Anadolu Duvar Resmi Geleneğinde Günümüze Ulaşamamış Bursa Örnekleri

Yıl 2024, Sayı: 17, 103 - 117, 04.11.2024

Sevgi Ötünç

https://doi.org/10.26658/jmr.1564691

Öz

Batılılaşma süreciyle birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nun değişen mimari siluetine, Batı’dan alınan öğelerin kaynaklık ettiği yeni bir mimari süsleme dili de dâhil olur. Geleneksel kalem işi sanatından nitelik ve içerik olarak farklılaşan bu duvar resimleri, başkent üzerinden şekillenen yeni bir üslup başlatırken eş zamanlı olarak Anadolu’da da kendini gösterir. Anadolu ekolünün en erken tarihli örneğine ev sahipliği yapan şehir ise Bursa olur. Kendi iç dinamikleriyle kendine has şekillenen bu yeni süslemeyi konutlarına ekleyen şehir, gerek günümüze gelmeyen gerek ise günümüze gelebilen yapılarıyla bu geleneğin önemli bir parçasını oluşturur.
Bu çalışmada, söz konusu yeni resimleme programının Anadolu geleneğine bağlı olan ve günümüze gelmeyen Bursa yapılarında yer alan duvar resmi örneklerinden bahsedilerek şehrin Osmanlı duvar resmi geleneğindeki yeri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Anadolu duvar resmi geleneği, Bursa, sivil mimari, boyalı nakış, duvar resmi

Examples of Anatolian Wall Painting Tradition from Bursa that have not Survived to the Present Day

Öz

With the process of Westernization, a new architectural decorative language, influenced by elements borrowed from the West, becomes part of the changing architectural silhouette of the Ottoman Empire. Differentiating themselves from the traditional art of calligraphy in terms of quality and content, initiate a new style shaped through the capital while simultaneously making their presence felt in Anatolia. The city that hosts the earliest example of the Anatolian school would be Bursa. The city, which has added this new decoration, which is uniquely shaped with its own internal dynamics, to its residences, forms an important part of this tradition with its structures that have not survived to the present day or that have survived to the present day.
In this study, the place of this new painting program in the Ottoman mural tradition of the city will be evaluated by mentioning the examples of wall paintings in Bursa buildings that are connected to the Anatolian tradition and have not survived to the present day.

Anahtar Kelimeler

Anatolian mural painting tradition, Bursa, civil architecture, painted embroidery, mural painting

