Kamu Sektöründe Hibrit Bulanık AHP-TOPSIS yöntemiyle Yeşil Dış Kaynak Hizmet Alımı

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 156 - 172, 29.09.2025

Sümeyye Bayındır , Halil İbrahim Demir

https://doi.org/10.38016/jista.1447380

Öz

Firmaların tedarikçi seçiminde maliyet ve fayda kapsamlı incelendiğinde doğru seçim yapmak zorlaşmaktadır. Globalleşen dünya şartlarında alternatifler artmakta fakat en uygun olanı seçmek zorlaşmaktadır. Bu nedenle, bilimsel yöntemlerin kullanımı, alternatifler arasında seçim yaparken kritik bir öneme sahiptir. Bu metotlar, hem daha kolay bir karar verme sürecini destekler hem de daha kesin ve güvenilir kararlar alınmasına olanak tanımaktadır. Kamu sektöründe, dış kaynak kullanımı için dış tedarikçilerin seçimi ihale esaslı bir süreçle gerçekleştirilir ve genellikle maliyet kriteri en önemli faktör olarak değerlendirilmektedir ancak bu kararlar ile daha az uygun seçimlere gidilebilmektedir. Kamu alım süreçleri, ihtiyaçların belirlenmesi, duyuruların yapılması ve şirketlerin ihaleye katılımının sağlanması ile ilerler. Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri, tedarikçi seçimi gibi birden fazla faktör içeren karmaşık sorunları ele almak için yaygın olarak kullanılan araçlardır. ÇKKV yöntemleri, karar vericilere her bir kriteri tüm alternatifler üzerinde dikkatle değerlendirme olanağı sunar ve istenilen kriterlere en uygun sonucu sağlayan alternatifin belirlenmesine yardımcı olur. Ayrıca, ÇKKV yöntemlerinde bulanık mantık gibi teknikler, sayısal verilerin ötesine geçerek, karar vericinin kriterleri ve alternatifleri daha anlaşılır dilsel ifadelerle değerlendirmesini kolaylaştırır. Literatüre bakıldığında Bulanık AHP ve Bulanık TOPSIS metotlarıyla tedarikçi seçimi problemi çok fazla karşılaşılmasına rağmen özellikle kamu sektöründe bu alanda yapılan çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışma, temizlikçi firması seçimi problemini ele almaktadır. Çalışmada Bulanık AHP ve Bulanık TOPSIS yöntemleri entegre kullanılmış, Bulanık AHP kullanılarak öncelikle kriterlerin ağırlıkları belirlenmiş, ardından Bulanık TOPSIS aracılığıyla en uygun tedarikçiyi belirlemeyi amaçlamaktadır. Çalışma Kamu sektöründe ihale yöntemiyle dış kaynak firma seçimine alternatif bir yöntem olarak uygulanmış ve fayda sağlayacağı düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Bulanık AHP , Bulanık TOPSIS , Çok Kriterli Karar Verme , Dış Kaynak Kullanımı , Kamu Sektörü , Yeşil Tedarikçi Seçimi

Green Outsourcing Service Procurement with Hybrid Fuzzy AHP-TOPSIS Method in the Public Sector

Öz

Comprehensively examining costs and benefits in supplier selection makes the right choice challenging Globalization increases alternatives, yet selecting the most appropriate remains difficult. Therefore, the use of scientific methods is critical when choosing among alternatives. Such methods not only facilitate the decision-making process but also enable more accurate and reliable outcomes. In the public sector, outsourcing supplier selection is typically conducted through a tender-based process, where cost is primary; however, relying solely on it can lead to suboptimal decisions. Public procurement processes proceed by identifying needs, making announcements, and inviting companies to participate in the tender. Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) methods are commonly used tools for addressing complex problems with multiple factors, such as supplier selection. MCDM methods allow decision makers to evaluate each criterion for all alternatives and determine the option that best meets the desired requirements. Furthermore, techniques such as fuzzy logic within MCDM methods go beyond numerical data and enable decision makers to evaluate the criteria and alternatives with more understandable linguistic expressions. Although supplier selection problems are frequently examined using Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS methods, studies specifically focusing on the public sector remain limited. This study addresses the problem of selecting a cleaning company. It integrates Fuzzy AHP and Fuzzy TOPSIS, aiming first to determine criteria weights using Fuzzy AHP and then to identify the most suitable supplier via Fuzzy TOPSIS. The study was implemented as an alternative method to tender-based outsourcing company selection in the public sector and is deemed beneficial.

