık hizmet kalitesine yönelik reformlara ihtiyaç olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Sistemi, Performans, Kıyaslama, Temel Sağlık Göstergeleri

Etik Beyan

Çalışma kamuoyuna açık ikincil verilerden oluşmakta, kişisel veri içermemekte olup özel işletmeler ve kamu kurumlarına ait gizli bilgileri içermemektedir

PERFORMANCE AND EVALUATION OF THE TURKISH HEALTH SYSTEM

Öz

The structure, processes and outcomes of health systems basically aim to raise the health status of the society. The purpose of this study; To analyze and make recommendations based on comparison of the results of the Turkish Health System both internally and internationally. The study data belongs to 2021 and was obtained from the Ministry of Health Health Statistics Yearbook, TURKSTAT, OECD Health Data and Eurostat database. Within the scope of the literature in order to evaluate the results of the health system; Average life expectancy, infant mortality rate, maternal mortality rate, patient satisfaction and health expenditure impact data were taken into consideration. The data provided was analyzed by making comparisons between regions at the country level and also at the international level. Within the scope of the study findings, it has been observed that Turkey has achieved an increasing momentum in terms of life expectancy at birth, but has not achieved the desired performance at the international level in terms of Infant Mortality Rate and Maternal Mortality Rate, and there are extreme differences between regions. Although patient satisfaction generally appears to be at a good level internationally in terms of comparison, it has been determined that it has entered a period of stagnation and decline. It has been observed that health expenditures have a positive impact on the health system results, average life expectancy and patient satisfaction. As a result, it has been observed that the Turkish Health System is in the process of transition from middle-upper income group countries to upper income group countries in terms of its results and performance, but the imbalances in access to service and health service quality between regions produce negative results. In this context, it can be said that there is a need for policies for balanced distribution and access to maternal and infant health services throughout the country, as well as regulations for the adaptation of the private health sector to the society and reforms for the quality of health services in terms of sustainability of patient satisfaction.

Anahtar Kelimeler

Healthcare System, Performance, Benchmarking, Basic Health Indicators

Kaynakça

• Ahmed, S., Hasan, M. Z., MacLennan, M., Dorin, F., Ahmed, M. W., Hasan, M. M. and Khan, J. A. (2019). Measuring the efficiency of health systems in Asia: a data envelopment analysis. BMJ open, 9(3), e022155.
• Afonso, A. and Aubyn, M. (2005). Non-parametric approaches to education and health expenditure efficiency in OECD countries. Journal of Applied Economics, 8(2), 227-246.
• Asandului, L., Roman, M. and Fatulescu, P. (2014). The efficiency of healthcare systems in Europe: A data envelopment analysis approach. Procedia Economics and Finance, 10, 261-268.
• Balçık Y.P. ve Konca, M. (2019), Malmquist İndeks İle OECD Ülkelerinin Sağlık Sistemleri Performansının Değerlendirilmesi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 21/3 (2019) 666-682.
• Çetin, V. R., ve Bahçe, S. (2016). Measuring the efficiency of health systems of OECD countries by data envelopment analysis. Applied Economics, 48(37), 3497-3507.
• De Silva, A. (2000), A framework for measuring responsiveness, Geneva: World Health Organization.
• Demirci, Ş., Konca, M. ve İlgün, G. (2020), Sağlık Finansmanının Sağlık Sistemleri Performansına Etkisi: Avrupa Birliği Üyesi ve Adayı Ülkeler Üzerinden Bir Değerlendirme,Sosyoekonomi, 2020, Vol. 28(43), 229-242.
• European Commission (2014), Health System Performance Assessment, Luxembourg: European Union. Eurostat (2021), https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-datasets/-/teicp060, (Erişim tarihi: 14.11.2023).
• Kocaman, A. M., Mutlu, M. E., Bayraktar, D. ve Araz, Ö. M. (2012). OECD ülkelerinin sağlık sistemlerinin etkinlik analizi. Endüstri Mühendisliği Dergisi, 23 (4), 14-31.
• Konca, M., Gözlü, M. ve Çakmak, C. (2019). G-20 ülkelerinin sağlık harcamaları yönünden etkinliğinin değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi, 2, 119-141.
• Mirmirani, S. ve Lippmann, M. (2004). Health care system efficiency analysis of G12 countries. International Business and Economics Research Journal, 3(5), 35-42.
• Navarro, V. (2000), “Assessment of the World Health Report 2000”, The Lancet, 356(9241), 1598- 1601. OECD Health Statistics (2021), https://www.oecd.org/els/health-systems/health-data.htm, (Erişim tarihi: 18.12.2023).
• Özcan, Y. A. and Khushalani, J. (2017). Assessing efficiency of public health and medical care provision in OECD countries after a decade of reform. Central European Journal of Operations Research, 25(2), 325-343.
• Pransky, G. & K. Benjamin & A.E. Dembe (2001), “Performance and quality measurement in occupational health services: current status and agenda for further research”, American Journal of Industrial Medicine, 40(3), 295-306.
• Ravangard, R., Hatam, N., Teimourizad, A., and Jafari, A. (2014). Factors affecting the technical efficiency of health systems: A case study of Economic Cooperation Organization (ECO) countries (2004–10), International journal of health policy and management, 3(2), 63-69.
• Sağlık Bakanlığı, (2021), Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü 2021 Yılı Sağlık İstatistikleri Yıllığı, Ankara. Samut, P. K. and Cafri, R. (2016). Analysis of the efficiency determinants of health systems in OECD countries by DEA and Panel Tobit. Social Indicators Research, 129(1), 113–132.
• Şener, M. ve Yiğit V. (2017). Sağlık sistemlerinin teknik verimliliği: OECD ülkeleri üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 66-290.
• Teleş, M., Çakmak, C., & Konca, M. (2018). Avrupa Birliği döngüsündeki ülkelerin sağlık sistemleri performanslarının karşılaştırılması, Journal of Management & Economics, 25(3), 811-835.
• Timor, M. ve Lorcu, F. (2010). Türkiye ve Avrupa Birliğine üye ülkelerin sağlık sistem performanslarının kümeleme ve veri zarflama analizi ile karşılaştırılması, Yönetim, 21(65), 25-46.
• Yıldırım, H. H. (2005). Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülke sağlık sistemlerinin karşılaştırmalı performans analizi: Veri zarflama analizine dayalı bir uygulama, Verimlilik Dergisi, (4), 9- 46.
• Yeşilyurt, Ö. ve Salamov, F. (2017). Türk devletleri sağlık sistemlerinde etkinliğin ve etkinliğe etki eden faktörlerin süper etkinlik ve TOBIT modelleriyle değerlendirilmesi, Erişim: 10.05.2019