HEGEMONYA VE SINIF(SIZLIK) BİLİNCİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 35 - 64, 31.01.2020

Meral Çakır

https://doi.org/10.26809/joa.5.004

Öz

Hegemonyanın sürekliliği büyük ölçüde toplumsallaşma süreci ve bu süreçte inşa edilen toplumsal bilinçle sağlanır. Hegemonya, dünyaya egemen sınıf açısından bakmayı sağlayacak bir çerçeve sunarken, kendisi için tehdit oluşturan fikirlerin yayılması, öğrenilip benimsenmesini önlemeyi de içerir. Dolayısıyla egemen sınıf lehine inşa edilen toplumsal bilincin sınıf bilincini içermesini beklemek gerçekçi olmaktan uzaktır.
Sınıf bilincinin temeli, bir toplumsal sınıfa aidiyet hissedilmesidir. Ancak sınıf bilinci hegemonya için tehdit oluşturan bir unsurdur. Bu araştırma da toplumsal bilincin hegemonyanın sürekliliği için işlev gördüğünden hareketle “sıradan insanın zihninde aidiyet hissi ve sınıf bilincine sahip olabileceği net bir “toplumsal sınıf” kavramının olmadığı, konunun zihninde muğlak olduğu” varsayımından yola çıkılarak gerçekleştirilmiştir.
Mart-Temmuz 2019 arasında tabakalı rastgele örneklem yöntemiyle gerçekleştirilen araştırmada katılımcılara “Kendinizi hangi sınıfa ait hissediyorsunuz?” sorusu açık uçlu olarak yöneltilmiştir. Mevcut toplumsal sınıf kategorileri içinden birini seçmeye yönelik çoktan seçmeli bir soru yerine açık uçlu soru ile katılımcıların zihninde sınıf kavramının neye karşılık geldiğine ve kendilerini tanımlamak için kullanılan sınıflamalardan ne kadar haberdar olduklarına dair bilgi edinmek amaçlanmıştır.
Araştırmada, katılımcıların yaklaşık üçte birinin zihninde sınıf kavramının anlamlı bir karşılığı olmadığı ve soruyu yanıtlayamadıkları gözlenmiştir. Soruyu yanıtlayanların yarıya yakını kendilerini “orta sınıf”a ait hissettiklerini belirtmişlerdir. Kendini orta sınıfa ait hissettiğini söyleyen katılımcıların dörtte biri hayatları boyunca hiç kitap satın almadıklarını, yüzde 31’i hiç tiyatroya, yüzde 6.7’si hiç yaşadığı yerden başka bir şehre gitmediğini, yüzde 5’i hiç lokantada yemek yemediğini belirtmektedir.
Kendini orta sınıfa ait hissettiğini söyleyen katılımcıların gelir düzeyleri değerlendirildiğinde yüzde 45.3’ünün asgari ücret ve altında ya da kendine ait bir geliri olmayanlardan oluştuğu, yüzde 51’inin asgari ücretle 6 bin TL arasında aylık gelire sahip oldukları yani yarısından fazlasının gelirlerinin açlık ve yoksulluk sınırlarında olduğu görülmektedir.
Eğitim, gelir durumları, sosyal ve kültürel yaşamlarına dair veriler de göz önüne alındığında bu yanıtı verenlerin (yüzde 20’lik gelir grupları sıralamasıyla oluşturulan toplumsal sınıflamaya göre orta sınıfı değil) kendi yaşadıkları çevre içindeki orta sınıfı kast ettikleri anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kitle İletişim Araçları, Hegemonya, Sınıf Bilinci, Orta Sınıf, Toplumsal Bilinç

HEGEMONY AND THE CLASS(LESSNESS) CONSCIOUSNESS

Öz

Continuity of the hegemony is largely achieved by the socialization process and construction of the social consciousness in the process.While hegemony provides a window to see the world through the eyes of the ruling class, it also prevents ideas that are harmful to it from spreading, studied and accepted. So it is unrealistic to expect a social consciousness that was constructed in favor of the ruling class to include class consciousness.
Foundation of the class consciousness is the feeling of belonging to a class. However the class consciousness is a threatening element to hegemony. So this study was done believing that social consciousness acts for the continuity of the hegemony, based on ''an ordinary person doesn't have a clear 'social class concept' in their mind, which brings belonging feelings and class consciousness, the notion is vague in their minds.'' hypothesis.
In a research that was conducted between March-July 2019 by stratified random sampling method, the participants were asked in an open ended way ''Which class do you feel belonging to?''. Instead of a question aiming to make the participants choose between multiple answers of already existing class templates, the open ended question aimed to discover what the participants know about class structures that are used in defining them and how they interpret these classes in their minds.
During the study it has been observed that one third of the participants didn't have a meaningful interpretation of the class concept corresponding in their minds thus being unable to answer the question. Nearly half of the participants who answered the question stated they think themselves as ''middle class''. Among the participants who stated they belonged in the ''middle class'', it is remarked that a quarter of them never once bought a book, 31 percent never visited the theatre, 6.7 percent never traveled out of their city and 5 percent never dined in a restaurant in their lives.
When evaluating the income level of the participants who thought they belonged in the ''middle class'', it was discovered that 45.3 percent of the participants were of minimum wage to lower or no income for themselves while 51 percent of the participants had an income of minimum wage to 6k liras which showed that over half of the participants who thought themselves belonging in ''middle class'' were on the border of the poverty threshold.
When factors like education, income level, social and cultural way of life considered, it was understood that the participants who gave the response ''middle class'' were implying the middle class of their vicinity, not the middle class defined by ranking of 20 percent income groups.

