Zeytinburnu Mozaikleri

Yıl 2023, Sayı: 16, 77 - 88, 03.11.2023

Sırrı Çölmekçi Emrah Kahraman Emir Son

https://doi.org/10.26658/jmr.1376713

Öz

İstanbul’un Zeytinburnu İlçesi’ndeki Kazlıçeşme Sanat Galerisi’nin restorasyonu sırasında keşfedilen daha sonra 2017-2021 yıllarında İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün gerçekleştirdiği kazılarla açığa çıkarılan mozaiğin İS 4. yüzyıl ortası - İS 4. yüzyıl sonuna ait olduğu düşünülmektedir. Mozaik, Theodosius surları dışında, Porta Auera’nın (Altın Kapı) 1350 m kadar güneybatısında, Marmara Denizi kıyısından içeride 17 m yüksekliğindeki bir alanda yer almaktadır. Çok renkli mozaikte yoğun olarak tercih edilmiş geometrik motiflerle, bu motiflerin bazı kısımlarında kullanılan bitkisel bezeme unsurlarıyla meydana getirilmiş beş farklı bezeme kompozisyonuna rastlanmaktadır Bunlar; dalga ve örgü motifli iki daire içine yerleştirilmiş, merkezinde rozet bulunan sekizgen yıldız, bu merkez kompozisyonu çevreleyen birbirine geçen düğüm motifleri, iç içe geçmiş üçgenlerden oluşan dört uçlu yıldız kompozisyonu, paralelkenar dörtgenlerden oluşan sekiz uçlu yıldız motifleriyle birbirine teğet geçen dairelerin iç kısmına yerleştirilmiş karelerden oluşan geometrik kompozisyonlardır. Genel olarak motif ve kompozisyon çeşitliliği göz önüne alındığında Zeytinburnu mozaiklerinin İstanbul’da şimdiye değin var olan kısıtlı mozaik repertuarına önemli ölçüde katkı sağladığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Geç Antik, Erken Bizans Sanatı, geometrik mozaik, Konstantinopolis

The Mosaics at Zeytinburnu

Öz

The mosaics, which were discovered during the restoration of the Kazlıçeşme Art Gallery in the Zeytinburnu District in Istanbul, and later unearthed in the excavations carried out by the Istanbul Archaeological Museums in 2017-2021, are dated to the mid-4th century AD - the end of the 4th century AD. The mosaics are located outside the Theodosian Walls, 1350 m southwest of the Porta Aurea (Golden Gate), on an area of 17 m inland from the Marmara Sea coast. The polychrome mosaics are composed of five different compositions created mainly with geometric patterns among some parts of which varied vegetal motifs are used.
These compositions respectively are a rosette inside the octagram placed in two circles with wave and weave motifs; interlocking knots surrounding the central design; four-pointed star composition being formed of intertwined triangles, and eight-pointed star motifs consisting of parallelograms and squares placed inside the tangent circles. Considering the variety of motifs and compositions in general, it is thought that Zeytinburnu mosaics have contributed significantly to the limited mosaic repertoire that has existed in Istanbul.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Late Antique, Early Byzantine Art, geometric mosaic, Constantinople

Kaynakça

• Asal 2021 R. Asal, “Zeytinburnu ve Çevresinin Arkeolojisi İstanbul’un Mozaikleri”, O. Aydemir (ed.), Zeytinburnu Mozaikleri Sempozyum Bildirileri, İstanbul, 59-90.
• Belis 2016 A. Belis, Roman Mosaics in the J. Paul Getty Museum, Los Angeles.
• Blömer et al. 2019 M. Blömer - D. Çobanoğlu - E. Winter, “Die Stadtgrabung in Doliche Zu den Ergenbissen der Feldarbeiten 2015-2018”, IstMitt 69, 103 185.
• Brouscari 1997 E. Brouscari, “The Tyche of Cos on a mosaic from a Late Antique house in Cos”, S. Isager - B. Poulsen (eds.), Patron and Pavements in Late Antiquity, Odense, 65-77.
• Campbell 1979 S. D. Campbell, “Roman Mosaic Workshops in Turkey”, AJA 83, 3, 287-292.
• Çölmekçi - Kahraman 2021 S. Çölmekçi - E. Kahraman, “Zeytinburnu Eski Belediye Binası Restorasyon Çalışmaları Sırasında Tespit Edilen Zemin Mozaiği”, O. Aydemir (ed.), Zeytinburnu Mozaikleri Sempozyum Bildirileri, İstanbul, 133-141.
• Dalgıç 2015 Ö. Dalgıç, “The Triumph of Dionysos in Constantinople: A Late Fifth-Century Mosaic in Context”, DOP 69, 15-47.
• Dalgıç 2010 Ö. Dalgıç, “The Corpus of Floor Mosaics from Istanbul”, F. Daim - J. Drauschke (eds.), Byzanz - das Römerreich im Mittelalter 84, 3, Mainz, 127-134.
• Duyuran 1951 R. Duyuran, “İzmit ve Silivri’de Yapılan Arkeolojik Araştırmalar: 1947-1948”, Belleten XV, 213-218.
• Duyuran 1955 R. Duyuran, “Belediye Sarayı Mozaikleri”, Arkitekt 1954, 9-12, 166-170.
• Duyuran 1960 R. Duyuran, “İstanbul Vilayet Konağı Karşısındaki Mozayikler”, Arkitekt 1960, I, 298, 25-28.
• Frend - Johnston 1962 W. H. C. Frend - D. E. Johnston, “The Byzantine Basilica Church at Knossos”, BSA 57, 186-238.
• Habas 2018 L. Habas, “Early Byzantine Mosaic Floors of the Church at Ozem, Israel”, JMR 11, 97-120.
• Hanfmann - Majewski 1967 M. A. Hanfmann - L.T. Majewski, “The Ninth Campaign at Sardis (1966)”, BASOR 187, 9-62.
• Harrison - Lavson 1967 R. M. Harrison - G. R. J. Lavson, “İstanbul Vilayet Binasının Karşısındaki Mozaikler”, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı, 13-14, 76-78/216-218.
• Şahin- Şener 2015 D. Şahin - Y. S. Şener, “The Basilica Mosaic on Asar Island at Myndos”, JMR 8, 141-166.