Antakya Mevsimler Mozaiğinin Arkeometrik Yönden İncelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 15, 367 - 380, 09.11.2022

Ali Argunhan Mahmut Aydın

https://doi.org/10.26658/jmr.1143777

Cited By: 1

Öz

Hatay Arkeoloji Müzesinde sergilenen Mevsimler Mozaiği dokuz panelden oluşur ve dört köşesinde mevsimler tasvir edilir. Mevsimler Mozaiğinin üzerinde bulunan cam ve taş tesseraların renkleri Munsell Renk Kataloğu esas alınarak, dijital Odak marka Capsure Portatif Renk Eşleştirme cihazı ile belirlenmiştir. Taş tesseraların petrografik analizleri ince kesit optik mikroskop analizi ile cam tesseraların kimyasal analizi de Polarize Enerji Dağıtımlı X-Işını Floresan Spektrometresi kullanılarak, arkeometrik yönden karakterize edilmiştir. Elde edilen sonuçlar ışığında taş tesseraların kayaç türü, dokusu, sertlik derecesi, agregayı oluşturan kayaç ve mineraller tanımlanmıştır. Cam tessera analizlerinin sonuçları çerçevesinde bulunan elementlerin kimyasal kompozisyonu belirlenmiş ve renk özellikleri hakkında öngörülerde bulunulmuştur. Taş tesseraların petrografik analizi ile kayaç türleri biyosparitik, biyomikritik ve mikritik kireçtaşı olarak belirlenmiştir. Cam tesseraların PED-XRF analizi sonucunda soda kireç camı olduğu, bitki külünün kullanılmadığı, bünyesinde bozulmanın ve direncinin düşük olduğu belirlenmiştir. Cam tesseraya yeşil rengi veren elementin bakır olduğu anlaşılmıştır. Stronsiyum (Sr) ve zirkonyum (Zr) içeriklerine bakılarak cam tesseraların yapısında karasal hammadde kullanıldığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arkeometri, Mozaik, Tessera Renkleri, PED-XRF, Petrografi

Archaeometric Investigation of the Seasonal Mosaic of Antiochia

Öz

The Seasons Mosaic exhibited in Hatay Archaeology Museum consists of nine panels and the seasons are depicted in its four corners. The colors of the glass and stone tesserae on the Seasons Mosaic were determined by the digital Focus brand Capsure Portable Color Matching device based on the Munsell Color Catalogue. The petrographic analyzes of the stone tesserae were characterized archeometrically by thin-section optical microscopy analysis and the chemical analysis of the glass tesserae using the Polarized Energy Distributed X-ray Fluorescence Spectrometer. In the light of the results obtained, the rock type, texture, hardness level, rocks and minerals forming the aggregate of the stone tesserae were defined. The chemical composition of the elements found within the framework of the results of the glass tessera analysis was determined and predictions were made about the color properties. By petrographic analysis of stone tesserae, rock types were determined as biosparitic, biomicritic and micritic limestone. As a result of the PED-XRF analysis of the glass tesserae, it was determined that it was soda lime glass, that plant ash was not used, and that it had low deterioration and resistance. It has been understood that the element that gives the green color to the glass tesserae is copper. By looking at the strontium (Sr) and zirconium (Zr) contents, it was concluded that terrestrial raw materials were used in the structure of glass tesserae.