Anahtar Kelimeler

Mass Media, Hegemony, Class Consciousness, Middle Class, Social Consciousness.

Kaynakça

• Kitap
• BORATAV, K. (2005) 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, Ankara: İmge
• BÜYÜKKANTARCIOĞLU, N. (2006) Toplumsal Gerçeklik ve Dil, İstanbul: Multilungial
• CEVİZCİ A. (2000) Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma
• ERDOĞAN, İ. (2000) Kapitalizm Kalkınma Postmodernizm ve İletişim, Ankara: Erk
• GÖZE, A. (1986) Siyasal Düşünceler ve Yönetimler, İstanbul: Beta Basım Yayım
• ÖZKALP, E. (1998) Sosyolojiye Giriş, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayın Nu: 140
• ÖZLEM, D. (1999) Siyaset Bilim ve Tarih Bilinci, İstanbul: İnkılap
• RİGEL, N. (2000) İleti Tasarımında Haber, İstanbul: Der
• YAZICIOĞLU, Y. ve ERDOĞAN, S. (2004) SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Detay Yayıncılık
• Çeviri Kitap
• ALTHUSSER, L. (2003) İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları (çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İthaki
• BOETİE, E. (1987) Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev (çev. Mehmet Ali Ağaoğulları), İstanbul: BFS Yayınları
• CREHAN, K. (2006) Gramsci Kültür Antropoloji (çev. Ümit Aydoğmuş), İstanbul: Kalkedon
• MARKS K., Engels, F. (2010) Alman İdeolojisi (Feu) (çev. Sevim Belli), İstanbul: Sol Yayınları
• MORTON, D. (2011) Gramsci’yi Çözümlemek, (çev. Barış Baysal), İstanbul: Kalkedon
• SCHİLLER, H. (1993) Zihin Yönlendirenler, (çev. Cevdet Cerit), İstanbul: Pınar Yayınları
• ŞERİF, M. ve ŞERİF, C. (1996) Sosyal Psikolojiye Giriş (çev. Mustafa Atakay, Aysun Yavuz), İstanbul: Sosyal Yayınlar
• Kitap Bölümü
• DURSUN, D (2012) “Siyaset ve Birey: Siyasal Katılma” Siyaset Bilimi, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını Nu: 2671, Eskişehir
• Kitap İçinde Makale
• BORATAV, K. (2012) “Toplumsal Sınıflar”, (hazırlayanlar: Gökhan, G. ve Attila A.) Siyaset Bilimi Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler Arası İlişkiler, İstanbul: Yordam Kitap
• Makale
• AYTAÇ, Y. (2003) “Bilincin Sosyolojik Analizi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (4)
• ÇETİN, H . (2003) “Siyasetin Evrensel Sorunu: İktidarın Meşrutiyeti - Meşruiyetin İktidarı” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58 (03)
• GÜREL, N. (2011) “Kişilik Psikolojisi, Önyargının Psikolojisi ve Kamuoyu: Gordon Allport Ve Walter Lippmann’ın Görüşleri Çerçevesinde Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2011, 2(2)
• ŞEN F. (2011) “Kültürel Kimlikler Karşısında Sınıf Kimliği ve İşçi Sınıfı Kimliğinin Medyada Temsili (Tekel İşçi Eylemi Örneği)”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Güz 2011, Sayı:33
• YILMAZ, Ç. (2013) “İşçi Sınıfı Bilinci Üzerine Güncel Yaklaşımlar”, Çalışma ve Toplum, 2013/3
• Elektronik Kaynaklar
• URL 1: http://disk.org.tr/wp-content/uploads/2019/02/DISK-AR-Krizde-Emeg%CC%86in-Durumu-Arastirmasi-SON.pdf
• URL 2: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3075
• URL 3: http://www.turkis.org.tr/dosya/0B7Qd57aTry7.pdf
• URL 4. https://sozluk.gov.tr/
• URL 5 : https://www.aa.com.tr/tr/egitim/yuksekogretim-istatistikleri-aciklandi/1468890
• URL 6: https://www.kamusen.org.tr/genel-haberler/subat-2019-asgari-gecim-sonuclari-belli-oldu/4157/
• URL 7 : https://www.ntv.com.tr/egitim/meb-egitim-ogretim-istatistiklerini-acikladi,lShpxzBaC0mdXGSjqiOppg