Anahtar Kelimeler

Fuzzy AHP , Fuzzy TOPSIS , Green Supplier Selection , Multi-Criteria Decision-Making , Outsourcing , Public Sector

Kaynakça

• Akay, Ö., Pehlivan, N. Y. 2018. Cep telefonu seçiminin bulanık analitik hiyerarşi süreci ve bulanık analitik ağ süreci ile belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40: 161-175.
• Akdemir, Ö., Büyükkeklik, A. 2023. ÇKKV teknikleriyle tedarikçi seçimi: Türkiye Cumhuriyeti jandarma teşkilatinda bir uygulama. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2), 149-163. https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1200981
• Alshammari, I., Parimala, M., Ozel, C., & Riaz, M. 2022. Spherical Linear Diophantine Fuzzy TOPSIS Algorithm for Green Supply Chain Management System. Journal of Function Spaces.
• Ardalı, Z. 2020. Bulanık AHP ve bulanık aksiyomatik tasarım ile yeşil tedarikçi seçimi. Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Yüksek Lisans Tezi.
• Aydın, B. 2018. Bulanık AHP yöntemi ile yenilikçi projelerin önceliklendirilmesi. Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Aydın, Y., Eren, T. 2018. Hava savunma sanayii alt yüklenici seçiminde bulanık mantık altında çok kriterli karar verme ve hedef programlama yöntemlerinin kullanılması. Journal of Aviation, 2(1): 10-30.
• Bayındır, S. 2021. Bulanık çok kriterli karar verme ile Temizlik firması seçimi. Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Chang, D.-Y. 1996. Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP. European Journal of Operational Research, 95(3): 649-655.
• Çalık, A. 2018. Bulanık çok-amaçlı doğrusal programlama ve aralık tip-2 bulanık AHP yöntemi ile yeşil tedarikçi seçimi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39: 96-109.
• Çalık, A. 2021. A novel Pythagorean fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS methodology for green supplier selection in the Industry 4.0 era. Soft Comput 25, 2253–2265. https://doi.org/10.1007/s00500-020-05294-9
• Çalık A. 2021. A comparatıve perspectıve ın sustaınable supplıer selectıon by ıntegrated MCDM technıques. Sıgma, 38(2):835-52.
• Chen, C.-T. 2000. Extensions of the TOPSIS for group decision-making under fuzzy environment. Fuzzy Sets and Systems, 114: 1-9.
• Chen, C. T., Lin, C. T., Huang, S. F. 2006. A fuzzy approach for supplier evaluation and selection in supply chain management. International Journal of Production Economics, 102: 286-301.
• Çelik, E., Yucesan, M., Gul, M. 2021. Green supplier selection for textile industry: a case study using BWM-TODIM integration under interval type-2 fuzzy sets. Environmental Science and Pollution Research, vol.28, no.45, 64793-64817.
• Çelik, C., Alkan, A., Aladağ, Z. 2016. Otomotiv sektöründe faaliyet gösteren bir firmada tedarikçi seçimi: ahp-bulanık AHP ve TOPSIS uygulaması. Beykent Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 9(1): 43 – 83.
• Değermenci, A., Ayvaz, B. 2016. Bulanık ortamda TOPSIS yöntemi ile personel seçimi: katılım bankacılığı sektöründe bir uygulama. İstanbul Commerce University Journal of Science, 15(30): 77-93.
• Denizhan, B., Yalçıner, A. Y., Berber, Ş. 2017. Analitik hiyerarşi proses ve bulanık analitik hiyerarşi proses yöntemleri kullanılarak yeşil tedarikçi seçimi uygulaması. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(1): 63-78.
• Dickson, G. 1966. An analysis of vendor selection systems and decisions. Journal of Purchasing, 5-17.
• Doğan, N. Ö., Akbal, H. 2019. Sağlık sektöründe tedarikçi seçim kararının AHP yöntemi ile incelenmesi: Bir üniversite hastanesi örneği. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 440-456. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.664380
• Eren, T., Gür, S. 2017. Online alışverış siteleri için AHP ve TOPSIS yöntemleri ile 3PL firma seçimi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2): 819 – 834
• Evcioğlu, E., H., Kabak, M. 2023. Supplier selection in supply chain network using MCDM methods. Sigma Journal of Engineering and Natural Sciences, 41(1), 1–16.
• Faydalı, R., Erkan, E. F. 2020. Makine Seçim Probleminin Bulanık VIKOR Yöntemiyle İncelenmesi. Journal of Intelligent Systems: Theory and Applications, 3(1), 7-12. https://doi.org/10.38016/jista.677785
• Haseli, G.; Torkayesh, A.E. 2023. Hakiaghaei-Keshteli, M.; Venghaus, S. Sustainable resilient recycling partner selection for urban waste management: Consolidating perspectives of decision-makers and experts. Appl. Soft Comput, 127, 110120.