Kaynakça

• Afyoncu 2003 E. Afyoncu, “Mehmet Said Paşa, 28 Çelebizade”, İslam Ansiklopedisi, C.28, 524-526.
• Arel 1975 A. Arel, 18. Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul.
• Arık 1976 R. Arık, Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara.
• Arık 1999 R. Arık, “Osmanlı Sanatında Duvar Resimleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, C.11, 423-436.
• Berkes 2003 N. Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul.
• Birol 2005 İ. A. Birol, “Sivil Mimarimizin İncilerinden Amcazade Hüseyin Paşa Yalısının Bezemeleri”, Vakıflar Dergisi, 29, 451-462.
• Daskalakis Mathews 1997 A. C. Daskalakis Mathews, “A Room of „Splendor and Generosity“ from Ottoman Damascus”, MetrMusJ 32, 111-139.
• Erhan 2016 M. S. Erhan, Bir Zamanlar Bursa’ydı Bir Pâyitahtın Pâyimâli, İstanbul.
• Eyice 1981 S. Eyice, “XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu”, Sanat Tarihi Yıllığı 9-10, 163-190.
• Gürçağlar 2002 A. Gürçağlar, “Kahire Mevlevihanesi Semahanesi’nde Yer Alan Hayali Kent Tasvirleri”, Uluslararası Sanat Tarihi Sempozyumu, Prof. Dr. Gönül Öney’e Armağan, İzmir, 343-350.
• Kara 2019 M. Kara, “ Buhara Bakü Bursa: Halvetiyye ve Mısriyye”, M. Efe - O. Kocatürk (eds.), Nîyazî-i Mısrî Dönemi ve Tesirleri, Bursa, 33-44.
• Karamağaralı 1976 B. Karamağaralı, “Anadolu’da XII-XVI. Asırlardaki Tarikat ve Tekke Sanatı Hakkında”, A.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi XXI, 247-276.
• Kuyulu 2000 İ. Kuyulu, “Anatolian Wall Paintings and Cultural Traditions”, EJOS (Electronical Journal of Oriental Studies) III, 1-27.
• Labeyrie 1991 I. Labeyrie, ”Quelques réfléxions à propos de la maison Nizam à Damas”, L’Habitat Traditionnel dans les pays musulmans author de la Mediterranée III. IFAO, Cairo, 828-846.
• Okçuoğlu 2000 T. Okçuoğlu, 18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Okçuoğlu 2020 T. Okçuoğlu, Hayal ve Gerçek Arasında Osmanlı Resminde İstanbul İmgesi - 18. ve 19. Yüzyıllar, İstanbul.
• Ötünç 2021 S. Ötünç, 17.-20. Yüzyıl Bursa Sivil Mimarisinde Boyalı Nakışlar ve Duvar Resimleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Özbek 2011 Y. Özbek, “Kayseri Evlerinde Duvar Resimleri”, Gelenek, Kimlik, Bireşim: Kültürel Kesişmeler ve Sanat, Prof. Dr. Günsel Renda Onuruna Uluslararası Sempozyum, Ankara, 209-219.
• Öztahtalı 2009 İ.İ. Öztahtalı, Bursalı Emrî Murad Efendi ve Divanı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Renda 1977 G. Renda Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı (1700-1850), Ankara.
• Renda 1998 G. Renda, “Westernisms in Ottoman Art: Wall Paintings in 19th Century Houses”, W. Bechhoefer (ed.), The Ottoman House: Proceedings of the Amasya Conference, Ireland, 103-109.
• Rado 2018 Ş. Rado, Paris’te Bir Osmanlı Sefiri, İstanbul.
• Salbacak 2019 S. Salbacak, “Lale Devrinin Dekoru III. Ahmed Yemiş Odası”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12, 67, 512-518.
• Soufan 2014 A. Soufan, “Istanbul – Damascus: Transcultural Memory And Architecture of Modernity Prototyping”, F. Emecen - A. Akyıldız - E. S. Gürkan (eds.), II. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri, İstanbul, 757-784.
• Şener 2011 D. Şener, 18.ve 19. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Tekinalp 2002 P. Ş. Tekinalp, “Batılılaşma Dönemi Duvar Resmi”, Türkler Ansiklopedisi, C.15, 440-448.
• Tekinalp 2007 P. Ş. Tekinalp, “Geleneksel Antakya Evlerinde Yer Alan Boyalı Nakışlar Üzerine Bir Değerlendirme; Başkent’ten Akdeniz’e Ulaşan Bezeme Programı”, Adalya X, 369-386.
• Veinstein 2002 G. Veinstein, İlk Osmanlı Sefiri 28 Mehmet Çelebi‘nin Fransa Anıları‚ Kâfirlerin Cenneti, M. A. Erginöz (çev.), İstanbul.
• Weber 2002 S. Weber, “Images of Imagined Worlds: Self-image and Worldview in Late Ottoman Wall Paintings of Damascus”, J. Hanssen - T. Philipp - S. Weber (ed.), The Empire in the City, Arab Provincial Capitals in the Late Ottoman Empire, Beirut, 145-171.
• Yıldız 2011 M. Ş. Yıldız, “Türk Sivil Mimarisinin En Eski Yapılarından Amcazade Hüseyin Paşa Yalısı‘nın Tarihî Serüveni”, Türkiyat Mecmuası 21, 395-433.
• Yenişehirlioğlu 1999 F. Ç. Yenişehirlioğlu, “Saltanat İdeolojisi ve Osmanlı Sanatı, Osmanlı Ansiklopedisi, C.9, 17-22.