Modernization process in Karabük and Çamkent Housing Cooperative

Yıl 2021, , 185 - 198, 27.05.2021

Beyza Onur

https://doi.org/10.26809/joa.6.2.09

Öz

Turkish modernization and industrialization in the 20th century, brought along a housing shortage for the workers and officials in the industrialized cities. Housing cooperatives established by the Social Insurance Institution have become widespread to solve this problem. Çamkent housing cooperative, established for Karabük Iron and Steel Factory officials, is an example from Karabük industrial city in this context. Çamkent housing cooperative was selected since it is one of the first examples of these sort of cooperatives with a modern identity in the modernization process of Karabük. In this context, the aim is to examine the modern architectural identity of Çamkent housing cooperative. Archival documents obtained from Karabük Municipality were reviewed to elaborate on the architectural identity of the buildings and their design-facade sketches. Accordingly, it was discovered that the buildings were designed in line with the architectural perspective of the period with modern principles. Besides being a partial solution to the housing shortage problem, the buildings have initiated a new architectural representation for the city with their modern identity. As they have been an effective tool in the modern architectural development of the city with a modernist function

Anahtar Kelimeler

Architecture, Modern Architecture, Housing Cooperative, Çamkent Housing Cooperative, Karabük

Karabük’te modernleşme süreci ve Çamkent Yapı Kooperatifi

Öz

Türkiye’de 20. yüzyıl modernleşme ve endüstrileşmenin bir sonucu olarak, sanayileşen kentlerde işçi ve memur kesimi için konut yetersizliği sorunu ortaya çıkmıştır. Bu sorunu çözebilmek için Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından üretilen yapı kooperatifleri yaygınlaşmıştır. Bir endüstri kenti olan Karabük’te, Karabük Demir Çelik Fabrikası memurları için üretilen Çamkent yapı kooperatifi bu bağlamda üretilmiştir. Çamkent yapı kooperatifi, Karabük’ün modernleşme sürecinde görülen ilk modern kimlikli kooperatif örneklerinden olması nedeniyle çalışma kapsamına alınmıştır. Bu kapsamda çalışmada, Çamkent yapı kooperatifinin modern mimari kimliğinin irdelenmesi amaçlanmıştır. Yapının mimari kimliğini irdelemek için Karabük Belediyesi’nden elde edilen arşiv belgelerinden yararlanılmıştır ve yapıya ait plan-cephe çizimleri incelenmiştir. Buna göre, yapının, üretildiği dönemin mimari anlayışına paralel olarak modern mimarlık ilkeleriyle tasarlandığı tespit edilmiştir. Yapı, konut yetersizliği sorununa kısmen çözüm olmanın yanı sıra, modern kimliğiyle kent için yeni bir mimari temsil oluşturmuş ve sahip olduğu modernist işleviyle kentin modern mimari gelişiminde etkili bir araç olmuştur