• Karaatlı, M., Ömürbek, N., Işık, E., Yılmaz, E. 2016. Performans değerlemesinde DEMATEL ve bulanık TOPSIS uygulaması. Ege Akademik Bakış, 16(1): 49-64.
• Karabıçak, Ç., Özcan, B., Kocabaş Akay, M. 2020. Bulanık analitik hiyerarşi prosesi yöntemi kullanılarak bir otomotiv yan sanayi firmasında tedarikçi seçimi. Veri Bilim Dergisi, 3(1): 26-32.
• Karaoğlan, S. 2016. DEMATEL ve VIKOR yöntemleriyle dış kaynak seçimi: otel işletmesi örneği. Akademik Bakış Dergisi, 55: 9-24.
• Karakoç, Ö., Memiş, S., Sennaroglu, B. 2023. A Review of Sustainable Supplier Selection with Decision-Making Methods from 2018 to 2022. Sustainability. 16(1):125. https://doi.org/10.3390/su16010125
• Kargı Arıkan, V. S. 2016. Supplier selection for a textile company using the fuzzy topsis method. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(3): 789-803.
• Khulud, K., Masudin, I., Zulfikarijah, F., Restuputri, D. P., Haris, A. 2023. Sustainable Supplier Selection through Multi-Criteria Decision Making (MCDM) Approach: A Bibliometric Analysis. Logistics, 7(4), 96. https://doi.org/10.3390/logistics7040096
• Koca, G., Taşer, A. 2018. Doğru müşteri finansmanında bulanık TOPSIS metodu. Sakarya İktisat Dergisi, 3(4): 1-43.
• Koç, E. 2020. Alternatif tedarikçilerin bulanık TOPSIS yöntemi ile karşılaştırılması: Hazır beton sektöründe bir uygulama. İşletme ve Yönetim Bilimler Dergisi, 1(1): 128-146.
• Mercan, Y., Çetin, O. 2022. Green supplier selection with integrated multi-criteria decision making techniques. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 11(1), 42-61. https://doi.org/10.47934/tife.11.01.04
• Özdemir, Ü. 2015. Çok kriterli karar verme yöntemleri kullanılarak gemiler için uygun yük seçiminin analizi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Özen, M., Borat, O. 2020. Otomotiv yan sanayi sektöründe tedarikçi seçiminde AHP, bulanık AHP ve bulanık TOPSIS yaklaşımı. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 19(38): 152 – 171
• Saaty, T. L. 1990. How to make a decision: The analytic hierarchy process. European Journal of Operational Research, 48(1): 9-26.
• Salih, M. M., Zaidan, B., Zaidan, A., Ahmed, M. A. 2019. Survey on fuzzy TOPSIS state-of-the-art between 2007 and 2017. Computers and Operations Research, 207-227.
• Singh, N., Singh, D., Tyagi, K. 2020. ranking of services for reliability estimation of soa system using fuzzy TOPSIS method. International Journal of Innovative Business Strategies (IJIBS), 6(1): 419-424.
• Söyleyici, A. O. 2020. Perakende sektöründe tedarikçi seçimi ve Denizli ilinde bir uygulama. Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Yüksek Lisans Tezi .
• Şahin, S. 2024. Türkiye’de kamu ihale usulü seçimi: Karar alma modelleri çerçevesinde bir değerlendirme. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 8(14), 53-72. https://doi.org/10.55775/ijemi.1510816
• Tayyar, N., Arslan, P. 2013. Hazır giyim sektöründe en iyi fason işletme seçimi için AHP ve VIKOR yöntemlerinin kullanılması. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1): 340-358
• Tekez, E. K., Bark, N. 2016. Mobilya sektöründe bulanık TOPSIS yöntemi ile tedarikçi seçimi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 20(1): 55-63.
• Tirkolaee, E.B., Dashtian, Z., Weber, G., Tomásková, H., Soltani, M., Mousavi, N. 2021. An Integrated Decision-Making Approach for Green Supplier Selection in an Agri-Food Supply Chain: Threshold of Robustness Worthiness. Mathematics.
• Ulutaş, A., Topal, A., Pamučar, D., Stević, Ž., Karabašević, D., Popović, G. 2022. A New Integrated Multi-Criteria Decision-Making Model for Sustainable Supplier Selection Based on a Novel Grey WISP and Grey BWM Methods. Sustainability, 14(24), 16921. https://doi.org/10.3390/su142416921
• Utama, D. M. 2021. AHP and TOPSIS Integration for Green Supplier Selection: A Case Study in Indonesia. Journal of Physics: Conference Series, 1845.
• Ülker, S. N. 2019. İnsan kaynaklarında bulanık ahp destekli yetenek yönetimi ile liderlerin belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Bölümü, Yüksek Lisans Tezi.
• Ünal, Z., Güven, S., İpekçi, Ç. E. 2019. Otel işletmelerinin tedarikçi seçiminde bulanık AHP ile ağırlıklandırılmış hedef programlama uygulaması. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1): 188-204.
• Yıldız, A., Demir, Y. 2019. Bulanık TOPSIS yöntemiyle Türkiye’nin yerli otomobili için en uygun fabrika yerinin seçimi. Business And Management Studies An International Journal, 7(4): 1427-1445.