Priene Doğu Nekropol Yukarı Kilise Mozaikleri

Yıl 2025, Sayı: 18, 37 - 48, 11.11.2025

Ahmet Ali Altın , Emre Gönül

https://doi.org/10.26658/jmr.1813739

Öz

Bu makale, Priene Antik Kenti’nin Doğu Nekropolü’nde yer alan ve 2019–2024 yılları arasında kazıları yürütülen tek nefli kilise yapısında ortaya çıkarılan zemin mozaiklerinin değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında mozaiklerin korunma durumu, uygulanan koruma yöntemleri, motif çeşitliliği ve Erken Hristiyanlık Dönemi mozaikleriyle benzerlikleri incelenmiştir. Yapı, mimari planı ve mozaik zenginliği açısından “şapel” olarak tanımlanmaktan çok “kilise” olarak adlandırılmayı hak etmektedir. Naos ve bema bölümlerinde yoğunlaşan geometrik ve bitkisel motifler, kantharos motifi ve yunus gibi figüratif ögelerle birlikte Erken Bizans sanatının tipik karakteristiklerini yansıtır. Mozaiklerin tasarımı, benzer örneklerle yapılan analojik karşılaştırmalarla İS 4.–6. yüzyıllar arasına tarihlendirilmektedir. Makale kapsamında ayrıca, kilisenin yakınında yer alan Doğu Nekropol Bazilikası ile boyutsal ve işlevsel ilişkisi tartışılmış; söz konusu kilisenin daha erken bir dönemde inşa edilmiş olabileceği önerilmiştir. Bulgular, Priene’de Hristiyan cemaatin erken dönem örgütlenmesi ve sanatsal üretimi açısından yeni katkılar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Priene , Erken Hıristiyanlık Dönemi , kilise , mozaik , kantharos

Destekleyen Kurum

Bu makale Bursa Uludağ Üniversitesi BAP birimi tarafından desteklenen, yürütücülüğünü Prof. Dr. İbrahim Hakan Mert’in üstlendiği SGA-2023-1228 kodlu “Dönemler Boyunca İnanç, Kült ve Kutsal Alanlar: Priene’de Hellenistik, Roma İmparatorluk ve Geç Antik Dönemlerdeki Dini Dinamiklerin Araştırılması” başlıklı ADEP projesi kapsamında üretilmiştir.

Proje Numarası

SGA-2023-1228

The Mosaics of the Upper Church in the Eastern Necropolis at Priene

Öz

This article focuses on the analysis of floor mosaics uncovered during excavations conducted between 2019 and 2024 in a single-nave church located in the Eastern Necropolis of Priene. The study evaluates the preservation state, protective interventions, and iconographic design of the mosaics, highlighting their rich decorative repertoire including geometric, floral and figurative patterns such as dolphins and kantharoi. The architectural features and mosaic complexity suggest that the structure is more appropriately classified as a church rather than a chapel. Through comparative analysis with similar Early Christian examples across Asia Minor and the Balkans, the mosaics are upper as to 4th–6th centuries AD. The spatial and chronological relationship between this church and the nearby Eastern Necropolis Basilica is also discussed, suggesting that the former may predate the latter. The findings offer valuable insights into the early Christian community’s architectural and artistic practices in Priene.

Anahtar Kelimeler

Priene , Early Christian Period , church , mosaic , cantharos

Proje Numarası

SGA-2023-1228

Kaynakça

• Kaynaklar – Bibliography
• Alataş 2023 F. Alataş, “Priene Doğu Nekropol Şapeli Döşeme Mozaikleri ve Duvar Resimlerinin Ön Değerlendirmesi”, JMR 16, 25-37.
• Andaloro – Pogliani 2011 M. Andaloro – P. Pogliani, “The 6th Century Mosaic Floor of the Church of Küçük Tavşan Adası (Bodrum). A Model for an Integrated Analysis between Knowledge, Conservation and Documentation”, M. Şahin (ed.), 11th International Colloqium on Ancient Mosaics, Bursa, 15-30.
• Brown 2017 P. Brown, Geç Antik Çağ Dünyası, İstanbul.
• Campbell 1991 S. Campbell, The Mosaics of Aphrodisias in Caria, Wetteren.
• Décor I C. Balmelle – M. Blanchard Lemée – J. Christophe – J.-P. Darmon – A.-M. Guimier Sorbets – H. Lavagne – R. Proudhomme – H. Stern, Le Decor géometrique de la mosaique romaine I, Paris, 1985.
• Fildhuth 2017 J. Fildhuth, Das Byzantinische Priene. Stadt und Umland, Wiesbaden.
• Fuchs – Delbarre-Bärtschi 2011 M. E. Fuchs – S. Delbarre-Bärtschi, “Derecik Project Excavation, Study and Restoration of a Protobyzantine Basilica near Büyükorhan, Province of Bursa”, 32. KST 4, İstanbul, 133-144.
• Kızıl – Özyurt Özcan 2009 A. Kızıl – H. Özyurt Özcan, “Milas Ahmet Çavuş Mahallesi’nden Çıkan Mozaikler”, JMR 3, 15-30.
• Limao 2011 F. Limao, “The Vase’s Representation (Cantharos, Crater) on the Roman Mosaic in Portugal: A Significant Formal and Icınographic Path from Classic Antiquity to Late Antiquity”, 11th International Colloqium on Ancient Mosaics, Bursa, 565-583.
• Okçu 2007 R. Okçu, “Derecik Bazilikası Kurtarma Kazısı”, M. Şahin (ed.), III. Uluslararası Türkiye Mozaik Korpusu Sempozyumu Bildirileri, Bursa, 37-44.
• Özet 2009 A. Özet, “Bodrum-Torba Monastery Mosaics”, JMR 3, 71-82.
• Poulsen 2008 B. Poulsen, “Considerations on Motifs and Mosaic Workshops: The Case of Halikarnassos”, M. Şahin (ed.), The Proceedings of IV. International Mosaic Corpus of Türkiye, The Mosaic Bridge from Past to Present, Gaziantep, 101-110.
• Raynaud 2009 M.-P. Raynaud, Corpus of the Mosaics of Turkey, Volume I, Xanthos, Part 1, The East Basilica, İstanbul.
• Scheibelreiter-Gail 2011 V. Scheibelreiter-Gail, Die Mosaiken Westkleinasiens, Tesselate des 2. Jahrhundertes. v. Chr. bis Anfang des 7. Jahrhundertes n. Chr., Wien.
• Topalilov 2020 I. Topalilov, “The Mosaic Pavements in Philippopolis, Thrace in 6th CE. Some Considerations”, JMR 13, 257-279.
• Yeşil-Erdek 2014 Ş. Yeşil-Erdek, “Perinthoos Herakleia Bazilikası Taban Döşemelerinin Konservasyonu”, JMR 7, 61-75.