Anahtar Kelimeler

Mimarlık, Modern Mimarlık, Yapı Kooperatifi, Çamkent Yapı Kooperatifi, Karabük

Kaynakça

• AKPINAR, İ. & UZ, F. (2016). Türkiye Tasarım Kronolojisi: Konut, Vitra Çağdaş Mimarlık Dizisi, İstanbul.
• ARU, K. A. (1952). Etiler Yapı Kooperatifi İstanbul-Bebek Evleri, Etiler Yapı Kooperatifi, İstanbul; Derleyen: Bakırcı, D., (2018). Evaluation of Spatial Change in 20th Century Housing Production Through Etiler Housing Cooperative, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• AYTEN A., M., ÇABUK, S., ÖZKAN, M. & TURCAN, Y. (2010). Cumhuriyet Kenti Karabük’ün Planlama Tarihi Üzerine (1937-1967) Bir Değerlendirme, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir- Çelik Sempozyumu, Karabük, 65-77.
• BAKIR DOĞRU, H. (2020). Cumhuriyet Dönemi Konut Mimarisinde İdeal Bir Mekân (Okuması) Örneği: Yapı Kooperatifleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13 (71), 359-366.
• BAKIRCI, D. (2018). Evaluation Of Spatial Change in 20th Century Housing Production Through Etiler Housing Cooperative, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• BİLGİN, İ. (1998). Modernleşmenin ve Toplumsal hareketliliğin Yörüngesinde Cumhuriyet’in İmarı, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, (ed.) Yıldız Sey, İstanbul: Tarih Vakfı, 255-272.
• BİLGİN, N. & TANIYICI Ş. (2008). Türkiye’de Kooperatif ve Devlet İlişkilerinin Tarihi Gelişimi, KMU İİBF Dergisi, 15 (5), 136-159.
• BROEK, J. H. (1964). Habitation 3 U.I.A.: Programme, Design and Production, Elsevier Publishing Company, New York; Derleyen: Biçer, S., (2013), Geçmişin Modern Mimarisi-4: Koşuyol, http://www.arkitera.com/haber/gecmisinmodern-mimarisi-4-kosuyolu/, 10 Ekim 2019.
• BÜKÜLMEZ, G. (1996). Yenişehir Koruma Amaçlı İmar Planı Analitik Etütleri, Karabük Belediyesi, Karabük.
• CENGİZKAN, A. (2009). Fabrika ’da Barınmak Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de İşçi Konutları: Yaşam, Mekân ve Kent, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• ÇABUK, S., DEMİR, K. & GÖKYER, E. (2016). Cumhuriyet’in Yeni Kenti Karabük’ün 1937–1988 Dönemi Mekânsal Gelişimi ve Şehir Planları, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Özel sayı 2, 20-39.
• ÇIKIN, A. & KARACAN, A.R. (1994) Genel Kooperatifçilik, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• DEMİRKAN, Ö. & SALBACAK, S. (2019). Modernin Yereldeki İzleri: Giresun Fiskobirlik Yapı Kooperatifi “Birlik Evleri”, Mimarlık (408), 69-73.
• DOĞUSAN-ALEXANDER, N. G. (2013). Bir Modernleşme Pratiği Olarak Kooperatifçilik ve Bahçeli Konut Yerleşimleri. Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• ESMERAY, A. (1996). Türkiye’de Konut Sorununa Bir Çözüm Olarak Konut Kooperatifçiliğinin Gelişimi ve Türk Konut Politikası İçerisindeki Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• FINDIKOĞLU, Z. (1967). Kuruluşunun XXV. Yılında Karabük 1937-1962, Türkiye Harsi ve İçtimai Araştırmalar Derneği, İstanbul.
• HAZAR, N. (1997). Kooperatifçilik Tarihi, Tarım Kredi Kooperatifleri, Ankara.
• KALYONCU, H. (2007). Cumhuriyet Kenti Karabük, Karabük Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul.
• KARABÜK BELEDİYESİ (1985). Karabük 85, Karabük Belediyesi Yayını, Ufuk Matbaası, İstanbul.
• KAYA, S. (2011). İdeoloji, Gündelik Yaşam Pratikleri ve Mekân Etkileşiminde Karabük Demir Çelik Fabrikaları Yerleşiminden Öğrendiklerimiz, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• KELEŞ, R. (1979). Devlet ve Konut Kooperatifçiliği, III. Yapı Üretim Kongresi, 22-23 Aralık 1979, İzmir: TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İzmir Şubesi, s. 31-40.
• KEYDER, Ç. (2010). Türkiye’de Devler ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KOCA, D. (2015). Türkiye’de Çağdaş Konut Üretiminin Yeniden Okunması, Tasarım+Kuram, (19), 19-36.
• NEWMAN, O. (1981). The Challenge of Corporatism, The Macmillian Press, London.
• ONUR, B. (2011). Kayseri’de 1950-1980 Yılları Arasında Modern Yapı Üretme Geleneğinin Kuruluşu, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• ONUR, B. & CEYLAN-DUGGAN, B. (2017). Kayseri’de Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) Tarafından Üretilen Konut Kooperatiflerinin Nicel Gelişimi (1950-1980), Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6 (3), 696-712.
• ÖZKAN, M. (2010). Karabük’te Modern Mimarinin Oluşumunda Yüksek Mimar Münci Tangör’ün Rolü ve Yapıları, Kuruluşundan Bugüne Karabük ve Demir-Çelik Sempozyumu, Karabük, 367-377.
• ÖZÜEKREN, Ş. (1996). Kooperatifler ve Konut Üretimi, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• SEY, Y. (1998). Cumhuriyet Döneminde Konut. In Y. S. ed., 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık (pp. 273-300). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• SOYDAN, O. (1980). Türkiye’de Konut Kooperatifçiliği, Konut Birlik Dergisi, 73.
• SOYGENİŞ, S. (1995). Konut Yerleşimlerinde Konut Tipoloji ve Yerleşme Örüntülerinin Değerlendirilmesine Yönelik Analitik Bir Çalışma, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• SÖZEN, M. & TAPAN, M. (1984). 50 Yılın Türk Mimarisi, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
• SUOĞLU, R. (2009). Koşuyolu Yerleşmesinin Oluşumu ve Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• ŞENGÜL, T. (2001). Ulus Devletin Topraklaşması ve Kentleşmesi ( 1923-1950), “Kentsel Çelişki ve Siyaset: Kapitalist Kentleşme Süreçleri Üzerine Yazılar”, Demokrasi Kitaplığı, 70-73.
• TEKELİ, İ. (2009). Konut Sorununu Konut Sunum Biçimleriyle Düşünmek. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TOPRAK, Z. (1980). Türkiye’de Korporatizmin Doğuşu, Toplum ve Bilim, (12) 41-49.
• URL1. http://dergi.mo.org.tr/ dergiler/2/145/1732.pdf [Erişim tarihi: 22.12.2020].
• URL2. http://dergi.mo.org. tr/dergiler/2/262/3625.pdf [Erişim tarihi: 24.12.2020].
• URL3. https://www.karabuk.bel.tr/fotograflar.asp [Erişim tarihi: 14.01.2021].
• URL4. https://mapio.net/pic/p-107341/ [Erişim Tarihi: 02.09.2020].
• URL5.https://www.google.com/maps?q=karab%C3%BCk+yeni%C5%9Fehir+%C3%A7amkent+harita&um=1&ie=UTF8&sa=X&ved=2ahUKEwifkcbj55vuAhVQx4UKHUdPDOAQ_AUoAXoECA8QAw [Erişim Tarihi: 09.09.2020].