Anahtar Kelimeler

Archaeometry, Mosaic, Tesserae Colors, PED-XRF, Petrography

Kaynakça

• Akyol - Kadıoğlu 2015 A. A. Akyol - Y. K. Kadıoğlu, “Tekfur Sarayı Cam Buluntuları Arkeometrik Çalışmaları”, TÜBA-KED 13, 27-36.
• Akyol vd. 2008 A. A. Akyol – Ç .G. Güray - Y. K. Kadıoğlu - Ş. Değirmenci, “Elaiussa-Sebaste Cam Örnekleri Arkeometrik Çalışmaları”, 24. AST, 13-28.
• Akyol vd. 2012 A. A. Akyol - Y. K. Kadıoğlu - Ş. Demirci - Ü. Özgümüş, “İstanbul Yeni Cami Hünkar Kasrı Camları Üzerine Arkeometrik Çalışmalar”, Ş. Demirci - A. Özer - P. Ayter (eds.), ODTÜ FBE Arkeometri Anabilim Dalı, 2. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeolojisi’nde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Bildiri Kitabı, Ankara, 159-171.
• Akyol vd. 2014 A. A. Akyol - Y. K. Kadıoğlu – Ü. Özgümüş - S. Kaynak, “İstanbul Koca Ragıb Paşa Kütüphanesi Camları Arkeometrik Analizler”, Turkish Studies 9/10, 5-17.
• Argunhan 2019 A. Argunhan, Antakya Mevsimler Mozaiğinin Arkeometrik Yönden İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Batman.
• Boggs 2009 S. Boggs, Petrology of Sedimentary Rocks, USA.
• Boynton 1980 R. S. Boynton, Chemistry and Technology of Lime and Limestone, New York.
• Dunham 1962 R. J. Dunham, “Classification of Carbonate Rocks According to Depositional Texture”, W. E. Ham (ed.), Classification of Carbonate Rocks, AAPG, Tulsa, 108-121.
• Erol et al. 1988 B. Erol – A. Kayı – Ş. Ş. Bayraktaroğlu, Kireç ve Kireçtaşı, Kireç Üreticileri Birliği Yayını.
• Frestone et al. 2003 I. C. Freestone – K. A. Leslie – M. Thirlwall – Y. Gorin-Rosen, “Strontium Isotopes in the Investigation of Early Glass Production: Byzantine and Early Islamic Glass from the Near East”, Archaeometry 45, 1, 19-32.
• Kaldırım 2016 Ö. Kaldırım, Hatay İli Jeolojik Özellikleri, Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğü Doğu Akdeniz Bölge Müdürlüğü (https://docplayer.biz.tr/132528-Maden-tetkik-ve-arama-genel-mudurlugu-dogu-akdeniz-bolge-mudurlugu-hatay-ili-jeolojik-ozellikleri.html) (04.02.2019).
• Kılıç 2005 Ö. Kılıç, Klasik Eberhart Tipi Kireç Fırınları Ile Paralel Akışlı Maerz Fırınlarındaki Kalsinasyon Parametrelerinin Karşılaştırılması ve Çukurova Bölgesi Kireçtaşları Üzerine Uygulamalar, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Kılıç – Anıl 2005 Ö. Kılıç - M. Anıl, “Farklı Kalsinasyon Ortamlarının Kireç Üretimi Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması”, Madencilik TMMOB Maden Müh. Odası Dergisi 44 (2), 19-28.
• Kılıç – Anıl 2006 Ö. Kılıç - M. Anıl, “The Effects of Limestone Characteristic Properties and Calcination Temperature to the Lime Quality”, Asian Journal of Chemistry 18 (1), 655-666.
• Levi 1947 D. Levi, Antioch Mosaic Pavements I-II, Princeton.
• National Lime Association 1990 Lime Handling, Application and Storage, Bulletin 213, Arlington, USA, 53-66.
• Neuenfeldt 2009 L. P. Neuenfeldt, Eros and Erotes in the Late Antique Mosaics of Antioch, Unpublished MA Thesis, Florida State University, Florida.
• Oates 1998 J. A. H. Oates, Lime and Limestone Chemistry and Technology, Production and Uses, Germany.
• Özdemir 2018 B. Özdemir, Kilikya, Kommagene ve Antakya Mozaiklerinde Yapı Betimlemeleri ve Türleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batman.
• Silvestri 2008 A. Silvestri, “The Coloured Glass of Iulia Felix”, JASc 35, 1489-1501.
• Silvestri et al. 2005 A. Silvestri – G. Molin - G. Salviulo, “Roman and Medieval Glass from the Italian Area: Bulk Characterization and Relationship with Production Tecnique”, Archaeometry 47, 4, 797-816.
• Silvestri et al. 2006 A. Silvestri – G. Molin - G. Salviulo - R. Schievenin, “Sand For Roman Glass Production: An Experimental and Philological Study On Source Of Supply”, Archaeometry 48, 3, 415-432.
• Stillwell 1941 R Stillwell, Antioch on-the-Orontes 3, The excavations: 1937-1939, Princeton.
• Tite et al. 2006 M. S. Tite - A. J. Shortland – Y. Maniatis – D. Kavoussanaki – S. A. Harris, “The Composition of the Soda-Rich and Mixed Alkali Plant Ashes Used in the Production of Glass”, JASc 36, 1284-1292.